Cấm mua vàng bằng tiền mặt - sấp ngửa loay hoay

Khi chính sách của NHNN phát huy tác dụng kéo giá vàng giảm xuống thì phát sinh thêm vấn đề vàng được mua bằng tiền mặt khó kiểm soát thông tin người mua.

Việc người dân tiếp tục phải xếp hàng online chực chờ mua vàng vẫn còn tồn tại. Chỉ vài phút đầu mở cửa, nếu không nhanh chân cộng may mắn thì chắc chắn sẽ mất lượt. Số lượng cũng chỉ mua được một lượng vàng, nếu muốn mua tiếp, lại phải vòng quay. Người dân thay vì xếp hàng đứng cửa ngân hàng thì ôm máy tính hay điện thoại chờ như trẻ con chờ lượt xem phim.

Vàng vẫn là kênh đầu tư hấp dẫn ở thời điểm hiện tại khi dòng tiền trong dân vẫn dồi dào. Không thể trách hay ngăn cấm người dân khi tỷ suất sinh lời của vàng miếng trong năm 2024 lên tới 22% trong 5 tháng, bằng 4 năm gửi tiết kiệm lấy lãi. Do đó, vào thời điểm giá vàng lên không tưởng là ngày 10/05/2024 mức 92,4 triệu đồng/ lượng, chênh với giá thế giới tới 20 triệu đồng/lượng, dân vẫn đổ xô đi mua. Ở thời điểm hiện tại, với giá chênh chỉ còn 4 đến 5 triệu đồng/lượng so với giá thế giới thì việc dân ồ ạt mua vào cũng là chuyện dễ hiểu.

Bộ Tài chính kiến nghị cấm mua bán vàng bằng tiền mặt, cần thanh toán qua chuyển khoản.

Kinh tế thế giới bất ổn, nguy cơ chiến tranh lan rộng, sản xuất còn chậm, kênh chứng khoán nhiều biến động. Bất động sản còn chưa tan băng và người dân vẫn chưa "xuống tiền". Tiền nhàn rỗi chảy vào vàng là tất yếu bởi vàng dễ thanh khoản, cất trữ. Chưa kể đây cũng là kênh có nguy cơ rủi ro về rửa tiền, tài trợ khủng bố... và NHNN đã phải có văn bản yêu cầu các TCTD báo cáo, đánh giá, rà soát về các giao dịch đáng ngờ.

Khi chính sách của NHNN phát huy tác dụng kéo giá vàng giảm xuống thì phát sinh thêm vấn đề vàng được mua bằng tiền mặt khó kiểm soát thông tin người mua. Cơ quan thuế đã có đề xuất cấm mua vàng bằng tiền mặt, mọi giao dịch phải thông qua tài khoản ngân hàng để tiện cho việc kiểm soát, quản lý minh bạch nguồn tiền khi cần truy xuất thông tin, tiện cả việc thu thuế nếu có chính sách thay đổi đối với giao dịch mua bán vàng.

Tuy nhiên, đề xuất này cũng vấp phải những quan ngại bất cập như một bộ phận người già không có điện thoại thông minh, không biết giao dịch thương mại điện tử, không có tài khoản ngân hàng mua vàng với số lượng nhỏ lẻ mà cấm không cho giao dịch tiền mặt thì tương đương với việc cấm họ mua vàng. Song các chuyên gia cho rằng lý do này cũng có giải pháp khắc phục khi thực tế số người này không chiếm đa số, nếu có nhu cầu mua vàng, họ có thể chuyển tiền mặt nhờ con cháu, người quen mua giúp. Việc có thể "truy xuất nguồn gốc" trên từng lượng vàng miếng SJC, và yêu cầu kê khai thông tin người mua chi tiết, giao dịch từ trên 400 triệu đồng sẽ phải kê khai nguồn tiền và báo cáo NHNN… thực tế mới là vấn đề đối với những ai ngại minh bạch thông tin cá nhân.

Trong khi các quy định pháp lý vẫn cho phép các doanh nghiệp, cửa hàng được cấp phép mua bán vàng có thể giao dịch mua bán và xuất hóa đơn điện tử, và mặt khác đề xuất quy định cấm giao dịch vàng bằng tiền mặt chưa được áp dụng, cơ chế linh hoạt giá / giá trị giao dịch nên được xem xét để tăng sức hút thanh toán không tiền mặt với điều kiện người dân có lợi. Chẳng hạn, nếu mua bán vàng với giá trị lớn, quy định thanh toán chuyển khoản. Nếu mua vàng giá trị thấp và vẫn chọn chuyển khoản, có thể được mua với giá thấp hơn so với thanh toán tiền mặt. Đồng thời, xem xét đánh thuế cho các giao dịch có tính đầu cơ (giá trị lớn, mua đi bán lại...).

Theo đó, các doanh nghiệp, cửa hàng ngoài hệ thống Big 4 và SJC vẫn có thể tham gia vào quá trình "bình ổn" thị trường vàng mà cơ quan quản lý đang tiến hành; đồng thời đảm bảo hoạt động kinh doanh, sinh lãi, đóng thuế...

Vàng trong dân là của dân, nhưng cũng là nguồn lực và tài sản dự trữ quốc gia nên mục tiêu kiểm soát, thu thuế là nhắm vào giới đầu cơ trục lợi, còn với người dân cả đời tích cóp mua được chút vàng thì nên để mở chế tài phù hợp với các công cụ thuế.