Vì sao ngân hàng tích cực mua bán trái phiếu thời gian qua?

Hoạt động phát hành trái phiếu mới và mua lại trái phiếu trước hạn của các ngân hàng bất ngờ nhộn nhịp trở lại vài tháng gần đây, khi môi trường lãi suất thuận lợi hơn...

Thống kê từ Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) cho biết có tổng cộng 22 đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp với giá trị huy động 25.255 tỷ đồng trong tháng 8/2023, trong đó nhóm ngân hàng và bất động sản chiếm hơn 93%. Dẫn đầu về giá trị phát hành là nhóm ngân hàng với 12 mã trái phiếu được chào bán, huy động về 15.285 tỷ đồng.

Sau các đợt phát hành đã diễn ra, nhiều ngân hàng vẫn tiếp tục lên kế hoạch phát hành trái phiếu riêng lẻ trong những tháng còn lại của năm 2023. Chẳng hạn, Hội đồng quản trị HDBank cũng vừa thông qua phương án phát hành ra công chúng tối đa 5.000 tỷ đồng trái phiếu không chuyển đổi, không kèm chứng quyền, không có tài sản bảo đảm, kỳ hạn 7 năm. Trái phiếu được phát hành nhằm mục đích bổ sung vốn cấp 2, cải thiện hệ số an toàn vốn và phục vụ nhu cầu vay của khách hàng.

ABBank muốn phát hành tổng cộng 6.000 tỷ đồng trái phiếu không chuyển đổi, không kèm chứng quyền, không có tài sản đảm bảo, kỳ hạn từ 1-5 năm, lãi suất cố định, thả nổi hoặc kết hợp, tùy theo điều kiện thị trường.

LPBank cũng có kế hoạch huy động tối đa 10.000 tỷ đồng từ trái phiếu phát hành riêng lẻ. Dự kiến vào tháng này và tháng 10 tới, ngân hàng sẽ phát hành năm đợt để huy động 4.500 tỷ đồng. Đây cũng là các trái phiếu không chuyển đổi, không kèm chứng quyền, không có tài sản bảo đảm, kỳ hạn 2-3 năm.

Như vậy, phát hành trái phiếu ngân hàng bất ngờ nóng trở lại 2 tháng gần đây sau khi “đóng băng” suốt nửa đầu năm nay.

Ở chiều mua, các ngân hàng cũng tăng cường mua lại trái phiếu trước hạn. VIB thông báo sẽ chi 250 tỷ đồng mua lại trước hạn với hai mã trái phiếu là VIBL2128010 và VIBL2128011. Hai mã trái phiếu này đều có kỳ hạn 7 năm.

MSB cũng đã chi 1.000 tỷ đồng để mua lại trước hạn lô trái phiếu có mã MSBL2124005 vào đầu tháng 8/2023. Đáng lưu ý, lô trái phiếu này được phát hành vào ngày 11/8/2021 với thời hạn 3 năm, tức sẽ đáo hạn vào tháng 8/2024.

Nhìn chung, MSB là một trong những ngân hàng liên tục mua lại trái phiếu trước hạn trong năm 2023 với 5 lần mua lại các lô trái phiếu, có tổng giá trị tương đương 2.800 tỷ đồng trong quý 2/2023.

Nhưng số lần mua lại trái phiếu của MSB vẫn thấp hơn BIDV, ngân hàng có 19 lần mua lại trước hạn trái phiếu, có tổng giá trị 7.394 tỷ đồng trong quý 2/2023. Đáng lưu ý, các lô trái phiếu này có kỳ hạn 7-8 năm, được phát hành trong giai đoạn 2020-2021 và đáo hạn năm 2028.

Một thống kê từ Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) cho thấy có đến 17 ngân hàng mua lại trái phiếu trước hạn trong quý 2/2023. Các ngân hàng đã mua lại lượng lớn trái phiếu gồm ACB với 10.000 tỷ đồng, TPBank với 8.100 tỷ đồng, BIDV với 7.394 tỷ đồng, LPB với 7.000 tỷ đồng.

Với tháng 8/2023, có 5 ngân hàng thực hiện 9 đợt mua lại trái phiếu trước hạn. Trong đó, OCB là ngân hàng mua lại trái phiếu trước hạn nhiều nhất với 3.000 tỷ đồng, tiếp theo là Sacombank với 1.300 tỷ đồng, HDBank với 1.000 tỷ đồng, MSB 1.000 tỷ đồng, VIB với 300 tỷ đồng.

Với xu hướng ngân hàng mua lại trái phiếu trước hạn diễn ra liên tục nhiều tháng qua, các chuyên gia của Công ty Chứng khoán VNDirect cho rằng động thái này tới từ bối cảnh dư thừa thanh khoản.

Cụ thể, toàn hệ thống ngân hàng đang phải “chữa bệnh thừa tiền”, tức là các ngân hàng thương mại hiện ở tình trạng tồn kho tiền – tương tự các doanh nghiệp bị tồn kho hàng hóa. Cụ thể, tổng tín dụng trong nền kinh tế đến cuối tháng 7/2023 mới đạt 12,4 triệu tỷ đồng – tăng 4,56% so với đầu năm, trong khi mục tiêu tăng trưởng tín dụng cả năm là 14-15%. Nghiêm trọng hơn, tăng trưởng tín dụng luỹ kế 7 tháng đầu năm lại đi lùi so với luỹ kế 6 tháng, do mức tăng trong giai đoạn này đạt 4,73%.

