"Vũ khí" khí đốt của Nga thất bại, EU không xảy ra "đại dịch" mới

Vài tuần sau khi Nga ngừng cung cấp khí đốt, Bulgaria, Ba Lan đều hoạt động tốt. Chiến tranh kinh tế khiến EU thúc đẩy các thỏa thuận thương mại nhanh hơn, cùng dự thảo kế hoạch trị giá 205 tỷ đô la để tự cai nghiện nhiên liệu của Nga.

"Vũ khí khí đốt" theo phương ngôn của Nga thất bại, Bulgaria và Ba Lan hiện giờ vẫn hoạt động tốt

Vào ngày 26 tháng 4, Nga đã ngừng cung cấp khí đốt cho Bulgaria và Ba Lan. Vài tuần sau, cả hai quốc gia này vẫn đều hoạt động tốt. Người ta đã nói và viết nhiều về "vũ khí khí đốt" theo phương ngôn của Nga. Lập luận cho rằng sự phụ thuộc nhiều vào khí đốt tự nhiên của Nga khiến các quốc gia ở Đông và Đông Nam Châu Âu phải suy nghĩ kỹ trước khi cân nhắc thực hiện bất kỳ động thái nào chống lại Moscow. Điện Kremlin có thể trừng phạt những nước dám chống lại họ, bằng cách đưa ra các điều khoản khắc nghiệt đối với các giao dịch khí đốt hoặc tệ hơn nữa là cắt đứt việc giao hàng.

Tuy nhiên, mới đây Dimitar Bechev là Giáo sư thỉnh giảng tại Carnegie Châu Âu đồng thời là giảng viên tại Trường Nghiên cứu Khu vực và Toàn cầu Oxford, Đại học Oxford khẳng định rằng, cái gọi là "vũ khí khí đốt" này không thực sự tồn tại.

Quyết định của Nga không gây ra "đại dịch" mới ở cả hai nền kinh tế

Vào ngày 26 tháng 4, Gazprom đã tắt vòi khí đốt đối với Bulgaria và Ba Lan, sau khi họ từ chối tuân thủ sự thay đổi đơn phương của hợp đồng cung cấp do Putin chỉ định và thanh toán cho khoản thu nhập hàng tháng của họ bằng đồng rúp. Vài tuần sau đó cho đến nay, cả hai quốc gia này đều vẫn hoạt động tốt. Có thể thấy, quyết định của Nga không gây ra "đại dịch" mới ở cả hai nền kinh tế. Nó cũng không gây ra một cuộc khủng hoảng chính trị trong nước nào, ít dẫn đến sự thay đổi lớn trong chính sách đối ngoại của Ba Lan hoặc Bulgaria. Nếu có bất cứ điều gì thay đổi, thì chắc chắn việc cắt giảm này lại càng củng cố thêm quyết tâm của hai quốc gia đó.

Bulgaria không công khai gửi hỗ trợ quân sự cho Ukraine, nhưng âm thầm bí mật gửi bom và vũ khí từ các nhà sản xuất quốc phòng của nước này cho Ukaine qua bên thứ ba

Ngay cả Bulgaria, "loài bồ câu hiền lành nhất" trong số các loài chim bồ câu làm ăn với Nga, nay cũng đã thể hiện một số can đảm. Vào ngày 28 tháng 4, vài giờ sau khi khí đốt ngừng chảy, Thủ tướng Kiril Petkov đã tới Kyiv để thảo luận với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy về những gì nước này có thể làm để giúp đỡ. Mặc dù Bulgaria không công khai chính thức việc gửi hỗ trợ quân sự cho Ukraine, nhưng họ đã âm thầm bí mật gửi bom và vũ khí từ các nhà sản xuất quốc phòng của nước này chuyển giao cho Ukraine thông qua các bên thứ ba, đặc biệt là Ba Lan.

