VAFI đề xuất loại trái phiếu “tuyệt đối an toàn” từ NHTM, miễn thuế kinh doanh trái phiếu

Hiệp hội Các nhà Đầu tư Tài chính Việt Nam (VAFI) đã có đề xuất gửi đến Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước (NHNN), về việc có giải pháp an toàn, hiệu quả hơn cho các nhà đầu tư tích cực tham gia thị trường trái phiếu.

Theo đề xuất của VAFI, hiện tại lãi suất trái phiếu Chính phủ (TPCP) và trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) hiện hành đang cao hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực và quốc gia phát triển (gấp 2 lần về TPCP và 3 lần về TPDN), đồng thời Việt Nam chưa có khuôn khổ pháp lý an toàn hiệu quả đối với dân cư tham gia đông đảo tích cực vào thị trường trái phiếu.

Qua những trường hợp tiêu cực và rủi ro từ các trái phiếu của Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát, VAFI đề xuất các giải pháp an toàn hiệu quả cho các nhà đầu tư cá nhân tích cực tham gia thị trường trái phiếu, đồng thời cũng đề xuất các giải pháp góp phần giảm lãi suất phát hành các loại trái phiếu .

Xây dựng loại trái phiếu tuyệt đối an toàn

Theo đề xuất từ VAFI, Chính phủ cần tạo lập khung khổ pháp lý gần như tuyệt đối an toàn cho nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường trái phiếu, với các loại trái phiếu gần như “tuyệt đối an toàn”. Đây là nhóm trái phiếu được bảo lãnh thanh toán tiền lãi và vốn gốc đúng hạn trong mọi tình huống, nhưng có thể có rủi ro nhỏ như lạm phát, tiền mất giá.

Đầu tiên là TPCP - luôn được Chính phủ bảo lãnh thanh toán đúng hạn lãi suất và vốn gốc khi hết kỳ hạn và gần như tuyệt đối an toàn cho nhà đầu tư cá nhân.

Thứ 2 là xây dựng trái phiếu do các ngân hàng kinh doanh hiệu quả, tình hình tài chính lành mạnh phát hành và được NHNN bảo lãnh thanh toán. Đây là giải pháp được VAFI đánh giá là “cực kỳ quan trọng”.

Theo đó, loại trái phiếu này có các tiêu chí gồm: ngân hàng đủ điều kiện niêm yết trên HOSE; có quy định để trong mọi tình huống, các ngân hàng thương mại (NHTM) vẫn đủ khả năng thanh toán lãi và vốn trái phiếu.

Đặc biệt là cần có quy định cho phép NHNN bảo lãnh trái phiếu loại này khi phát hành cho nhà đầu tư cá nhân. Theo VAFI, từ trước tới nay hệ thống ngân hàng thương mại luôn dễ dàng huy động tiền gửi ở các kỳ hạn ngắn hạn từ khu vực dân cư, kể cả các ngân hàng yếu kém thua lỗ. Tuy nhiên, việc huy động tiền gửi ở các kỳ dài hạn (trên 1 năm) là khó, dù lãi suất huy động dài hạn cao hơn nhiều so với lãi suất tiền gửi ngắn hạn. Nguyên nhân là nhà đầu tư sợ rủi ro về tỷ giá, về lạm phát, về biến động kinh tế vỹ mô và về tính thanh khoản vô cùng thấp. Khi gửi tiền ở kỳ dài hạn nếu cần rút tiền thì nhà đầu tư phải chấp nhận mất lãi tiết kiệm. Bởi vậy, đang tồn tại bất lợi là hệ thống NHTM thường sử dụng vốn huy động ngắn hạn để cho vay dài hạn, dẫn đến lãi suất cho vay dài hạn luôn cao.

Cuối cùng, VAFI đề xuất loại trái phiếu do chính quyền địa phương phát hành và do tổ chức tài chính Nhà nước phát hành và được Bộ Tài chính bảo lãnh thanh toán.

Đối với các loại trái phiếu có rủi ro – do các tổ chức phi ngân hàng hoặc ngân hàng chưa được xếp vào nhóm đặc biệt như loại trên – phát hành, VAFI đề xuất sẽ không phát hành cho cá nhân. Đối tượng mua chỉ là các tổ chức, bởi họ có nhiều kinh nghiệm đầu tư, đánh giá được mức độ rủi ro của các loại trái phiếu.

Miễn thuế kinh doanh trái phiếu

Việc miễn các loại thuế về kinh doanh trái phiếu cho nhà đầu tư cá nhân và tổ chức được VAFI đánh giá là một giải pháp nhằm giảm lãi suất huy động.

Theo đó đối với nhà đầu tư tổ chức, nếu trái phiếu phát hành có lãi suất huy động trên 10%/năm thì chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) chiếm khoảng 2%/năm, còn trái phiếu có lãi suất huy động dưới 10%/năm thì thuế TNDN khoảng 1.5%. Nếu miễn loại thuế này thì lãi suất huy động cũng gần như được giảm tương ứng thêm 1.5%- 2%/năm.

Việc miễn thuế này không làm lợi cho tổ chức mua trái phiếu mà chỉ có lợi cho tổ chức phát hành, trong đó hưởng lợi nhất là TPCP, vì Nhà nước là nhà đầu tư lớn nhất trên thị trường trái phiếu.

Bên cạnh đó nếu đứng trên bình diện kinh tế vĩ mô thì lãi suất cho vay giảm, hệ thống các doanh nghiệp được giảm chi phí đi vay và từ đó kích thích nền kinh tế phát triển mạnh hơn. Ngân sách có thể giảm 1 phần nhỏ từ thuế thu nhập về lãi trái phiếu nhưng trên quan điểm chi phí lợi ích thì Nhà nước bỏ ra 1 đồng vốn mà thu được lợi ích gấp 100 lần.

Đối với nhà đầu tư cá nhân, từ trước tới nay tiền gửi tiết kiệm của khu vực dân cư không bị đánh thuế, nhưng nếu nhà đầu tư cá nhân đầu tư vào trái phiếu thì phải chịu thuế lợi tức ở mức 5%/năm và chịu thuế chuyển nhượng trái phiếu 0.1% trên giá trị giao dịch. Chính vì bất cập này nên việc đầu tư vào trái phiếu kém hấp dẫn hơn nhiều so với tiền gửi tiết kiệm ngắn hạn.

Về phương diện kinh tế vỹ mô thì cần nhiều giải pháp để hệ thống NHTM dễ dàng huy động vốn dài hạn và cho vay dài hạn, đồng thời nguồn vốn huy động dài hạn phải nhiều thì sẽ góp phần giảm lãi suất phát hành trái phiếu dài hạn và từ đó góp phần hạ mặt bằng huy động vốn. Từ đây, đó lãi suất cho hệ thống doanh nghiệp vay dài hạn sẽ được giảm.

Việc miễn các loại thuế này cũng không làm lợi cho nhà đầu tư cá nhân mà chỉ lợi cho nền kinh tế mà thôi. Khi miễn thuế này thì lãi suất huy động dài hạn cũng giảm theo và việc miễn này thì nhà đầu tư cá nhân cũng không hưởng lợi.