NHTW Trung Quốc sắp có thay đổi lớn trong chiến lược?

Trong một bài phát biểu đáng chú ý, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã kêu gọi các Ngân hàng Thương mại Nhà nước (NHTW) đẩy mạnh giao dịch trái phiếu Chính phủ để kiểm soát thanh khoản trong thị trường. Đây là một chiến lược đã được Fed và các NHTW lớn trên thế giới triển khai mạnh mẽ trong nhiều năm qua.

Thực tế, bài phát biểu này đã được ông Tập thực hiện vào tháng 10/2023, nhưng gần đây được đăng tải lại trên một bài báo.

Trong bài phát biểu này, ông kêu gọi Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) "dần dần tăng mua bán trái phiếu Chính phủ" trên thị trường mở, còn được gọi là nghiệp vụ thị trường mở (OMO). Điều này khiến một số nhà giao dịch tin rằng NHTW Trung Quốc sắp có sự thay đổi lớn trong chiến lược.

Ông Liu Lei, nhà nghiên cứu tại Viện Tài Chính và Phát triển Quốc gia (NIFD), cho biết: "Các NHTW khác trên thế giới thường sử dụng trái phiếu Chính phủ, hoặc tín dụng Chính phủ, làm cơ sở để phát hành tiền". Ông nhấn mạnh rằng đây là một lộ trình cần thiết để NHTW và hệ thống tiền tệ Trung Quốc phù hợp hơn với thời hiện đại.

Những bình luận mơ hồ từ nhà lãnh đạo Trung Quốc khiến một số nhà giao dịch tin rằng Bắc Kinh có thể đang xem xét công cụ nới lỏng định lượng (QE), tức mua trái phiếu Chính phủ và các tài sản khác để giảm lợi suất trái phiếu và thúc đẩy hoạt động kinh tế. Chiến lược này lần đầu tiên được Ngân hàng Nhật Bản áp dụng cách đây hơn hai thập kỷ và sau đó, Fed và các NHTW khác cũng sử dụng trong các cuộc khủng hoảng năm 2008-2009 và giai đoạn COVID-19.

Trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc còn khó khăn, nhiều chuyên gia kêu gọi Chính phủ cân nhắc các chính sách quyết liệt để hỗ trợ một số lĩnh vực, như bất động sản. Trước đó, PBoC đã sử dụng các chương trình cho vay có mục tiêu để hỗ trợ kinh tế. Một số chuyên gia xem chương trình cho vay này giống với QE vì chúng cũng mở rộng bảng cân đối kế toán của ngân hàng trung ương.

Một số chuyên gia kinh tế vẫn tỏ ra thận trọng, cho rằng lời kêu gọi của Tập Cận Bình về giao dịch trái phiếu Chính phủ chưa chắc là một sự thay đổi mang tính cách mạng trong chính sách tiền tệ.

Theo họ, ông Tập đã đề cập đến cả việc mua và bán trái phiếu, khác với chính sách QE mà thường chỉ mua và nắm giữ trái phiếu Chính phủ ở quy mô lớn. Hơn nữa, với lãi suất ở Trung Quốc đang ở mức 0%, PBoC không có lý do gì để sử dụng một chiến thuật được xem như công cụ khẩn cấp để thúc đẩy nhu cầu khi lãi suất ngắn hạn không thể giảm được nữa. PBoC không bình luận về thông tin này.

Trong quá khứ, PBoC thường tỏ ra không đồng tình với chính sách QE. Các cựu Thống đốc PBoC đã đề cập tới các rủi ro tiềm ẩn từ chương trình QE ở Mỹ, đồng thời cảnh báo rằng các chương trình mua tài sản có thể tác động tới thị trường, hủy hoại danh tiếng của NHTW và tạo ra "rủi ro đạo đức" (moral hazards). Thay vào đó, việc giao dịch trái phiếu Chính phủ có thể được xem là một công cụ bổ sung để PBoC bơm thanh khoản vào thị trường và đảm bảo lãi suất ở mức ổn định.

Trước đây, PBoC đã sử dụng nhiều cách để cung cấp thanh khoản cho nền kinh tế, bao gồm việc bơm vốn thông qua cơ chế cho vay trung hạn để hỗ trợ hoạt động cho vay của các ngân hàng thương mại, hoặc hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Tuy nhiên, các biện pháp này cũng có nhược điểm, như dư địa để hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc không còn nhiều và cần phải xem xét lại các khoản cho vay. Việc đánh giá sai nhu cầu thanh khoản có thể dẫn tới tình trạng khủng hoảng tiền mặt nghiêm trọng.

Nina Zhang và Wang Tao, hai chuyên gia kinh tế tại UBS Group AG, đã nhấn mạnh rằng PBoC "cần thêm sự linh hoạt trong việc kiểm soát thanh khoản và cần thêm công cụ để mở rộng bảng cân đối kế toán". Họ cho rằng, với việc quy mô thị trường trái phiếu Chính phủ đã mở rộng trong vài năm qua, việc giao dịch trái phiếu của NHTW đã trở nên "cần thiết và khả thi hơn".