Có thể thấy, phản ứng của Bulgaria đối với sự gián đoạn dòng khí đốt từ Nga đáng được chú ý đặc biệt. Trái ngược với Ba Lan, quốc gia vốn chỉ lấy ít hơn một nửa lượng khí đốt từ Liên bang Nga, thì quốc gia Balkan này phụ thuộc vào Gazprom của Nga với hơn 90% nguồn cung cấp. Nhưng không giống như những lần cắt giảm trước đó vào năm 2006 và 2009, lần này chính phủ Bulgaria rõ ràng đã có một kế hoạch. Ví dụ, tập đoàn năng lượng nhà nước Bulgargaz đã ký hợp đồng vận chuyển khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) hiện đang đổ vào Bulgaria thông qua nhà ga Revithoussa ở Hy Lạp. Các khối lượng bổ sung cũng sẽ đến từ Romania, thông qua Đường ống xuyên Balkan.

EU đang đấu tranh để loại bỏ dần dầu và khí đốt của Nga. Ảnh: @AFP.

Tuy nhiên, vấn đề chính là đường ống liên thông bị trì hoãn từ lâu của Bulgaria với Hy Lạp (ICGB) sẽ đi vào hoạt động ngay sau ngày 30 tháng 6 tới đây. Sau khi đi vào hoạt động, Bulgaria sẽ nhập khẩu một tỷ mét khối khí đốt- tương ứng với khoảng một phần ba nhu cầu hàng năm từ Azerbaijan, khi ICGB kết nối với cái gọi là Đường ống xuyên Adriatic.

Hành động của Nga đã tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án cơ sở hạ tầng mới ở Châu Âu, giúp đa dạng hóa việc vận chuyển khí đốt và vẽ lại các tuyến đường cung cấp

Nhiên liệu LNG sẽ chảy từ các bến cảng ở Thổ Nhĩ Kỳ và sau cuối năm 2023, nhiên liệu này cũng sẽ đến từ một cơ sở lưu trữ nổi và tái định hóa (FSRU) bên cạnh thành phố cảng Alexandroupolis, đông bắc Hy Lạp đến Bulgaria. Ngày 3/5, Thủ tướng Bulgaria Kiril Petkov đã chứng kiến lễ khởi động xây dựng dự án FSRU với sự đồng hành của Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis và Chủ tịch Hội đồng EU Charles Michel. Cùng có mặt còn có Aleksandar Vucic và Dimitar Kovacevski, thủ tướng Bắc Macedonia.

Có thể thấy, hành động của Nga đã tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án cơ sở hạ tầng mới. Điều này sẽ giúp đa dạng hóa việc vận chuyển khí đốt đến vùng Balkan và vẽ lại các tuyến đường cung cấp.

EU tìm cách tăng cường năng lượng mặt trời để cắt giảm khí đốt của Nga

Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, đó là sự chuyển đổi sang năng lượng xanh hơn. Đầu tư vào năng lượng tái tạo và sử dụng năng lượng hiệu quả - một ưu tiên mà Liên minh Châu Âu quan tâm hơn bao giờ hết ở giai đoạn hiện tại. Điều này cũng sẽ giúp định hình tương lai của vùng Đông Nam Châu Âu.

Bộ phận điều hành của Liên minh châu Âu đang soạn thảo một chiến lược mang tên RePowerEU nhằm tăng gấp đôi tốc độ lắp đặt các tấm pin mặt trời trên toàn khối theo kế hoạch loại bỏ nhanh chóng nhiên liệu hóa thạch của Nga sau cuộc chiến ở Ukraine.

Ủy ban châu Âu muốn lắp đặt hệ thống để tạo hơn 300 gigawatt quang điện vào giữa thập kỷ này - gấp đôi mức đã thấy vào năm 2020, và hy vọng sẽ đạt hơn 500 gigawatt vào năm 2030, theo dự thảo chiến lược năng lượng mặt trời của Ủy ban châu Âu được tờ Bloomberg đưa ra. Kế hoạch liên quan đến việc "triển khai nhanh chóng, quy mô lớn" các tấm pin mặt trời trên các mái nhà, bắt đầu từ các tòa nhà có mức tiêu thụ năng lượng cao nhất và sẽ được công bố cùng với luật mới để tăng tốc độ cho phép.

