Niêm yết doanh nghiệp FDI – hướng đi mới cho thị trường chứng khoán Việt Nam

Thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ không thể phát triển mạnh mẽ nếu chỉ dựa vào hai lĩnh vực ngân hàng và bất động sản. Việc mở rộng sự tham gia của các doanh nghiệp FDI sẽ giúp đa dạng hóa danh mục đầu tư, thu hút vốn ngoại, và góp phần nâng cao vị thế của thị trường chứng khoán Việt Nam trên bản đồ tài chính quốc tế.

Thực trạng của thị trường chứng khoán Việt Nam: Hàng hóa thiếu và yếu

Thị trường chứng khoán Việt Nam đang gặp nhiều thách thức, đặc biệt về số lượng và cơ cấu hàng hóa. Sau hơn 20 năm phát triển, thị trường mới có chưa đầy 2,000 doanh nghiệp niêm yết với tổng giá trị vốn hóa chỉ khoảng 250 tỷ USD, chiếm hơn 80% GDP - một con số khiêm tốn so với các quốc gia khác, điển hình như Singapore, Hàn Quốc (Singapore có dân số khoảng 5.7 triệu người và có khoảng 700 công ty niêm yết, giá trị vốn hóa lên tới 200% GDP, Hàn Quốc có dân số khoảng 52 triệu người và hơn 2,200 công ty niêm yết, giá trị vốn hóa lên tới 110% GDP).

Về chất lượng, sự thiếu đa dạng ngành nghề của các doanh nghiệp niêm yết là một điểm yếu rõ rệt. Hiện nay, thị trường chủ yếu bị chi phối bởi hai lĩnh vực lớn là ngân hàng và bất động sản, chiếm tiwus gần 60% tổng giá trị vốn hóa. Điều này làm giảm tính hấp dẫn của thị trường và gây khó khăn cho nhà đầu tư trong việc đa dạng hóa danh mục đầu tư, xây dựng chiến lược đầu tư dài hạn.

VN-Index đã nhiều năm quanh quẩn ở mức 1,200 điểm mà không thể bứt phá. Trong khi đó, Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng GDP bình quân 6%/năm trong suốt 20 năm qua. Sự đình trệ này đặt ra câu hỏi về khả năng phản ánh của thị trường chứng khoán đối với sự phát triển kinh tế. Điều này có thể được lý giải một phần (tất nhiên không phải là tất cả) qua việc thị trường chứng khoán Việt Nam hiện chưa thực sự phản ánh hết sự phát triển của nền kinh tế. Các doanh nghiệp FDI, mặc dù đóng góp không nhỏ vào tăng trưởng GDP, nhưng lại chưa có mặt trên sàn chứng khoán.

Vai trò của FDI trong tăng trưởng kinh tế Việt Nam

Doanh nghiệp FDI đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu kinh tế Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực xuất khẩu, chiếm khoảng 70-74% tổng kim ngạch xuất khẩu. Khu vực FDI cũng đóng góp khoảng 20% GDP và tạo việc làm cho hàng triệu lao động (số liệu năm 2022). Những tên tuổi lớn có thể kể đến như Samsung Electronics, Intel, LG Electronics, Honda, Toyota, Canon, Foxconn, Vina Acecook, PepsiCo, Coca-Cola, Nike, Nestlé Vietnam, Unilever Vietnam, Lotte, Aeon,… đã đồng hành với Việt Nam trong suốt giai đoạn tăng trưởng cao của nền kinh tế.

Tuy nhiên, khi thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn bị chi phối bởi các doanh nghiệp nội địa, người dân khó có cơ hội tham gia và hưởng lợi từ sự phát triển này.

Hành lang pháp lý đối với việc niêm yết doanh nghiệp FDI – có nhưng chưa đủ

Một số lý do dẫn đến việc doanh nghiệp FDI chưa thể thực hiện niêm yết tại Việt Nam bao gồm rào cản pháp lý, vấn đề quản trị doanh nghiệp, cũng như những lo ngại về quyền lợi của nhà đầu tư nước ngoài. Điều này, khiến cho miếng bánh tăng trưởng từ FDI dần to lên, nhưng lại không mang lại lợi ích trực tiếp cho người dân Việt Nam, trong khi đó các quốc gia khác như Singapore và Hàn Quốc đã rất thành công trong việc khuyến khích doanh nghiệp FDI niêm yết.

Việt Nam đã có hành lang pháp lý để các doanh nghiệp FDI thực hiện niêm yết trên sàn chứng khoán, từ Luật Doanh nghiệp, Luật chứng khoán đến các quy định về hoạt động đầu tư nước ngoài, tỷ lệ sở hữu nước ngoài. Tuy nhiên, trên thực tế, việc thực hiện còn gặp nhiều khó khăn. Một phần nguyên nhân đến từ việc các doanh nghiệp FDI lo ngại về vấn đề quản trị công ty, bảo vệ quyền lợi cổ đông, và các thủ tục pháp lý phức tạp. Ngoài ra, các quy định về tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài cũng là một rào cản đáng kể.

