Trung Quốc tung "liều thuốc kích thích": Cứu cánh hay chỉ là giải pháp tạm thời?

Sau khi nhấp một ngụm trà để lấy lại bình tĩnh, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC) Pan Gongsheng đã tung ra một trong những liều thuốc kích thích táo bạo nhất của đất nước trong nhiều thập kỷ tại cuộc họp báo vào ngày 24/09.

Gói giải pháp bao gồm cắt giảm lãi suất, tăng cường thanh khoản cho hệ thống ngân hàng, đưa ra các ưu đãi hấp dẫn hơn cho hoạt động mua nhà và thậm chí còn có kế hoạch xem xét việc thành lập một quỹ ổn định chứng khoán.

Pan Gongsheng, Thống đốc PBOC

Sau thông tin trên, thị trường Trung Quốc đại lục và Hồng Kông tăng vọt, với chỉ số CSI 300 ghi nhận phiên tăng mạnh nhất kể từ tháng 7/2020. Hợp đồng tương lai chứng khoán Mỹ tăng và chứng khoán châu Âu khởi sắc nhờ các lĩnh vực có phần lợi ích lớn ở Trung Quốc, bao gồm các nhà sản xuất ô tô và hàng hóa xa xỉ.

Theo Bloomberg, phản ứng của thị trường đối với đợt công bố chính sách cho thấy rằng ông Pan, một nhà kỹ trị đã từng học tại Harvard và Cambridge, đã “câu thêm” một khoảng thời gian quý giá cho nền kinh tế Trung Quốc.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng những biện pháp này chưa đủ để giải quyết các vấn đề cốt lõi của một nền kinh tế bị tác động bởi sự sự sụp đổ của thị trường bất động sản, sự yếu kém của giá tiêu dùng và căng thẳng thương mại toàn cầu gia tăng. Duncan Wrigley, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Pantheon Macroeconomics, nói: “Những gì Trung Quốc cần là một gói cải cách toàn diện để tái cấu trúc nền kinh tế và thúc đẩy tiêu dùng".

Cuộc họp báo hôm thứ Ba, được sắp xếp gấp rút chỉ 48 giờ trước đó, diễn ra sau khi các quan chức Trung Quốc ngày càng quan ngại về tình hình kinh tế, theo nguồn tin thân cận. Các nhà hoạch định chính sách cấp cao đã tổ chức một số cuộc họp kín để thảo luận về nền kinh tế, khi ngày càng rõ ràng rằng mục tiêu tăng trưởng năm nay đang trượt khỏi tầm tay. Điều đặc biệt đáng lo ngại là cảnh báo từ các quan chức ở ít nhất một tỉnh ven biển lớn rằng họ sẽ gặp khó khăn để đạt mục tiêu GDP, theo nguồn tin thân cận.

Sự thay đổi nhanh chóng từ các nhà lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc đã khiến nhiều quan chức ngạc nhiên. Tuần trước, họ đột nhiên nhận được yêu cầu cung cấp thêm thông tin, buộc một số người phải thức trắng đêm trước cuộc họp báo hôm thứ Ba (24/09), theo thông tin từ các quan chức quản lý ẩn danh.

Những cuộc họp vội vã này dường như đã mang lại kết quả. Ông Pan và các quan chức khác đã thay đổi câu chuyện xung quanh nền kinh tế Trung Quốc ở thời điểm hiện tại. Trước đó, các ngân hàng từ Goldman Sachs Group đến UBS Group AG đã cắt giảm dự báo tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc sau một loạt dữ liệu ảm đạm làm dấy lên lo ngại về nguy cơ giảm phát.

Bloomberg Economics và các tổ chức khác hiện kỳ vọng Chính phủ sẽ đạt mục tiêu của Tập là mở rộng GDP "khoảng 5%" trong năm nay. Nhưng hầu hết các chuyên gia cũng đồng tình rằng cần nhiều hơn nữa để tránh tình trạng giảm phát kiểu Nhật Bản bám rễ vào nền kinh tế. Mảnh ghép lớn còn thiếu vẫn là một chiến lược nhất quán để thúc đẩy 1.4 tỷ người Trung Quốc tăng cường chi tiêu.

"Nhiều vấn đề của Trung Quốc xuất phát từ nhu cầu hoặc niềm tin”, Nigel Peh, nhà quản lý danh mục đầu tư tại Timefolio Asset Management, nói. "Nhìn chung, tôi không nghĩ rằng các biện pháp có thể thay đổi tình hình vì vấn đề của Trung Quốc rất phức tạp. Và không có viên đạn bạc nào cả”.

Sau động thái của PBOC, sự chú ý hiện nay đang tập trung vào Bộ Tài chính Trung Quốc. Nhiều biện pháp tài khóa hơn có thể xuất hiện trong những ngày tới khi Bộ Chính trị sẽ họp trước kỳ nghỉ lễ hàng năm kéo dài 1 tuần bắt đầu từ ngày 01/10.

Dù đối mặt với nhiều áp lực, các nhà lãnh đạo ở Bắc Kinh không muốn trợ cấp tiền mặt cho người dân. Trợ cấp là “đơn thuốc” chính sách phổ biến để thúc đẩy nhu cầu ở nhiều quốc gia, nhưng Trung Quốc lo ngại về việc tạo ra một nhà nước phúc lợi mà họ không đủ khả năng chi trả - và ở một quốc gia có tỷ lệ tiết kiệm cao nhất thế giới, các quan chức nghi ngờ rằng hầu hết mọi người sẽ chi tiêu số tiền đó trong mọi trường hợp.