Mở rộng quy mô năng lượng tái tạo sẽ là trụ cột chính trong kế hoạch của EU, sẽ được đưa ra vào tuần tới, nhằm cắt giảm gần 2/3 lượng khí đốt nhập khẩu của Nga trong năm nay, cũng như mục tiêu rộng lớn hơn là đạt được sự trung hòa carbon về khí hậu vào giữa thế kỷ này.

Ủy ban sẽ thông qua gói RePowerEU vào ngày 18 tháng 5. Nó cũng sẽ bao gồm một lộ trình cho biomethane (một giải pháp thay thế tái tạo cho nhiên liệu hóa thạch), một kế hoạch thúc đẩy sản xuất và nhập khẩu hydro, và một kế hoạch chi tiết cho sự tham gia cung ứng năng lượng bên ngoài của EU. Dự thảo chiến lược năng lượng mặt trời mới vẫn có thể thay đổi trước khi nó được hoàn thiện.

Như hiện tại, nó có khả năng làm thất vọng năm quốc gia thành viên, những quốc gia tuần trước đã kêu gọi Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula Von Der Leyen đưa ra mục tiêu năm 2030 là 1.000 gigawatt - gần tương đương với công suất năng lượng mặt trời hiện tại của thế giới.

Vào cuối năm nay, EU muốn hành động để đảm bảo rằng việc cấp phép diễn ra trong vòng chưa đầy ba tháng - đồng thời đảm bảo rằng việc lắp đặt năng lượng mặt trời là bắt buộc đối với tất cả các tòa nhà mới và khi chúng đang được cải tạo. Ủy ban ước tính rằng, sáng kiến này sẽ cung cấp thêm 17 terawatt/ giờ lượng điện sau năm đầu tiên thực hiện. Đến năm 2025, con số đó tăng lên 42 terawatt/ giờ, nhiều hơn một phần ba so với dự kiến trong luật khí hậu của khối được đưa ra vào năm ngoái.

Theo chiến lược này, các quốc gia thành viên nên chỉ định "các khu vực đi đến" cho các dự án năng lượng tái tạo nhằm đẩy nhanh quá trình cấp phép. Ủy ban cũng sẽ phát triển hướng dẫn để thúc đẩy các dạng năng lượng mặt trời sáng tạo, chẳng hạn như quang điện nổi trên biển hoặc các hồ lớn.

Câu hỏi, thực sự là về giá cả. Ngày nay, đường ống dẫn khí đốt của Nga dựa trên các hợp đồng dài hạn và được tính theo giá dầu rẻ hơn so với giá thị trường giao ngay - phản ánh cung và cầu và mức tính phí. Thế nên, sự đa dạng hóa nguồn cung năng lượng ra khỏi nước Nga khiến Châu Âu có một cái giá phải trả. Tuy nhiên, ngày mai số dư có thể thay đổi. Một mặt tăng trưởng kinh tế toàn cầu chậm lại và nhu cầu tiêu thụ năng lượng giảm cũng sẽ khiến giá khí đốt Nga rẻ hơn sau này. Khi đó, các nước khác sẽ có lợi hơn nhiều trong việc đàm phán với Gazprom, nếu người Nga muốn củng cố thị phần của mình.

Nga không thể thay thế hoàn toàn hàng nhập khẩu của EU bằng cách chuyển sang các nước khác (ví dụ như Trung Quốc)

Tuy nhiên, có một thực tế cho thấy Nga không thể thay thế hoàn toàn hàng nhập khẩu của EU bằng cách chuyển sang các nước khác (ví dụ như Trung Quốc), ít nhất là trong ngắn hạn, nếu xét đến khả năng phân phối và lưu lượng hiện tại của các đường ống dẫn khí. Power of Siberia, đường ống duy nhất mà Nga có thể xuất khẩu khí đốt sang Trung Quốc, đã xuất khẩu 16,5 tỷ mét khối khí đốt vào năm 2021 và dự kiến đạt 38 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên mỗi năm vào năm 2025. Tuy nhiên, đường ống này hoạt động với công suất chưa đầy một nửa, có nghĩa là nhu cầu của Trung Quốc đối với khí đốt của Nga không đủ cao ngay cả trước các lệnh trừng phạt. Đồng thời, các đợt đóng cửa mới ở Trung Quốc do chính sách Zero Covid càng làm giảm nhu cầu của Trung Quốc đối với năng lượng của Nga.

