Các quỹ ETF tại Việt Nam đang mô phỏng theo chỉ số nào?

Thị trường hiện tại khá đa dạng các loại hình đầu tư - từ gửi tiết kiệm, vàng, cho đến trái phiếu, và mỗi kênh lại có những sản phẩm khác nhau. Chứng khoán cũng linh hoạt nhiều sản phẩm để lựa chọn. Tuy nhiên, vẫn có một loại hình đầu tư chưa thật sự phổ biến, đó là chứng chỉ quỹ ETF.

ETF là gì?

ETF - hay Quỹ hoán đổi danh mục (Exchange Traded Fund) là một dạng quỹ đầu tư thụ động. Trong đó, danh mục quỹ sẽ tự động mô phỏng theo danh mục chỉ số tham chiếu của một loại tài sản nhất định. Tài sản này thường là cổ phiếu, nhưng cũng có thể là ngành bất kỳ như bất động sản, kim loại quý, hay dầu khí… Tuy nhiên, phạm vi bài viết này sẽ chỉ đề cập đến các quỹ ETF đầu tư cổ phiếu.

Lấy ví dụ như Quỹ ETF SSIAM VN30 của SSIAM (Công ty quản lý tài sản của SSI) là quỹ thụ động mô phỏng theo rổ chỉ số VN30. Theo đó, Quỹ sẽ đầu tư toàn bộ hoặc gần như toàn bộ NAV bám sát tỷ trọng cổ phiếu trong rổ chỉ số này. Trường hợp VN30 đảo danh mục (kỳ điều chỉnh danh mục chỉ số để phản ánh sự thay đổi của thị trường), Quỹ cũng sẽ điều chỉnh danh mục đầu tư và tỷ trọng tương ứng với thay đổi của chỉ số tham chiếu.

Tương tự, các quỹ ETF khác cũng là quỹ thụ động mô phỏng theo chỉ số tham chiếu, như DCVFMVN DIAMOND của Dragon Capital mô phỏng theo VNDiamond, FPT CAPITAL VNX50 của FPTS mô phỏng theo VNX50.

Các quỹ ETF sẽ phát hành các chứng chỉ quỹ (hay chứng chỉ quỹ ETF), được xem là chứng nhận sở hữu một phần của quỹ ETF. Việc mua chứng chỉ quỹ chính là cách để đầu tư vào quỹ ETF.

Chứng chỉ quỹ được giao dịch cơ bản theo 2 thị trường: sơ cấp và thứ cấp. Với thị trường sơ cấp, nhà đầu tư sẽ giao dịch trực tiếp với quỹ. Khối lượng giao dịch tính theo lô (1 lô thông thường tới 100,000 ccq). Còn tại thị trường thứ cấp, chứng chỉ quỹ sẽ được niêm yết trên HOSE và các nhà đầu tư sẽ giao dịch trực tiếp với nhau với giới hạn thấp hơn rất nhiều (hiện tại là 100 ccq hoặc từ 1 ccq với sàn giao dịch lô lẻ).

Những bộ chỉ số tham chiếu tại thị trường Việt Nam

Hiện tại, thị trường Việt Nam có 15 quỹ ETF niêm yết chứng chỉ quỹ trên sàn HOSE, tham chiếu theo 7 rổ chỉ số, bao gồm:

- VNDiamond: là chỉ số các cổ phiếu kim cương Việt Nam, được HNX công bố vào tháng 11/2019. Rổ chỉ số phản ánh biến động của 10-20 mã cổ phiếu (hiện tại là 18 mã). Các mã có vốn hóa trên 2,000 tỷ đồng (với các cổ phiếu thuộc rổ VNAllshare) hoặc trên 5,000 tỷ đồng với nhóm còn lại. Ngoài ra, còn một số chỉ tiêu về tỷ trọng vốn hóa, giá trị freefloat với nhà đầu tư nước ngoài (tối đa 500 tỷ đồng), giá trị giao dịch khớp lệnh tối thiểu 15 tỷ đồng/ngày hoặc 5 tỷ đồng/ngày (với nhóm VNAllshare).

- VN30: 30 cổ phiếu có vốn hóa và tính thanh khoản cao nhất trên HOSE. Chỉ số VN30 được áp dụng kể từ tháng 2/2012.

- VN100: Tương tự như VN30, nhưng là 100 mã cổ phiếu có thanh khoản và giá trị vốn hóa cao nhất HOSE. Chỉ số này được HOSE xây dựng dựa trên thông lệ quốc tế FTSE 100 của Anh Quốc.

