Cho vay tiêu dùng ảm đạm

Lợi nhuận nhiều công ty tài chính sụt giảm, thậm chí lỗ đậm từ trăm tỷ đến hàng ngàn tỷ trong nửa đầu năm.

5 công ty tài chính vừa công bố kết quả kinh doanh nửa đầu 2023 với bức tranh tài chính ảm đạm.

Công ty Tài chính Ngân hàng Việt Nam Thịnh Vượng SMBC (FE Credit) - công ty tài chính dẫn đầu về thị phần, lỗ đậm trong 6 tháng đầu năm. Khoản lỗ của FE Credit trong nửa đầu năm nay gần 3.000 tỷ đồng, tương đương với mức lỗ trong nửa cuối năm ngoái. Lũy kế, công ty tài chính này lỗ khoảng 6.000 tỷ đồng chỉ trong 4 quý trở lại đây. Vốn chủ sở hữu của FE Credit theo đó giảm hơn 35% từ hơn 15.900 tỷ đồng cuối quý II năm ngoái xuống còn 10.250 tỷ đồng.

Đại diện FE Credit đánh giá lĩnh vực tài chính tiêu dùng trải qua một năm khủng hoảng khi phải đối mặt liên tiếp với nhiều khó khăn, như suy thoái kinh tế toàn cầu, lạm phát khiến lãi suất tăng cao. Người lao động thu nhập trung bình thấp, vốn là phân khúc khách hàng chính của họ, mất việc hàng loạt do nhiều doanh nghiệp thiếu hụt đơn hàng hoặc giải thể.

Khó khăn chung với ngành, nhưng FE Credit cũng chịu ảnh hưởng nặng nề hơn so với nhóm còn lại, xuất phát từ danh mục tập trung vào phân khúc cho vay rủi ro và chiến lược tăng trưởng nhanh từ giai đoạn trước.

Theo đánh giá của Công ty chứng khoán Vietcombank (VCBS), việc mở rộng quá nhanh trong giai đoạn trước và tập trung vào sản phẩm cho vay tiền mặt khiến mức độ rủi ro danh mục của FE Credit cao hơn trung bình ngành.

Ngoài "ông lớn" FE Credit, một công ty khác trong nửa đầu năm nay cũng báo lỗ là Công ty tài chính Shinhan Việt Nam (Shinhan Finance), thành viên của Shinhan Card (Hàn Quốc). Cùng kỳ năm ngoái, Shinhan Finance lãi sau thuế hơn 90 tỷ nhưng sang nửa đầu năm nay, đơn vị này lỗ gần 250 tỷ đồng.

Còn với Công ty Tài chính Home Credit Việt Nam - đơn vị chiếm thị phần thứ hai - cũng ghi nhận mức lãi sau thuế nửa đầu năm giảm hơn 60% so với cùng kỳ năm trước, xuống còn 211 tỷ đồng.

Mức sụt giảm mạnh cũng ghi nhận tại Công ty tài chính MB Shinsei (Mcredit) - liên doanh giữa Ngân hàng Quân đội (MB) và Ngân hàng SBI Shinsei từ Nhật Bản. Lãi sau thuế của Mcredit giảm hơn 30% so với cùng kỳ, chỉ còn 328 tỷ đồng.

Kết quả kinh doanh của nhóm tài chính tiêu dùng đi xuống trong bối cảnh tệp khách hàng chính của họ rơi vào khó khăn, kéo theo nợ xấu tăng nhanh. Tình trạng chung, theo đại diện các công ty tài chính, công tác thu hồi nợ cực kỳ khó khăn do nhiều người dân giảm hoặc mất thu nhập cộng với tâm lý "xù" nợ lên cao.

Bên cạnh đó, việc không được sử dụng dịch vụ đòi nợ thuê, theo các đại diện công ty tài chính, càng khiến họ vào thế bí. Luật Đầu tư 2020 cấm dịch vụ đòi nợ thuê trong khi cơ chế khởi kiện đòi nợ khó khả thi do giá trị khoản vay thấp, thủ tục phức tạp, kéo dài.

Đại diện một công ty tài chính cho biết nợ xấu lên cao đẩy doanh nghiệp vào tình thế phải dừng cho vay mới để bảo toàn vốn. "Ba tháng đầu năm, chúng tôi đã ngừng cho vay mới và chỉ tập trung vào nhóm khách hàng có điểm tín nhiệm tốt", đại diện này chia sẻ.

Bên cạnh rủi ro khách hàng lên cao, nhu cầu mua sắm tiêu dùng, trả góp của người dân cũng kém hơn, ảnh hưởng tới khả năng mở rộng danh mục cho vay. Theo báo cáo của PwC Việt Nam, 62% người tiêu dùng cho biết họ có kế hoạch cắt giảm chi tiêu không cần thiết, mạnh nhất là nhóm hàng hóa xa xỉ, du lịch và thiết bị điện tử.

Ngoài ra, chi phí vốn vẫn ở mức cao, cũng là một trong những nguyên nhân bào mòn lợi nhuận nhóm này. Các công ty tài chính không được huy động vốn trực tiếp từ dân cư mà huy động từ tổ chức tín dụng hoặc doanh nghiệp, giai đoạn qua phải gánh chi phí tăng cao, do mặt bằng lãi suất đi lên từ cuối năm ngoái.

Giai đoạn khó khăn với ngành tài chính tiêu dùng, cũng từng được giới chuyên gia và ngân hàng dự báo từ trước. Tại "ông lớn" FE Credit, lãnh đạo của VPBank kỳ vọng hoạt động kinh doanh bớt khó hơn và dần ổn định vào hai quý cuối năm 2023. Tốc độ tăng trưởng cho vay nhìn chung sẽ chậm lại nhưng được tập trung vào khách hàng ít rủi ro hơn.

Hiện nay, thị trường có 16 công ty tài chính được Ngân hàng Nhà nước cấp phép, với dư nợ đạt trên 220.000 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ 1,87% so tổng dư nợ toàn nền kinh tế và 8,5% dư nợ cho vay tiêu dùng toàn hệ thống, tính đến cuối 2022. Tuy chiếm tỷ trọng không lớn so với tổng dư nợ nhưng hoạt động của nhóm này có ý nghĩa trong việc đẩy lùi nạn "tín dụng đen" tồn tại nhiều năm qua.