EU dự thảo kế hoạch trị giá 205 tỷ USD để tự cai nghiện nhiên liệu của Nga

Cơ quan điều hành của Liên minh châu Âu được thiết lập để tăng cường năng lượng tái tạo, và các mục tiêu tiết kiệm năng lượng như một phần của kế hoạch trị giá 195 tỷ euro (205 tỷ USD) nhằm chấm dứt sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch của Nga vào năm 2027.

Ủy ban châu Âu sẽ đề xuất nâng mục tiêu năng lượng sạch cho năm 2030 lên 45% từ mức 40% hiện tại khi đưa ra gói thực hiện chiến lược RePowerEU vào ngày 18 tháng 5 tới đây, theo những người quen thuộc với vấn đề này. Nó cũng sẽ thúc đẩy mục tiêu tiết kiệm năng lượng, yêu cầu các quốc gia thành viên giảm tiêu thụ năng lượng ít nhất có thể.

EU muốn kết hợp việc triển khai năng lượng tái tạo nhanh hơn, tiết kiệm năng lượng hơn, đa dạng hóa nguồn cung cấp từ các đối tác quốc tế, và các công cụ mới để đẩy nhanh đầu tư trong nỗ lực thay thế than, dầu và khí đốt tự nhiên từ Nga sau khi nước này xâm lược Ukraine. Chiến lược này sẽ thúc đẩy Thỏa thuận Xanh cắt giảm lượng khí thải lớn hơn vào năm 2030, có thể tiết kiệm cho khối 80 tỷ euro tiền khí đốt, 12 tỷ euro tiền dầu và 1,7 tỷ euro tiền nhập khẩu than mỗi năm.

Các kế hoạch của EU sẽ chỉ ra hàng tỷ euro đầu tư cơ sở hạ tầng cần thiết để cho phép nhập khẩu đủ nhiên liệu LNG và khí đốt từ các nguồn cung cấp mới, đồng thời đảm bảo rằng các dự án phát triển phải sẵn sàng cho nhiên liệu hydro.

Các đề xuất cũng sẽ phác thảo một khoản đầu tư hạn chế cấp thiết trong thời gian ngắn hơn vào cơ sở hạ tầng dầu mỏ để đảm bảo an ninh nguồn cung cho các quốc gia phụ thuộc hoàn toàn vào đường ống dẫn dầu từ Nga. Quy mô của gói riêng biệt này vẫn chưa được quyết định.

Các kế hoạch của EU đã sẵn sàng bao gồm mục tiêu sản xuất 10 triệu tấn hydro tái tạo trong nước và nhập khẩu 10 triệu tấn hydro tái tạo vào năm 2030. Mục tiêu sản xuất biomethane sẽ là 35 tỷ tấn. Các đề xuất cũng sẽ vạch ra các kế hoạch dự phòng trên toàn EU trong trường hợp Nga cắt khí đốt, bao gồm nhu cầu về các tiêu chí chung và hành động phối hợp.

Để giúp mở rộng đầu tư, ủy ban muốn có nguồn tài chính từ Quỹ đổi mới, dựa trên doanh thu từ việc bán giấy phép carbon trong Hệ thống giao dịch khí thải của Liên minh Châu Âu. Điều đó sẽ được thực hiện qua một dự án vào mùa thu này, với nguồn vốn hiện có được thiết lập để tăng gấp đôi.