- VNX50: Chỉ số được xây dựng trên nền tảng của VNX AllShare, gồm 50 mã cổ phiếu hàng đầu được niêm yết trên HNX và HOSE. Các cổ phiếu phải có tỷ lệ freefloat trên 5%, thuộc top 85% giá trị giao dịch của VNX AllShare và không cổ phiếu nào chiếm tỷ lệ vốn hóa lớn hơn 10% trong toàn bộ VNX50.

- VNMidcap: Chỉ số với danh mục gồm 70 mã cổ phiếu có vốn hóa tầm trung, đáp ứng tiêu chí về thanh khoản và tư cách do HOSE đặt ra. Trong đó, các mã tối thiểu phải niêm yết trên HOSE từ 3-6 tháng (với các mã thuộc top 5 vốn hóa thị trường); không vi phạm các quy định (bị cảnh cáo, kiểm soát, đình chỉ giao dịch...); tỷ lệ freefloat trên 10%; thanh khoản trên 0.05%; giới hạn tỷ trọng vốn hóa 10%.

- VNFinselect: Gồm các cổ phiếu đại diện nhóm ngành tài chính, chủ yếu là công ty chứng khoán, ngân hàng hoặc bảo hiểm. Danh mục của VNFinselect có ít nhất 10 mã cổ phiếu, được chọn từ rổ VNAllshare Financials.

- VNFIN LEAD: Là danh mục được HOSE tạo lập và kiểm soát, với danh mục gồm ít nhất 10 mã cổ phiếu dẫn đầu ngành tài chính Việt Nam, như BID, TCB...

Ngoài ra, một số bộ chỉ số cũng được quỹ nước ngoài dùng để tham chiếu, gồm FTSE Vietnam Index (chỉ số tham chiếu của FTSE ETF), MSCI Frontier & Emerging Markets Select (chỉ số tham chiếu của iShares ETF), FTSE Vietnam 30 (chỉ số tham chiếu của Fubon ETF), và MarketVector Vietnam Local (chỉ số tham chiếu của VNM ETF). Nhìn chung, chỉ tiêu quan trọng nhất của các rổ chỉ số này - bên cạnh các tiêu chí về vốn hóa, doanh thu, giá trị giao dịch bình quân - là tỷ lệ vốn hóa thị trường tự do chuyển nhượng (freefloat market capitalisation).

Các chỉ số tham chiếu quỹ ETF tại Việt Nam

Nguồn: Tổng hợp

Đầu tư vào chứng chỉ quỹ ETF khác gì cổ phiếu?

Với việc niêm yết trên HOSE, về cơ bản, việc mua bán chứng chỉ quỹ cũng không khác so với giao dịch cổ phiếu. Tuy nhiên, lại có sự khác biệt về bản chất, bởi mua chứng chỉ quỹ đồng nghĩa với việc bạn cùng lúc đầu tư vào nhiều mã khác nhau, với tỷ suất sinh lời bằng trung bình tỷ suất các mã trong danh mục quỹ. “Không bỏ hết trứng vào một rổ” là quy tắc căn bản nhất trong mọi loại hình đầu tư và chứng chỉ quỹ ETF đáp ứng điều đó, khi rủi ro với một danh mục quỹ chắc chắn thấp hơn cổ phiếu riêng lẻ.

Khi thị trường uptrend, nhà đầu tư có lời từ lướt sóng cổ phiếu không hiếm. Nhưng thực tế, chưa chắc nhà đầu tư đã lựa chọn được cổ phiếu tăng trưởng tốt hoặc vì tâm lý mà chốt lời “non”, thậm chí có thể rơi vào tình huống mua đáy, bán đỉnh. Trái lại, một quỹ ETF luôn mô phỏng theo danh mục của chỉ số sẽ loại bỏ được yếu tố này. Còn trong downtrend, chứng chỉ quỹ cũng có thể xem là một kênh an toàn, bởi khả năng quản lý danh mục của một quỹ về cơ bản là tốt hơn đa phần nhà đầu tư đơn lẻ.

Hiệu suất sinh lời của các chứng chỉ quỹ ETF niêm yết trên thị trường

Nguồn: Tổng hợp

Bên cạnh đó là vấn đề chi phí. Các nhà đầu tư mới thường có xu hướng chọn nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn, an toàn - những mã có giá cao và đặc biệt thường rơi vào tình trạng “kín room”, dẫn đến chi phí bỏ ra lớn, cơ hội đầu tư không nhiều. Thay vào đó, việc mua chứng chỉ quỹ tạo ra cơ hội dễ dàng hơn để gián tiếp đầu tư và hưởng tỷ suất sinh lời của các mã cổ phiếu an toàn mà không cần bỏ ra chi phí quá nhiều.