Con đường trở thành 'tỷ phú vắc xin' của nhà đồng sáng lập Moderna

Noubar Afeyan, đồng sáng lập kiêm Chủ tịch hội đồng quản trị công ty dược phẩm Moderna của Mỹ, mới đây đã trở thành tỷ phú nhờ sản xuất vắc xin phòng chống Covid-19.

Theo Forbes, kể từ khi thành lập công ty đầu tư mạo hiểm Flagship vào năm 1999, Afeyan đã giúp thành lập khoảng 70 công ty.

Noubar Afeyan, người sáng lập công ty đầu tư mạo hiểm Flagship Pioneering và là Chủ tịch hội đồng quản trị của Moderna cho biết: “Tôi luôn nói rằng thế giới là phi logic và dường như điên rồ”.

Ông liên tục hỏi các nhà nghiên cứu: “Điều gì sẽ xảy ra nếu các vi sinh vật sống trong ruột của chúng ta có thể giúp chữa khỏi bệnh ung thư? Điều gì sẽ xảy ra nếu các tế bào hồng cầu có thể mang thuốc cùng với oxy? Điều gì xảy ra nếu không phải tất cả các loại virus đều có hại? Và điều gì sẽ xảy ra nếu, ông tự hỏi 10 năm trước, RNA thông tin (mRNA) có thể là trụ cột của liệu pháp điều trị?”.

“Bạn thật điên rồ, điều này sẽ không bao giờ hiệu quả”, Giám đốc điều hành Moderna Stephane Bancel nhớ lại cuộc trò chuyện đầu tiên của ông về chủ đề này với Afeyan vào năm 2011.

Nhưng Afeyan, một kỹ sư công nghiệp người Mỹ gốc Armenia sống ở Lebanon và Canada, đã sử dụng khả năng thuyết trình của mình và Bancel, khi đó là Giám đốc điều hành của công ty công nghệ sinh học Pháp BioMérieux, cuối cùng đã đồng ý đến văn phòng của Moderna.

“Tài năng của Afeyan được thể hiện ở chỗ ông ấy không cố gắng áp đặt ý tưởng này cho tôi. Thay vào đó, ông thuyết phục tôi rằng chúng có thể thay đổi thế giới và rủi ro là xứng đáng”, ông Bancel chia sẻ.

“Phất lên” nhờ vắc xin Covid-19

Với vắc xin Covid-19 mRNA, Moderna đã trở thành cái tên quen thuộc trong cuộc chiến chống lại virus SARS-CoV-2 và doanh thu hàng năm của công ty là hơn 11 tỉ USD với giá trị vốn hóa thị trường đạt 100 tỉ USD. Tài sản của Afeyan ước tính khoảng 2,9 tỉ USD, trong khi, Bancel là khoảng 7,5 tỉ USD.

Bên cạnh đó, Afeyan còn lãnh đạo công ty Flagship ở Cambridge (Mỹ) trong 20 năm qua. Flagship là một công ty đầu tư mạo hiểm trị giá 17 tỉ USD, vừa là một quỹ đầu tư mạo hiểm và vừa là “vườn ươm” chuyên về các dự án nghiên cứu có giá trị cao.

Với sự giúp đỡ của công ty này, Afeyan thực hiện các ý tưởng trong lĩnh vực công nghệ sinh học, chăm sóc sức khỏe và nông nghiệp, nhờ đó ông tạo ra và phát triển 6 công ty trở lên mỗi năm. Hầu hết các công ty này đều bắt đầu với câu hỏi “điều gì xảy ra nếu?” mà Afeyan rất thích hỏi.

“Mỗi công ty của chúng tôi được sinh ra để phấn đấu cho những gì Moderna đã đạt được”, ông Afeyan chia sẻ với Forbes trong một cuộc phỏng vấn.

“Tại sao không tin rằng bạn thực sự có thể thay đổi thế giới trong lĩnh vực cụ thể mà bạn đang làm việc?”, người đồng sáng lập Moderna nói.

