Trăn trở của nhà đầu tư nhỏ lẻ mỗi khi mùa báo cáo tài chính đến

Kết thúc năm 2023 cũng là lúc hàng ngàn báo cáo tài chính của các công ty niêm yết công bố với nhiều thông tin tích cực lẫn tiêu cực. Là một nhà đầu tư nhỏ lẻ, việc chắt lọc thông tin, phân tích báo cáo tài chính một cách cẩn thận luôn được xem là ưu tiên số một.

Lợi nhuận “khủng” liệu có phải là điều kiện cần?

Thông thường, cứ đến mùa báo cáo tài chính, chúng ta lại bắt gặp các khuyến nghị ở các hội nhóm đầu tư chứng khoán chia sẻ thông tin kiểu: “Doanh nghiệp X chuẩn bị công bố kết quả kinh doanh với lợi nhuận rất lớn” và “Khuyến nghị các anh/chị đầu tư có thể tham gia để không bỏ lỡ chuyến tàu Tết”.

Với thông tin tích cực như vậy, khá nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ như tôi quan tâm, đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế hiện tại vẫn còn nhiều khó khăn, nhiều doanh nghiệp phá sản và thua lỗ. Để không bỏ lỡ “chuyến tàu Uptrend” như chuyên viên môi giới đã phân tích, tôi vội vã quyết định bỏ một số tiền khá lớn mua mã cổ phiếu được khuyến nghị với kỳ vọng sẽ có một cái tết ấm no. Sau khi mua vào, giá cổ phiếu đã tăng khá tốt, có lúc ghi nhận sắc tím khiến tôi vô cùng thích thú.

Tuy nhiên, sau khi doanh nghiệp X công bố kết quả kinh doanh chính thức, khớp với con số lợi nhuận như chuyên viên môi giới đưa ra trước đó thì cổ phiếu của tôi nắm giữ không những không tăng mà giảm khá nhiều. Lúc này, danh mục đầu tư đã ghi nhận tỷ lệ lỗ hơn 12%.

Với một nhà đầu tư nhỏ lẻ, chưa có nhiều kinh nghiệm trên thị trường và không có kiến thức tài chính, tôi bắt đầu lo lắng, không biết phải xử lý ra sao. Sau đó, tôi đã liên hệ được một anh bạn là nhà đầu tư lâu năm trên thị trường để nhờ anh tư vấn.

Anh bạn cho biết, dù doanh nghiệp X ghi nhận lợi nhuận “khủng” trong năm, nhưng khi xem kỹ báo cáo tài chính thì thực chất nguồn thu này chỉ đến từ việc bán nợ và doanh thu tài chính tăng đột biến thông qua các “kỹ xảo, xào nấu”. Bản chất lợi nhuận này không đến từ hoạt động chính của doanh nghiệp khi dòng tiền từ hoạt động kinh doanh tiếp tục ghi nhận con số âm rất lớn. Hơn nữa, anh khuyên tôi nên xem thêm các báo cáo tài chính đã kiểm toán để có cái nhìn khách quan hơn về doanh nghiệp.

Cách nhìn toàn diện về báo cáo tài chính

Nghe anh bạn phân tích, tôi thực sự ngã ngửa và hối hận về quyết định sai lầm của mình. Tôi dần hiểu ra, để đầu tư một cổ phiếu thì lợi nhuận “khủng” thôi chưa đủ.

Để có một cái nhìn toàn diện về tình hình tài chính của một doanh nghiệp, thay vì chỉ chăm chăm vào con số lợi nhuận trên báo cáo kết quả kinh doanh, chúng ta cần quan tâm đến các khoản mục chính trên bảng cân đối kế toán như hàng tồn kho, khoản phải thu hay nợ vay, vốn chủ sở hữu, các giao dịch nội bộ… Thông thường, mỗi loại hình kinh doanh, nghành nghề khác nhau thì tỷ trọng các khoản mục trên bảng cân đối cũng khác nhau. Nếu phát hiện khoản mục nào đó tăng hoặc giảm bất thường, nhà đầu tư nhỏ lẻ cần lưu tâm và tìm hiểu nguyên nhân đằng sau.

Không chỉ là xem xét trên bảng cân đối kế toán, để duy trì hoạt động kinh doanh ổn định thì dòng tiền là chìa khóa quan trọng của mỗi doanh nghiệp. Do đó, chúng ta phải chú ý tới báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Trên thị trường chứng khoán, rất nhiều doanh nghiệp công bố lợi nhuận rất lớn nhưng dòng tiền kinh doanh hàng năm lại ghi nhận con số âm “khủng”. Điều này đặt ra hàng loạt nghi vấn về tính ổn định cũng như khả năng duy trì hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Liệu doanh nghiệp này thực sự có tiền không? Lợi nhuận có ảo và có chuyển từ “tay trái sang tay phải” không?

Ngoài ra, khi phân tích lợi nhuận, chúng ta cần xem xét nguồn thu đến từ đâu. Nếu chủ yếu đến từ doanh thu tài chính, từ các khoản lợi nhuận khác thì phải đào sâu, tìm hiểu để có cái nhìn khách quan; bởi lẽ những nguồn thu này không đến từ các hoạt động kinh doanh cốt lõi và chỉ ghi nhận một lần thường thì không tạo ra nguồn thu nhập bền vững cho doanh nghiệp trong thời gian dài. Mặt khác, có nhiều khoản lợi nhuận đến từ việc đánh giá lại tài sản nên sẽ không tạo ra dòng tiền cho doanh nghiệp.

Đặc biệt, đọc báo cáo thuyết minh là bước quan trọng giúp nhà đầu tư nhỏ lẻ có thể tìm kiếm thông tin, phân tích được nguyên nhân tăng/giảm đột biến của các khoản mục và từ đó đưa ra nhận định khách quan về doanh nghiệp cũng như cổ phiếu.

Sau khi nghe anh bạn đầu tư lâu năm phân tích, giờ đây tôi mới hiểu rằng có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận, kết quả kinh doanh của một doanh nghiệp. Là một “gà mờ”, “F0 chính hiệu” trên thị trường chứng khoán, tôi thấy đầu tư chứng khoán quả là công việc khó khăn. Có quá nhiều thông tin “nhiễu” cộng thêm việc thiếu kiến thức tài chính đã khiến tôi có bài học nhớ đời. Đã đến lúc cần phải trang bị cho mình một kiến thức vững vàng trước khi tham gia thị trường.

Thiên Lương

FILI