Pháp sẽ 'không còn cần khí đốt của Nga trong vòng 3 đến 4 năm nữa'

Người đứng đầu tập đoàn năng lượng khổng lồ của Pháp Engie đã nói rằng, Pháp có thể không còn cần nguồn cung cấp khí đốt của Nga "trong vòng 3 đến 4 năm tới", trong khi chờ phát triển các cơ sở hạ tầng khí đốt lớn ở EU và nguồn cung từ Mỹ, Jean-Pierre Clamadieu, chủ tịch Engie đã đưa ra dự đoán này vào ngày 7 tháng 5, phát biểu với tờ FranceInter.

Khi được hỏi liệu Pháp có thể chấm dứt việc sử dụng khí đốt của Nga hay không, Jean-Pierre Clamadieu nói: "Về lâu dài là có". Nhưng ông Clamadieu nói thêm rằng, việc đạt được điều này sẽ phụ thuộc vào sự phát triển và cải thiện của các cơ sở hạ tầng phức tạp, chẳng hạn như đường ống dẫn khí và nhà máy nhiên liệu khí hóa lỏng. Ông nói: "Những cơ sở hạ tầng này cần có thời gian, nhưng Pháp có thể có khả năng giảm sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga một cách rất đáng kể trong vòng ba hoặc bốn năm tới". Tuy nhiên, ông ấy đã không đưa ra thêm bất kỳ chi tiết nào về kết luận này.

Chiến tranh Nga-Ukraine khiến Khối EU thúc đẩy các thỏa thuận thương mại nhanh hơn

Một nhóm các nước Liên minh châu Âu đang thúc đẩy bắt đầu các cuộc đàm phán về các hiệp định thương mại tự do bị đình trệ, do cuộc chiến của Nga với Ukraine đe dọa lợi ích kinh tế và an ninh của khối.

Ít nhất 9 quốc gia - bao gồm cả Đức và Tây Ban Nha đã gửi một lá thư tới EU để tìm cách đẩy nhanh các cuộc đàm phán bị trì hoãn, theo một báo cáo mà tờ Bloomberg thu được.

Bức thư cảnh báo rằng EU có nguy cơ tụt hậu so với các nước khác, chẳng hạn như Nhật Bản, quốc gia có 80% kim ngạch thương mại được bao phủ bởi các hiệp định thương mại tự do. Các quốc gia khác đang tận dụng các loại hiệp ước thương mại này và đây "nên là một lời cảnh tỉnh cho châu Âu," theo bức thư, trong đó nêu rõ những thỏa thuận này là cần thiết để làm cho EU bớt phụ thuộc và ít bị tổn thương hơn.

"Cuộc chiến của Nga với Ukraine cho thấy các lựa chọn chiến lược của EU không diễn ra trong khoảng trống mà trong bối cảnh toàn cầu nơi các cường quốc và khối kinh tế khác nhau đang cạnh tranh để giành quyền lãnh đạo". Bức thư cũng chỉ rõ, quá trình đàm phán, ký kết và thực hiện các thỏa thuận thương mại tự do là "quá dài dòng", đồng thời chỉ ra rằng Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực rộng lớn đã được ký kết vào cuối năm 2020 nên bắt đầu có hiệu lực trong năm nay đối với hầu hết các thành viên. Tuy nhiên, EU vẫn đang đấu tranh để phê chuẩn thỏa thuận với Mercosur được ký kết vào năm 2019 sau gần hai thập kỷ đàm phán.

"Nếu chúng tôi có thể đẩy nhanh công việc để ký kết và thực hiện các hiệp định thương mại đã đàm phán, chúng tôi sẽ củng cố lợi ích kinh tế và thương mại của mình, và nâng cao uy tín chung của EU với tư cách là một đối tác thương mại nghiêm túc", theo nội dung bức thư.

Các quốc gia xuất hiện trong bức thư là Cộng hòa Séc, Đan Mạch, Estonia, Phần Lan, Đức, Latvia, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và Thụy Điển. Ireland cũng được nêu tên nhưng chưa đồng ý ký vào lá thư, một phát ngôn viên của Bộ Doanh nghiệp nước này cho biết qua email.