Điều đó khiến thị trường đặt hy vọng vào việc tăng thêm nguồn vốn để mua các ngôi nhà đang bị “ế” của các công ty bất động sản, tăng chi tiêu cho phúc lợi xã hội và có thêm động thái để giúp người tiêu dùng đổi các thiết bị cũ. Bộ Tài chính Trung Quốc cũng có thể thúc đẩy chính quyền địa phương bán thêm trái phiếu để tăng chi tiêu cho cơ sở hạ tầng.

Một cuộc tranh luận sôi nổi đang diễn ra trong nội bộ giới hoạch định chính sách Trung Quốc về việc có nên phá vỡ các quy tắc bất thành văn để nâng mức thâm hụt ngân sách và tỷ lệ nợ công lên cao hơn hay không.

Xu Qiyuan, Phó Giám đốc Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới thuộc Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, đã mạnh dạn đề xuất rằng Chính phủ nên "tăng cường đáng kể" chi tiêu tài khóa cho các lĩnh vực then chốt như giáo dục, chăm sóc y tế và an sinh xã hội. Ông lập luận rằng đây là cách hiệu quả nhất để tạo ra một mạng lưới an toàn xã hội vững chắc, từ đó giúp người dân tự tin chi tiêu hơn.

"Mặc dù các chính sách mở rộng đi kèm với tác dụng phụ, một bài học mà chúng ta nên rút ra từ Nhật Bản là tác dụng phụ sẽ còn tồi tệ hơn nếu các chính sách mở rộng không được thực hiện hoặc bị trì hoãn”, Xu nói. "Trung Quốc không nên bị ràng buộc bởi các học thuyết tài khóa lỗi thời ở Mỹ và châu Âu”.

Tuy nhiên, một thách thức lớn vẫn đang đè nặng lên nỗ lực phục hồi kinh tế của Trung Quốc: Niềm tin suy giảm của khu vực tư nhân. Các động thái gần đây của Chính phủ, như chiến dịch đàn áp các gã khổng lồ công nghệ và việc bắt giữ một số chuyên gia ngân hàng đầu tư hàng đầu, đã gây ra làn sóng lo ngại trong cộng đồng doanh nghiệp và nhà đầu tư quốc tế. Điều này đã khiến dòng vốn ngoại rút khỏi thị trường Trung Quốc với tốc độ đáng báo động.

Ít nhất ba chuyên gia ngân hàng đầu tư hàng đầu từ các công ty chứng khoán khác nhau đã bị bắt giữ trong những tháng gần đây, cùng với năm nhân viên hiện tại và cựu nhân viên của hãng dược phẩm Anh AstraZeneca. Lo ngại về sự an toàn của các giám đốc điều hành, căng thẳng Mỹ-Trung gia tăng và một nền kinh tế bị cản trở bởi lĩnh vực bất động sản đang gặp khó khăn đang khiến các nhà đầu tư nước ngoài tránh xa.

"Có vẻ như chúng tôi còn cách xa việc thực sự đầu tư vào thị trường bất động sản Trung Quốc”, Hamish MacDonald, Giám đốc đầu tư bất động sản châu Á-Thái Bình Dương tại BlackRock nói, khi được hỏi về tác động của gói kích thích. " ôi muốn chứng kiến cả vốn nước ngoài và vốn trong nước cùng đổ vào thị trường này. Nhưng tại thời điểm hiện tại, chúng tôi không thấy nhiều dấu hiệu tích cực từ cả hai nguồn vốn quan trọng này”.

Tại cuộc họp báo ngày 24/09, Pan và các quan chức khác bám chặt vào chính sách tiền tệ và không có đề cập từ "giảm phát", một thuật ngữ mà các cơ quan chức năng Trung Quốc đã tìm cách kiểm duyệt.

Mặc dù vậy, không thể phủ nhận rằng cách thức Trung Quốc điều hành chính sách kinh tế vĩ mô đang có những thay đổi đáng kể. Việc Thống đốc PBOC Pan Gongsheng đích thân chủ trì cuộc họp báo trực tiếp trên truyền hình để công bố các động thái chính sách tiền tệ quan trọng là một bước đột phá về tính minh bạch và truyền thông.

Đây là sự thay đổi lớn so với cách làm truyền thống trước đây, khi PBOC thường chỉ đăng tải các quyết định quan trọng dưới dạng thông báo ngắn gọn trên trang web chính thức. Đôi khi một thông cáo kèm theo sẽ đưa ra một số thông tin nền, được gán cho một "quan chức liên quan" vô danh.

Đối với một số nhà đầu tư nhạy bén, sự minh bạch gia tăng này không chỉ đơn thuần là một thay đổi về hình thức. Nó phản ánh sự cấp bách và quyết tâm của Bắc Kinh trong việc ngăn chặn một cuộc suy thoái kinh tế nghiêm trọng hơn.

Kể từ đỉnh cao năm 2021, thị trường chứng khoán Trung Quốc và Hồng Kông đã chứng kiến hơn 6,000 tỷ USD giá trị vốn hóa bị xóa sổ.

Linda Lam, trưởng bộ phận tư vấn cổ phiếu cho khu vực Bắc Á tại Union Bancaire Privee ở Hồng Kông, đã đưa ra một nhận định thận trọng: "Thị trường vốn Trung Quốc có thể sẽ tận hưởng một giai đoạn trăng mật ngắn ngủi với dòng thanh khoản dồi dào. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhận thức là Trung Quốc đang mua thời gian để giải quyết các vấn đề tăng trưởng sâu xa và phức tạp hơn”.