Kể từ khi ra mắt Flagship, Afeyan đã giúp thành lập khoảng 70 công ty. Mỗi công ty trong số đó chỉ bắt đầu với một ý tưởng được nêu trong “tưởng tượng”. Nếu ý tưởng trở nên đủ hứa hẹn, Flagship sẽ đầu tư vào.

Những công ty mang hình thức “con tốt” này cuối cùng sẽ thu hút các nhà đầu tư bên ngoài trước khi (nếu may mắn) ra công chúng. Hiện tại, 30 công ty của Afeyan đã hoàn thành quá trình này. Trong khi Moderna là “thành tựu” lớn nhất của ông cho đến nay, những công ty khác được liệt kê trên sàn giao dịch bao gồm Denali Therapeutics (vốn hóa thị trường - 6,3 tỉ USD, hoạt động về điều trị các bệnh thoái hóa thần kinh), Quanterix (vốn hóa thị trường - 2,1 tỉ USD, sản xuất các công cụ đo protein).

Afeyan gọi mô hình của mình là “kinh doanh song song”, ngụ ý rằng ông muốn thành lập nhiều công ty cùng một lúc, không phải 1 hoặc 2, mà là 6 hoặc 8. Khi tài sản của Flagship tăng lên, tốc độ khởi nghiệp cũng tăng theo.

Từ năm 2000 đến 2005, trung bình mỗi năm công ty giới thiệu ra thị trường 2 công ty. Đến năm 2020, Flagship đã tăng hơn gấp đôi tốc độ phát triển, lên 5 công ty khởi nghiệp mỗi năm.

Giờ đây, tỷ phú Moderna đang tận dụng thành công này để thu hút nguồn tài trợ mới. Vào tháng 6, Flagship đã huy động được 3,4 tỉ USD trong một quỹ mới.

Với số vốn mới, Flagship ngày càng đầu tư nhiều hơn vào y học, nông nghiệp và thực phẩm. Ngoài ra, công ty đang tạo ra một bộ phận mới chuyên về y tế dự phòng - một loại hình chăm sóc sức khỏe dự phòng được cá nhân hóa, có tính dự đoán cao hơn, cũng như bảo vệ chống lại các bệnh truyền nhiễm mới có thể xảy ra.

Afeyan nói: “Nếu không có đại dịch, chúng tôi có lẽ sẽ không bị ám ảnh bởi ý tưởng này như bây giờ”.

Dòng tiền nhiều cũng sẽ kiểm tra xem liệu mô hình “kinh doanh song song” của ông ấy có thể mở rộng nhanh hơn hiện tại hay không. Flagship dựa vào một số nhóm nội bộ, chẳng hạn như nhóm do giám đốc điều hành công nghệ sinh học kỳ cựu John Mendler dẫn đầu, để khám phá ý tưởng và xây dựng công ty trong các ngành cụ thể.

Khi Flagship phát triển, Afeyan đã thuê nhiều giám đốc điều hành có ảnh hưởng vừa là đối tác của công ty vừa là CEO của các công ty khởi nghiệp mới. Nhưng cuối cùng ông vẫn thích được trực tiếp tham gia vào tất cả các dự án.

Ngay cả bây giờ, ông vẫn là chủ tịch hội đồng quản trị của Moderna và phục vụ trong hội đồng quản trị của 6 công ty khác trong danh mục Flagship.

Tuy nhiên, theo RT, sự giàu có mới nổi của các giám đốc điều hành Moderna không được nhiều nhà quan sát hoan nghênh. Một số người cho rằng, một tập đoàn dược phẩm lớn như Moderna đang khai thác cuộc khủng hoảng sức khỏe để tích lũy tài sản và sử dụng dân số thế giới như một thị trường bị giam cầm để từ đó kiếm hàng tỉ USD.

Một số người cũng lưu ý đến việc Moderna miễn cưỡng từ bỏ quyền sở hữu trí tuệ đối với vắc xin Covid-19 - động thái được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhiều lần kêu gọi để giúp đẩy nhanh quá trình sản xuất vắc xin trên toàn thế giới.