Ngành sản xuất Trung Quốc hết hy vọng hồi sinh?

Các nhà sản xuất của Trung Quốc đang chật vật để tồn tại giữa một loạt “cơn gió ngược chiều”, từ chính sách Zero COVID hà khắc, “bão” lạm phát toàn cầu và nhu cầu suy yếu.

Nhà máy đóng cửa vì vắng đơn hàng

Jimmy ngồi trên nền sàn đầy bụi trong nhà máy của ông ở Quảng Đông và tính toán số tiền mà ông vẫn còn nợ. Ông đã trả lương cho nhân viên, bán hết máy móc, thậm chí cả đồ đạc trong văn phòng cũng bị dỡ bỏ sau khi quyết định đóng cửa nhà máy hồi tháng 10/2022.

Ông nói với Financial Times rằng: “Đơn hàng sụt giảm và việc phải đóng cửa liên tục là tất cả lý do khiến tôi muốn đóng cửa nhà máy. Nhưng trên hết, tôi cảm giác như không còn hy vọng, không có dấu hiệu phục hồi nào cả”.

Các giám đốc nhà máy ở miền nam Trung Quốc cho biết lượng đơn hàng trong tháng 10/2022 giảm tới 50% do hàng hoá tại Mỹ và châu Âu vẫn còn đầy kho. Điều này khiến triển vọng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới càng thêm ảm đạm.

Tháng 10 hàng năm thường là khoảng thời gian đặc biệt bận rộn đối với lĩnh vực sản xuất, song đà sụt giảm trong hoạt động sản xuất đang khiến công nhân cổ cồn xanh (nhóm lao động làm việc tay chân hoặc cần sức lực) gặp nhiều khó khăn khi tìm kiếm việc làm.

Sự thất bại này cho thấy những vấn đề mà giới hoạch định chính sách của Trung Quốc đang phải đau đầu giải quyết cùng lúc. Họ phải vật lộn với cuộc khủng hoảng bất động sản, các đợt phong toả lẻ tẻ và tâm lý người tiêu dùng yếu ớt, cùng một loạt vấn đề phức tạp khác. Tháng trước, Trung Quốc báo cáo tổng sản phẩm quốc nội quý 3/2022 chỉ tăng 3.9% so với cùng kỳ năm ngoái, thấp hơn mức mục tiêu hàng năm 5.5%.

“Đáng lẽ đây là khoảng thời gian bận rộn, nhưng hai tháng qua lại là khoảng thời gian tồi tệ nhất. Không ai dám mua sắm gì, không ai dám mua một chiếc sofa mới, không ai ở châu Âu còn tiền trong túi”, Christian Gassner, người đang sở hữu nhà máy sản xuất đồ nội thất ở Quảng Đông, cho biết.

“Mọi người than phiền về những vấn đề giống nhau. Đơn đặt hàng giảm từ 30 – 50% trong một số ngành nhất định. Nhiều người phải đóng cửa nhà máy”, ông nói thêm.

Kết quả tất yếu khi thời kỳ bùng nổ thương mại điện tử kết thúc?

Theo Alan Scanlan, giám đốc điều hành một công ty tại Hồng Kông (Trung Quốc) chuyên tìm nguồn cung ứng bên ngoài miền nam Trung Quốc, sự sụt giảm này là kết quả tất yếu khi thời kỳ bùng nổ thương mại điện tử kết thúc và người mua đã tích trữ quá nhiều cho cuối năm 2022.

Ví dụ, Nike hồi tháng 09/2022 báo cáo rằng hàng tồn kho ở Bắc Mỹ của họ đã tăng 65% so với cùng kỳ năm ngoái vào cuối quý 3/2022.

Tháng 10/2022, chỉ số PMI sản xuất của Trung Quốc giảm xuống 49.2 điểm, từ mức 50.1 điểm của tháng trước đó, ghi nhận mức giảm lớn hơn dự kiến, theo Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc.