Bài học từ các quốc gia khác – khuyến khích doanh nghiệp FDI niêm yết thành công

Singapore và Hàn Quốc là hai ví dụ điển hình cho việc khuyến khích các doanh nghiệp FDI niêm yết thành công. Tại Hàn Quốc, chính phủ đã thực hiện những chính sách mạnh mẽ nhằm khuyến khích doanh nghiệp FDI niêm yết, như tạo điều kiện thuận lợi về mặt pháp lý, bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư, và áp dụng các ưu đãi về thuế. Những chính sách này đã giúp Hàn Quốc thu hút được nhiều doanh nghiệp FDI chất lượng cao, góp phần vào sự phát triển mạnh mẽ của thị trường chứng khoán nước này. Tại Singapore, chính phủ đã xây dựng một hệ thống pháp lý minh bạch, cùng với các chính sách thuế ưu đãi, giúp thu hút nhiều doanh nghiệp FDI niêm yết trên sàn chứng khoán. Điều này không chỉ tạo ra nguồn hàng hóa đa dạng, chất lượng cao cho thị trường mà còn giúp người dân Singapore được hưởng lợi từ sự phát triển của các doanh nghiệp FDI. Ví dụ điển hình tại Singapore: Hutchison Port Holdings Trust, một công ty quản lý cảng biển có trụ sở tại Hong Kong đã niêm yết trên SGX, mang lại lợi ích lớn về vốn và mở rộng hoạt động tại châu Á.

Ngoài ra có thể kể đến một số trường hợp thành công khác tại Hoa Kỳ và Anh:

Alibaba Group: Công ty thương mại điện tử khổng lồ của Trung Quốc đã niêm yết trên Sàn Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE) vào năm 2014. Đợt IPO này đã thu hút hàng tỷ USD và mang lại sự chú ý lớn từ các nhà đầu tư toàn cầu.

ArcelorMittal: Tập đoàn sản xuất thép lớn nhất thế giới có trụ sở tại Luxembourg đã niêm yết trên Sàn Giao dịch Chứng khoán London (LSE), giúp công ty tiếp cận nguồn vốn rộng lớn và thu hút nhiều nhà đầu tư.

Tạo thêm hàng hóa chất lượng cho thị trường chứng khoán

Việc khuyến khích các doanh nghiệp FDI niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, không chỉ giúp tăng cường lượng hàng hóa chất lượng cho thị trường mà còn mang lại nhiều lợi ích cho người dân. Các doanh nghiệp FDI thường có hiệu quả sử dụng vốn cao hơn so với các doanh nghiệp Nhà nước và tư nhân trong nước, điều này đồng nghĩa với việc đầu tư vào các doanh nghiệp này có thể mang lại lợi nhuận tốt hơn cho nhà đầu tư.

Ngoài ra, khi doanh nghiệp FDI niêm yết, người dân Việt Nam sẽ có cơ hội trực tiếp tham gia và hưởng lợi từ sự phát triển của các doanh nghiệp này, thông qua việc đầu tư cổ phiếu. Điều này không chỉ giúp tăng cường sự gắn kết giữa người dân và doanh nghiệp mà còn góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực trong nền kinh tế.

Để khuyến khích các doanh nghiệp FDI niêm yết tại Việt Nam, cần phải tham khảo cách làm của các quốc gia đã thành công trong lĩnh vực này. Các cơ chế khuyến khích có thể bao gồm ưu đãi về thuế, hỗ trợ về pháp lý, và đơn giản hóa các thủ tục hành chính. Ngoài ra, có thể xem xét áp dụng cơ chế bắt buộc niêm yết sau một thời gian kinh doanh có hiệu quả tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, việc bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư nhỏ lẻ, cũng cần được chú trọng để tạo niềm tin và thu hút dòng vốn đầu tư vào thị trường. Việc nâng cao chất lượng quản trị công ty, minh bạch hóa thông tin, và tăng cường công tác kiểm toán độc lập là những biện pháp cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững của các doanh nghiệp FDI trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

Hướng đi cần thiết cho tương lai

Việc khuyến khích các doanh nghiệp FDI niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam là một hướng đi cần thiết để tăng cường sự phát triển của thị trường, đồng thời mang lại lợi ích thiết thực cho người dân. Đây không chỉ là một giải pháp để tăng cường lượng hàng hóa chất lượng trên thị trường mà còn là một cách để người dân Việt Nam được hưởng lợi từ sự phát triển của các doanh nghiệp FDI.

Thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ không thể phát triển mạnh mẽ nếu chỉ dựa vào hai lĩnh vực ngân hàng và bất động sản. Việc mở rộng sự tham gia của các doanh nghiệp FDI sẽ giúp đa dạng hóa danh mục đầu tư, thu hút vốn ngoại, và góp phần nâng cao vị thế của thị trường chứng khoán Việt Nam trên bản đồ tài chính quốc tế.

Để đạt được điều này, cần có sự chung tay của cả Chính phủ, doanh nghiệp và nhà đầu tư, cùng nhau xây dựng một thị trường chứng khoán minh bạch, hiệu quả, và bền vững. Thị trường chứng khoán không chỉ là nơi để giao dịch cổ phiếu mà còn là tấm gương phản ánh sức khỏe của nền kinh tế, và để tấm gương này phản ánh trung thực và đầy đủ, sự tham gia của các doanh nghiệp FDI là điều không thể thiếu.