Còn luỹ kế từ đầu năm tới 29/8/2023, tín dụng nền kinh tế đạt khoảng 12,56 triệu tỷ đồng – tăng 5,33% so với cuối năm 2022, trong khi cùng giai đoạn năm 2022 tăng 9,87%.

Những đánh giá từ hội nghị về giải pháp nâng cao khả năng tiếp cận vốn tín dụng diễn ra cách đây ít ngày, cho thấy tăng trưởng tín dụng thời gian qua chưa cao không xuất phát từ thanh khoản của hệ thống ngân hàng, mà chủ yếu từ các yếu tố khách quan như tác động của đầu tư, sản xuất – kinh doanh, tiêu dùng; một số nhóm khách hàng có nhu cầu nhưng chưa đáp ứng điều kiện vay vốn, tác động từ khả năng hấp thụ vốn của nhóm bất động sản.

Chẳng hạn, với ngành dệt may, kim ngạch xuất khẩu 8 tháng đầu năm đang giảm 16,4% so với cùng giai đoạn năm 2022 do đơn hàng rất thiếu và đơn giá rất thấp.

Với bối cảnh trên, theo các chuyên gia của VNDirect cho rằng việc mua lại trái phiếu trước hạn sẽ giúp ngân hàng giảm dư thừa vốn, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, đồng thời cải thiện hệ số an toàn vốn (CAR).

Còn TS. Nguyễn Hữu Huân, Trưởng bộ môn Tài chính thuộc Trường Đại học Kinh tế TP.HCM, cho rằng các ngân hàng từng phát hành trái phiếu với lãi suất cao trong quá khứ nên việc mua lại trước hạn những tháng gần đây nhằm tái cơ cấu nợ.

“Hiện lãi suất chỉ còn khoảng 5-6% nên không có lý do gì để ngân hàng tiếp tục duy trì trả nợ trái phiếu với lãi suất cao trước đó, nên họ sẽ mua lại”, ông Huân giải thích.

Cũng theo chuyên gia này, bối cảnh hiện tại cho phép các ngân hàng trả mức lãi 5-6% tính trên giá trị trái phiếu phát hành, thay vì mức cao hơn, nên góp phần làm giảm chi phí đầu vào cho ngân hàng khi mua lại trái phiếu. Ngoài ra, việc mua lại trước hạn trái phiếu cũng giúp ngân hàng giải quyết áp lực thừa tiền.

Bên cạnh đó, với quy định tại Thông tư 41/2016 của NHNN, việc mua lại trước hạn trái phiếu vừa giúp ngân hàng không phải khấu trừ vốn cấp 2, đồng thời có thêm dư địa phát hành trái phiếu mới có kỳ hạn trên 5 năm để bổ sung nguồn vốn cần thiết nhằm đáp ứng quy định về an toàn vốn.

Cụ thể, Thông tư 41 quy định những trái phiếu dài hạn đã phát hành các năm trước và không còn đảm bảo điều kiện về thời gian còn lại trên 5 năm, bắt đầu từ năm thứ 5 trước khi đến hạn thanh toán, mỗi năm tại ngày đầu tiên của năm (tính theo ngày phát hành), giá trị nợ thứ cấp được tính vào vốn cấp 2 – chiếm phần lớn là nợ thứ cấp có kỳ hạn với thời hạn gốc tối thiểu là 5 năm trở lên – sẽ phải khấu trừ 20% tổng mệnh giá.

Vì vậy, việc mua lại trước hạn trái phiếu còn có thể giúp ngân hàng giảm dư thừa vốn, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, đồng thời cải thiện Hệ số an toàn vốn (CAR).

Thực tế, trái phiếu ngân hàng là loại trái phiếu mà ngân hàng là đơn vị phát hành, với mục đích huy động vốn tùy theo kỳ hạn ngắn hay dài. Trái phiếu này vừa có thể đáp ứng nhu cầu vốn của ngân hàng, vừa giúp đáp ứng tỷ lệ an toàn vốn khi có thêm nguồn vốn trung, dài hạn. Nên bên cạnh việc mua lại trái phiếu trước hạn, thì ngân hàng cũng tăng cường huy động vốn qua kênh trái phiếu.

Đại diện một ngân hàng thương mại cổ phần cho biết một lý do khiến các ngân hàng chạy đua mua lại trái phiếu trước hạn là để cơ cấu lại kỳ hạn trái phiếu và cơ cấu lại lãi suất. Theo đó, không loại trừ việc ngân hàng mua lại trái phiếu kỳ hạn dưới 5 năm để lấy dư địa phát hành trái phiếu mới kỳ hạn trên 5 năm, loại tài sản đủ điều kiện tính vào vốn cấp 2.

Điều này được thực hiện trong bối cảnh tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung – dài hạn sẽ bị giảm từ 34% xuống còn 30% từ 1/10/2023

Còn các chuyên gia của Công ty chứng khoán Maybank Kim Eng (MSVN) cho rằng khi lợi suất trái phiếu doanh nghiệp giảm, nó sẽ phản ánh sự tác động đến từ rất nhiều yếu tố, ví dụ như lãi suất, rủi ro tín dụng, lạm phát, điều kiện của thị trường.

Với bối cảnh hiện nay, các chuyên gia của MSVN đánh giá nhiều nhà đầu tư sẽ chú trọng vào trái phiếu có lợi suất thấp hơn nhưng rủi ro vỡ nợ thấp hơn để bảo toàn vốn khi thị trường còn tồn tại một số rủi ro, biến động và chưa hoàn toàn phục hồi về niềm tin. Đây cũng là giai đoạn các ngân hàng, với đặc tính về rủi ro vỡ nợ thấp và tính bảo toàn vốn cao, tận dụng cơ hội.