MỚI

Thiệp giáng sinh độc lạ

#Chứng khoán

24HMONEY đã kiểm duyệt

Ngân hàng 'thắt lưng buộc bụng' dự phòng giữa 'bóng ma' nợ xấu gia tăng?

SSI Research vừa công bố báo cáo triển vọng ngành ngân hàng với lời cảnh báo đáng lưu tâm: chất lượng tài sản đang xấu đi rõ rệt, trong khi biên lợi nhuận ròng (NIM) tiếp tục bị bào mòn – hai chỉ dấu cho thấy sức khỏe tài chính của hệ thống ngân hàng đang đứng trước áp lực kép.

Trong bối cảnh Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng GDP lên tới 8% vào năm 2025 – một tham vọng lớn trong môi trường kinh tế nhiều bất định – các ngân hàng đã sớm nhập cuộc bằng làn sóng bơm vốn ồ ạt ra nền kinh tế. Dẫn đầu là khối ngân hàng thương mại Nhà nước, với tăng trưởng tín dụng đạt +3,3% so với cuối năm 2024 và vọt lên 18% so với cùng kỳ – mức tăng cao gấp nhiều lần so với cùng kỳ năm ngoái. Thành tích này phản ánh chiến lược mở rộng mạnh tay ở mảng bán lẻ, nhưng cũng đồng thời mở ra câu hỏi về chất lượng tín dụng được phân phối.

Khối ngân hàng thương mại cổ phần cũng không đứng ngoài cuộc đua. Tăng trưởng tín dụng từ đầu năm đạt 3,6%, và vọt lên tới 21% so với cùng kỳ. Dòng vốn chủ yếu chảy vào các lĩnh vực nóng như bất động sản, sản xuất, logistics, thương mại bán buôn – những “điểm nổ” truyền thống của rủi ro chu kỳ.

Đáng chú ý, các khoản vay dành cho chủ đầu tư bất động sản đã tăng hai chữ số tại loạt ngân hàng như TCB (+14,8%), MBB (+12,2%), HDB (+12,3%), MSB (+10%) – bất chấp thị trường địa ốc vẫn đang chìm trong bóng tối pháp lý và khủng hoảng thanh khoản. Trong khi đó, cho vay đối với các công ty chứng khoán cũng leo thang đáng kể, với hơn 20.500 tỷ đồng được giải ngân ròng chỉ trong quý I – vượt xa mức 18.800 tỷ đồng quý trước.

Đặc biệt, trong nhóm ngân hàng tham gia chuyển giao bắt buộc, VCB, MBB và VPB đều ghi nhận tăng trưởng tín dụng mạnh trước khi thực hiện bán các khoản vay cho tổ chức yếu kém. Tuy nhiên, không phải cái tên nào cũng đi cùng thuận lợi: HDB lại chỉ đạt mức tăng trưởng khiêm tốn +1,2%, bị kéo lùi bởi cú rơi của sản phẩm UPAS LC (-61%).

Chất lượng tài sản xuống cấp: "quả bom" dưới lớp vỏ tăng trưởng

Dưới lớp vỏ hào nhoáng của những con số tín dụng tăng vọt là bức tranh chất lượng tài sản ngày một xám xịt. Tại nhiều ngân hàng thương mại cổ phần, các khoản vay mua nhà đã bắt đầu "đổ bệnh", bị chuyển nhóm thành nợ xấu do cả người mua ở lẫn đầu tư đều lâm vào cảnh bất định. Trong khi đó, các ngân hàng Nhà nước cũng chịu sức ép tương tự từ làn sóng cơ cấu lại nợ cho doanh nghiệp ngành vật liệu xây dựng – một mắt xích đang chịu cú đánh kép từ đình trệ đầu tư công và thị trường bất động sản chết lâm sàng.

Theo SSI Research, tỷ lệ nợ xấu toàn ngành đã leo lên 2,46%, áp sát đỉnh 2,58% từng lập trong quý I/2023 và cao gấp hơn 4 lần mức 0,55% chỉ một quý trước đó. Nợ nhóm 2 – thường là chỉ dấu đầu tiên của tín dụng suy yếu – cũng tăng 2,8%, còn nợ xấu chính thức vọt 20,4% chỉ trong một quý.

Dù vậy, vẫn có những "khoảng sáng hiếm hoi" như ACB và MSB, nơi tỷ lệ nợ xấu ghi nhận giảm nhẹ. Nhưng đó chỉ là thiểu số. Vấn đề lớn hơn là tốc độ trích lập dự phòng vẫn chậm rãi một cách khó hiểu, bất chấp rủi ro chất lượng tài sản đã rõ ràng. Chi phí tín dụng – đáng lẽ phải tăng song hành cùng nợ xấu – vẫn ở mức thấp, cho thấy sự thiếu chủ động trong phòng thủ của nhiều ngân hàng.

NIM “rơi tự do” giữa cuộc đua sát ván lãi suất

Cạnh tranh khốc liệt về lãi suất tiếp tục là nguyên nhân chính kéo biên lợi nhuận (NIM) của ngành ngân hàng xuống mức thấp nhất gần một thập kỷ. Trong quý I/2025, NIM trung bình toàn ngành chỉ còn 3,16%, giảm tới 44 điểm cơ bản so với cùng kỳ năm trước và 22 điểm so với quý trước.

Lý do chủ yếu đến từ làn sóng tung ra các gói vay ưu đãi của khối ngân hàng Nhà nước và nước ngoài, buộc khối ngân hàng cổ phần phải “chạy theo” để giữ thị phần. Mặt bằng lãi suất vay giảm sâu, kéo theo lợi suất tài sản bình quân chỉ còn 6,27% – giảm 71 điểm cơ bản so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, sự tổn thương không đều: các ngân hàng Nhà nước nhờ nền vốn mạnh vẫn đứng vững, trong khi nhóm cổ phần lớn như TCB, MBB, ACB đã nhanh chóng thích nghi bằng việc tối ưu chi phí vốn và tung ra sản phẩm huy động linh hoạt. Ngược lại, nhóm cổ phần vừa chịu cú đánh nặng nề nhất với mức giảm NIM tới 61 điểm cơ bản.

Triển vọng nửa cuối năm: Rủi ro phân hóa, lợi thế không chia đều

SSI Research cảnh báo hai yếu tố sẽ tiếp tục định hình triển vọng NIM thời gian tới. Thứ nhất là diễn biến căng thẳng thương mại toàn cầu – nếu leo thang, khoảng cách chi phí vốn giữa ngân hàng Nhà nước và ngân hàng cổ phần lớn có thể bị thu hẹp. Thứ hai là làn sóng cho vay mua nhà hết thời hạn ưu đãi từ cuối năm 2025, khi các khoản vay bước sang giai đoạn lãi suất thả nổi – mở ra cơ hội phục hồi NIM cho các ngân hàng có danh mục vay bất động sản lớn.

Mặc dù vậy, SSI khuyến nghị nhà đầu tư nên tập trung vào những ngân hàng sở hữu năng lực "chịu lực" tốt: vốn mạnh, huy động bền vững, cơ cấu thu nhập đa dạng và tỷ trọng cho vay xuất nhập khẩu không quá cao. Trong nhóm này, TCB, MBB và CTG nổi lên là ba ứng viên đáng chú ý cho giai đoạn nửa cuối 2025 – nơi rủi ro vẫn đầy rẫy, nhưng cũng là lúc năng lực nội tại thực sự lên tiếng.