Tăng thuế tiêu thụ rượu bia lên 100%, doanh nghiệp khó chồng khó

Chính phủ Việt Nam đang cân nhắc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có cồn lên 100% vào năm 2030. Theo kiến nghị của Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam vừa gửi Bộ Tài chính, mức thuế này cần có lộ trình phù hợp, tối đa là 80% thay vì 100% vào năm 2030.

Theo đề xuất từ Bộ Tài chính, mức thuế này sẽ tăng dần qua các năm, từ 70%-80% vào năm 2026 và 90%-100% vào năm 2030. Hiện tại, mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nhiều loại hàng xa xỉ và không thiết yếu, bao gồm bia và rượu mạnh, là 65%​.

Lo ngại từ các doanh nghiệp

Dự thảo đề xuất đang chờ Quốc hội phê duyệt, Bộ Tài chính cho biết giá đồ uống có cồn và bia sẽ tăng 20% vào năm 2026 so với năm 2025, và tiếp tục tăng từ 2%-3% tùy thuộc vào lạm phát. Dự thảo cũng cho rằng mức thuế suất cao là cần thiết để giúp giảm lượng tiêu thụ đồ uống có cồn.

Heineken, nhà sản xuất bia lớn thứ hai thế giới, hồi cuối tháng 6 cũng đã quyết định "tạm dừng hoạt động" nhà máy bia Quảng Nam, nhà máy nhỏ nhất trong sáu nhà máy của công ty tại Việt Nam, nhằm mục đích giải quyết "các giải pháp liên quan đến tài sản".

"Nền kinh tế nói chung, bao gồm cả ngành bia, đã phải đối mặt với nhiều thách thức do suy thoái kinh tế dẫn đến sự sụt giảm niềm tin của người tiêu dùng và xu hướng tiêu dùng", Heineken cho biết.

Theo Heineken, lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, thị trường bia tại Việt Nam chứng kiến ​​mức giảm hai chữ số vào năm 2023 và tiếp tục giảm ở mức một chữ số trong năm nay. Việt Nam được coi là một trong những thị trường quan trọng cho phân khúc bia cao cấp của Heineken. Dù không tiết lộ con số chính xác, Heineken cho biết khối lượng bia đã giảm khoảng 10% trong giai đoạn này, dẫn đến tổng lượng bia tiêu thụ trong quý giảm 4,2%.

Giám đốc tài chính Harold van den Broek nhận định rằng Việt Nam đang "bắt đầu tái cân bằng" nhưng không dự đoán sự phục hồi sẽ diễn ra nhanh chóng.

Ngoài Heineken, các công ty chủ chốt khác tại Việt Nam bao gồm Carlsberg, Sabeco (chủ sở hữu thương hiệu Bia Saigon), và Habeco (nhà sản xuất Bia Hà Nội và Bia Trúc Bạch) cũng gặp khó khăn tương tự.

Việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt dự kiến sẽ làm giảm sản lượng và doanh thu của ngành công nghiệp rượu bia. Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương chỉ ra rằng mức tăng 10% thuế có thể khiến sản lượng giảm đáng kể, ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế và việc thu ngân sách Nhà nước​​. Ông Nguyễn Duy Vương, Trưởng phòng đối ngoại của Công ty TNHH Nhà máy Bia Heineken Việt Nam cho biết việc tăng thuế có thể làm giảm sản lượng bia và rượu mạnh​​.

Ngành đồ uống tại Việt Nam đã đối mặt với nhiều khó khăn từ đại dịch Covid-19 và các chính sách hạn chế đồ uống có cồn như Nghị định số 100/2019/NĐ-CP. Việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ làm gia tăng thêm áp lực lên các doanh nghiệp trong ngành​​.

Tác động đến việc làm và chuỗi cung ứng

Các doanh nghiệp lớn như Heineken, Sabeco, và Habeco đã tạo ra hàng trăm ngàn việc làm và đóng góp khoảng 1% GDP cho Việt Nam. Tuy nhiên, việc tăng thuế có thể ảnh hưởng đến khả năng duy trì và phát triển bền vững của những doanh nghiệp này. Phó tổng thư ký VCCI Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh rằng việc tăng thuế có thể ảnh hưởng đến toàn bộ chuỗi cung ứng và việc làm trong ngành​​.

Theo TS Nguyễn Minh Thảo, Trưởng Ban nghiên cứu Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), các doanh nghiệp cần đưa ra những lập luận và số liệu cụ thể khi phản biện chính sách. Hiện tại, Bộ Tài chính chưa cung cấp cơ sở khoa học về tác động của chính sách đến ngành, người lao động, và chuỗi cung ứng. Các doanh nghiệp nên chủ động cung cấp thông tin và dữ liệu để thuyết phục cơ quan soạn thảo và Quốc hội​.

Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) đã kiến nghị Bộ Tài chính có lộ trình phù hợp trong việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt. Đặc biệt, đối với rượu và bia có độ cồn từ 20 độ trở lên, VBA đề nghị rằng mức thuế tăng nên là 70% từ năm 2027 đến năm 2028, 75% từ năm 2029 đến năm 2030, và 80% bắt đầu từ năm 2031 thay vì mức 100% như đề xuất ban đầu.

VBA cũng kiến nghị rằng nước giải khát có hàm lượng đường trên 5g/100ml theo Tiêu chuẩn Việt Nam không nên bị bổ sung vào danh sách các mặt hàng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Theo ước tính của VBA, năm ngoái doanh thu của ngành bia giảm 11% và lợi nhuận giảm 23%. Ngành công nghiệp bia của Việt Nam đã bị ảnh hưởng bởi luật cấm lái xe khi uống rượu bia rất nghiêm ngặt, theo đó giới hạn nồng độ cồn đối với người lái xe là 0 kể từ năm 2019. Cổ phiếu của Sabeco, nhà sản xuất bia lớn nhất Việt Nam, đã giảm 3,96% ngay sau đề xuất của Bộ Tài Chính.

Hiệp hội VBA đề nghị rằng, bên cạnh việc tăng thuế, cần thiết phải áp dụng các biện pháp mạnh mẽ hơn để chống lại tình trạng buôn bán hàng lậu, hàng giả, và hàng kém chất lượng. Điều này không chỉ giúp bảo vệ các doanh nghiệp chân chính mà còn giúp ngăn chặn sự thất thu ngân sách và bảo vệ sức khỏe của người tiêu dùng.

Trong ngành sản xuất nước giải khát có đường, Hiệp hội VBA cho rằng tăng thuế không phải là giải pháp hiệu quả để giảm tỷ lệ thừa cân và béo phì, nhất là khi lượng tiêu thụ nước giải khát ở Việt Nam vẫn thấp hơn nhiều so với các quốc gia khác.

Hiệp hội cũng đề nghị rằng Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi nên có hiệu lực từ năm 2027 và cần có sự điều chỉnh để giảm mức độ tăng thuế, đồng thời lùi thời gian tăng thuế để tránh gây ra cú "sốc" thị trường đối với các sản phẩm rượu và bia, cho phép các doanh nghiệp có thời gian thích ứng.