Nga có thể trụ vững trước đòn trừng phạt mới nhất của Mỹ và phương Tây?

Theo Capital Economics, nền kinh tế Nga hiện giờ đang ở một vị thế tốt hơn so với trước đây để có thể chống chọi với các biện pháp trừng phạt của phương Tây.

Liên minh châu Âu, Anh và Mỹ ngày 22/2 đã công bố một loạt biện pháp trừng phạt mới đối với Nga sau khi Moscow công nhận độc lập cho các vùng lãnh thổ ly khai ở miền Đông Ukraine. Đứng đầu trong số các mục tiêu trừng phạt là các ngân hàng của Nga và khả năng giao dịch quốc tế của họ.

Tuy nhiên, tác động của những biện pháp trừng phạt này là rất nhỏ. Chính phủ các nước phương Tây, hiện cho biết họ đã lên kế hoạch dự phòng với gói trừng phạt lớn hơn nhiều nếu khủng hoảng leo thang.

Những biện pháp nào đã được công bố?

Theo CNN, Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 23/2 đã công bố các biện pháp trừng phạt “đợt đầu tiên” đối với Nga, trong đó có các quy định ngăn chặn hoạt động cung cấp tài chính. Hai ngân hàng của Nga bị đưa vào diện trừng phạt của Mỹ gồm VEB và ngân hàng quân đội Nga. Bên cạnh đó, một số nhân vật trong giới tinh hoa của Nga như Giám đốc Cơ quan An ninh Liên bang Aleksandr Bortnikov, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Công ty Cổ phần Promsvyazbank Petr Fradkov cũng nằm trong danh sách đen.

Nhà Trắng cũng áp đặt trừng phạt đối với 2 vùng lãnh thổ ly khai ở miền Đông Ukraine mà ông Putin công nhận độc lập. Nhưng biện pháp này chủ yếu mang tính tượng trưng và không gây nhiều rủi ro cho nền kinh tế Nga.

Phó cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jon Finer cho biết, hình phạt nghiêm khắc hơn vẫn đang chờ đợi nếu Moscow điều quân tiến sâu hơn vào lãnh thổ Ukraine. Ngoài VEB và ngân hàng quân đội của Nga, Mỹ có thể nhắm mục tiêu vào các ngân hàng lớn nhất của Nga nhằm loại họ khỏi hệ thống tài chính toàn cầu. Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu cũng là một “vũ khí lợi hại” khác của Mỹ. Biện pháp này có thể ngăn cản Nga nhập khẩu điện thoại thông minh, linh kiện ô tô quan trọng, gây thiệt hại nghiêm trọng cho các ngành công nghiệp của nước này.

Cùng ngày, Đại diện cấp cao phụ trách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) Josep Borrell tuyên bố, các quốc gia trong khối đã nhất trí về những đòn trừng phạt nhằm “gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho Nga”. Có 351 nghị sĩ thuộc Duma Quốc gia Nga sẽ bị phong tỏa tài sản họ gửi tại châu Âu, cũng như bị cấm nhập cảnh. Ngoài ra, EU sẽ trừng phạt 27 cá nhân và thực thể Nga.

Đáng chú ý, EU đã tung ra “một trong những con bài quan trọng nhất” của mình nhằm chống lại Nga. Quyết định của Đức dừng cấp phép cho Dự án Dòng chảy phương Bắc 2 cho thấy châu Âu sẵn sàng nhắm mục tiêu vào ngành năng lượng khổng lồ của Nga, ngay cả khi biện pháp này làm gia tăng giá khí đốt tự nhiên ở châu Âu.

Theo CNN, một con át chủ bài khác của EU là hệ thống Hệ thống liên ngân hàng quốc tế để chuyển thông tin và thực hiện thanh toán (SWIFT). Việc loại Nga khỏi hệ thống này sẽ khiến các tổ chức tài chính gặp nhiều khó khăn trong việc gửi hoặc rút tiền ra khỏi Nga. Biện pháp này nếu được thi thực sẽ gây cú sốc lớn cho các công ty Nga và khách hàng nước ngoài của họ đặc biệt là những người mua dầu và khí đốt bằng USD. Không chỉ riêng Mỹ và châu Âu, Anh cũng ban hành lệnh trừng phạt đối với 5 ngân hàng Nga và 3 tỷ phú người Nga, cấm đi lại và đóng băng bất cứ tài sản nào mà họ nắm giữ tại Anh

Những biện pháp này ảnh hưởng ra sao tới Nga?

Chỉ số chứng khoán MOEX của Nga đã giảm 1,5% vào ngày 22/2 sau khi giảm hơn 10% vào ngày 21/2. Kể từ đầu năm đến nay, MOEX đã sụt giảm khoảng 20%. Cổ phiếu của công ty dầu mỏ Nga Rosneft bị ảnh hưởng nặng nề nhất vào ngày 22/2, với mức giảm 7,5%. Tổng cộng hơn 30 tỷ USD đã bị bốc hơi khỏi thị trường chứng khoán Nga trong tuần này.

Các nhà phân tích tại JPMorgan Chase dự báo thị trường chứng khoán Nga sẽ tiếp tục giảm trong ngắn hạn. Còn theo giới phân tích tài chính tại Capital Economics, những biện pháp trừng phạt thông thường có thể làm giảm 1% GDP của Nga, nhưng những biện pháp mạnh tay hơn như loại nước này ra khỏi hệ thống SWIFT có thể làm giảm 5% GDP.

Tuy vậy, theo Capital Economics, nền kinh tế Nga hiện giờ đang ở một vị thế tốt hơn để có thể chống chọi với các biện pháp trừng phạt. Trước đó vào năm 2014, lệnh trừng phạt của phương Tây, cùng với giá dầu giảm đã làm giảm 2% GDP của Nga và châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng tài chính. Hiện nay, sự hồi phục của nền kinh tế Nga mạnh hơn, nợ nước ngoài thấp hơn và sự kết nối tài chính với các nền kinh tế lớn trên thế giới cũng ít hơn.

Cơ cấu nền kinh tế Nga cũng có nhiều thay đổi. Theo thời gian, nước này đã giảm bớt sự phụ thuộc vào các khoản vay và đầu tư nước ngoài, đồng thời tích cực tìm kiếm các cơ hội thương mại mới từ những thị trường khác. Trung Quốc là một phần trong chiến lược đó.

Theo báo cáo của Viện tài chính Quốc tế, kể từ năm 2014, Nga đã cắt giảm đáng kể việc sử dụng đồng USD trong các giao dịch tài chính. Vàng và đồng euro chiếm tỷ trọng lớn hơn nhiều so với đồng USD trong kho dự trữ của Nga. Nước này cũng có một số biện pháp bảo vệ kinh tế mạnh mẽ, chẳng hạn như khối lượng dự trữ ngoại tệ đạt 635 tỷ USD và tỷ lệ nợ trên GDP khá thấp – khoảng 18% vào năm 2021. Chưa kể, Moscow đã thực hiện những bước đầu tiên để tạo ra hệ thống thành toán quốc tế riêng, phòng trường hợp bị loại khỏi SWIFT.

Nhà phân tích Kit Juckes của Societe Generale cho rằng, ảnh hưởng của những biện pháp trừng phạt mà Mỹ, EU và châu Âu vừa áp đặt rất hạn chế, nhưng “câu hỏi quan trọng hiện nay là Tổng thống Putin sẽ tiến bao xa trong cuộc khủng hoảng Ukraine. Tình hình chắc chắn vượt ra ngoài tầm kiểm soát và leo thang hơn nữa nếu quân đội Nga giao tranh với các lực lượng Ukraine”./.