Sau đó, dữ liệu được chính phủ công bố vào ngày 07/11 cho thấy xuất khẩu của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới giảm 0.3%, trái ngược với mức tăng dự đoán là 4.5%. Các chuyên gia kinh tế xác định rằng xuất khẩu giảm do lượng đơn đặt hàng giảm và Trung Quốc phải phong toả cục bộ theo chính sách Zero COVID.

Ngày 09/11, thêm một báo cáo tiêu cực với chỉ số giá sản xuất của Trung Quốc giảm 11.3% so với cùng kỳ năm ngoái trong tháng 10/2022, ghi nhận tháng giảm đầu tiên sau gần hai năm.

Gary Ng, chuyên gia kinh tế tại Natixis, cho biết: “Chúng ta đang ở trong một kịch bản mà nhu cầu nội địa của Trung Quốc bị ảnh hưởng bởi chính sách Zero Covid và nhu cầu suy yếu từ châu Âu, Mỹ do lãi suất toàn cầu tăng. Tình hình đặc biệt khó khăn đối với miền nam Trung Quốc, khu vực đóng vai trò quan trọng đối với kinh tế Trung Quốc”.

Theo một quan chức ở thành phố Đông Quan - trung tâm sản xuất của tỉnh Quảng Đông, chính quyền các địa phương đang gặp khó khăn trong việc duy trì trợ cấp cho các nhà máy, vì họ cũng phải trả tiền cho hoạt động xét nghiệm COVID-19.

Khách hàng đang mất dần niềm tin

Ông Gassner cho biết một số ngành công nghiệp bị ảnh hưởng nhiều hơn, với các hãng sản xuất thiết bị điện tử và năng lượng tái tạo gần như không bị ảnh hưởng.

Tuy nhiên, thị trường việc làm bắt đầu có dấu hiệu chậm lại, theo các giám đốc nhà máy.

“Khi đơn hàng giảm, chúng tôi buộc phải cắt giảm chi phí và một trong những chi phí lớn nhất là trả lương cho công nhân”, Danny Lau, Chủ tịch danh dự của Hiệp hội Doanh nghiệp vừa và nhỏ Hồng Kông (Trung Quốc) và cũng là giám đốc của một nhà máy sản xuất nhôm ở Đông Quan, chia sẻ. Nhà máy của ông có hơn 200 công nhân vào đầu năm ngoái, song năm nay chỉ còn khoảng 100 người, mà nguyên nhân là thiếu đơn hàng, ông nói thêm.

Chen là nhân viên tại một doanh nghiệp có trụ sở tại Quảng Đông chuyên cung cấp hàng cho các siêu thị toàn cầu. Khi số giờ làm việc giảm dần, thu nhập của anh cũng giảm theo xuống còn 50,000 nhân dân tệ (6,900 USD) trong năm nay, từ mức 80,000 nhân dân tệ của năm 2021.

Chen, 24 tuổi, nói: “Tôi từng mua trà sữa nguyên giá mà không cần phải suy nghĩ. Còn giờ, tôi chỉ lui tới những quán cà phê có áp dụng phiếu giảm giá”.

Anh ước tính đơn hàng của công ty anh giảm tới 40% so với cùng kỳ năm ngoái kể từ tháng 04/2022. “Nguyên nhân là khách hàng đang mất dần niềm tin”, anh nói.

Căng thẳng Mỹ - Trung Quốc cũng thúc đẩy xu hướng dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc, đặc biệt là sang Đông Nam Á nhờ lương tăng.

“Không còn may mắn khi ở Trung Quốc, vì người Mỹ không còn ham muốn hàng Made in China nữa, nên tốt nhất là chúng tôi ngừng hoạt động ở Trung Quốc đại lục”, Suki So, Giám đốc điều hành của Everstar Merchandise và là người đang có kế hoạch đóng cửa nhà máy ở Quảng Đông.

Cô cũng đang dịch chuyển các nhà máy còn lại sang Đông Nam Á. “Nhu cầu đối với các mặt hàng không thiết yếu như đồ nội thất đang giảm dần do người Mỹ ngày càng ít tiền. Năm nay, chúng tôi phải thuê nhà kho để chứa thành phẩm”.