Rời Trung Quốc, các ông lớn phương Tây rẽ hướng sang Việt Nam và các nước khác

Trong thập kỷ qua, các công ty phương Tây luôn tìm kiếm một địa điểm sản xuất thay thế cho Trung Quốc – một xu hướng mà nhiều lãnh đạo doanh nghiệp gọi là “Trung Quốc cộng 1”. Giờ đây, họ muốn đa dạng hóa ra nhiều quốc gia hơn nữa.

Chẳng hạn, Apple sở hữu cơ sở sản xuất rộng lớn ở Trung Quốc, nhưng vẫn quyết định mở rộng sang Việt Nam và Ấn Độ. Hay Crocs cũng đã chuyển phần lớn sản xuất giày nhiều màu từ Trung Quốc sang Việt Nam. Gần đây, hãng sản xuất giày này đẩy mạnh nhập nguồn hàng từ Indonesia và xây dựng cơ sở ở Ấn Độ.

Universal Electronics, nhà sản xuất các sản phẩm cảm biến an ninh và thiết bị giải trí có trụ sở tại Scottsdale (Mỹ), lên kế hoạch đóng cửa một trong hai nhà máy ở Trung Quốc. Thay vào đó, họ sẽ mở rộng cơ sở ở Mexico và xây dựng cơ sở sản xuất mới ở gần thủ đô Việt Nam, Hà Nội.

“Giai đoạn điên rồ”

Sở dĩ các hãng sản xuất phải chuyển sản xuất sang nhiều quốc gia là vì một quốc gia là không đủ để đón nhận toàn bộ cơ sở sản xuất dịch chuyển từ Trung Quốc.

Theo tờ Wall Street Journal (WSJ), Việt Nam thân thiện với doanh nghiệp, nhưng lại không có đủ công nhân lành nghề. Ấn Độ có lực lượng lao động lớn, nhưng cơ sở hạ tầng còn chắp vá. Mexico ở gần thị trường Mỹ, nhưng cách xa các nhà cung cấp linh kiện của Trung Quốc.

Sự đa dạng hóa cũng phản ánh một thực tế mới: Thế giới kinh doanh trở nên phức tạp hơn nhiều so với một thập kỷ trước.

Neale O'Connor, Giáo sư tại Đại học Edith Cowan của Úc và là chuyên gia tư vấn về chuỗi cung ứng, cho biết: “Chúng ta đang ở trong giai đoạn điên rồ. Mục tiêu của các doanh nghiệp là phân tán hóa rủi ro, có thể là từ rủi ro từ tự nhiên (như COVID) và rủi ro chính trị”.

Sau khi nghiên cứu 132 công ty, chủ yếu là các doanh nghiệp đa quốc gia thuộc danh sách Fortune 500, công ty KPMG phát hiện ra 2/3 cuộc đại tu chuỗi cung ứng từ năm 2018 được thực hiện bằng cách đẩy sản xuất sang hai quốc gia trở lên. Chỉ 1/3 doanh nghiệp dịch chuyển sang 1 quốc gia duy nhất, theo báo cáo của KPMG.

Dĩ nhiên, cái giá của việc đa dạng hóa sản xuất sang nhiều quốc gia không hề rẻ. Các doanh nghiệp phải tìm kiếm địa điểm mới, đầu tư vào đào tạo công nhân và xây dựng mối quan hệ với chính quyền địa phương. Các nhà cung cấp mới thường phải đạt được các tiêu chuẩn chất lượng và việc tìm nguồn cung ứng linh kiện tại địa phương có thể là một vấn đề đau đầu.

Dù vậy, các công ty vẫn sẵn sàng chấp nhận cuộc chơi.

Khi mới bắt đầu rời khỏi Trung Quốc, mối quan tâm chính của họ là chi phí. Tiền lương ở Trung Quốc ngày càng tăng và thôi thúc các doanh nghiệp tìm kiếm các quốc gia có chi phí lao động rẻ hơn. Sau đó, vào năm 2018, cuộc chiến thương mại giữa Washington và Bắc Kinh càng đẩy nhanh xu hướng này. Những năm gần đây, rắc rối cứ tiếp tục leo thang.

Đại dịch COVID-19 đã phơi bày rủi ro của việc tập trung vào một nơi sản xuất duy nhất. Cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung ngày càng gay gắt. Bắc Kinh đã trở nên khó đoán hơn trong mắt các doanh nghiệp nước ngoài. Bên cạnh đó, cuộc chiến của Nga ở Ukraine là một lời nhắc nhở rằng những xung đột lớn vẫn có thể nảy sinh.

“Mọi thứ đều ổn cho đến khi nó không ổn”, Shawn Nelson, Giám đốc điều hành của Lovesac, nhà sản xuất đồ nội thất bọc da được niêm yết trên Nasdaq, cho biết. "Chính sự bất ổn đã thôi thúc doanh nghiệp hành động”.

Lovesac bắt đầu chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam sau khi chính quyền Donald Trump áp thuế đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc vào năm 2018. Nhưng công ty không dừng lại ở đó. Ông Nelson nhận thấy rủi ro địa chính trị ngày càng lớn.

Vào thời điểm đại dịch khiến các Chính phủ phải đóng cửa biên giới vào năm 2020, Lovesac đang sản xuất ghế sofa kiểu mô-đun ở hai địa điểm là Malaysia và Indonesia, cùng với một số sản phẩm may ở Ấn Độ.

Nelson cho biết đây là quyết định đúng đắn. Khi phải đối mặt với sự gián đoạn tại một hoặc thậm chí hai địa điểm, Lovesac không bao giờ hết hàng.

Giờ đây, Lovesac đang hợp tác với các đối tác để thành lập các nhà máy tự động hóa cao ở Mexico và Mỹ. Ông Nelson cho biết mục tiêu là xây dựng dấu ấn ở Tây bán cầu và phòng cho trường hợp khủng hoảng nổ ra ở châu Á.

Đối với hãng sản xuất giày dép Crocs, đa dạng hóa trở nên cấp thiết hơn trong bối cảnh dịch bệnh.

Sau nhiều năm chuyển dịch sản xuất khỏi Trung Quốc, Crocs đã có 70% năng lực sản xuất ở Việt Nam trong năm 2021. Tuy nhiên, dịch bệnh ở Việt Nam khiến Crocs một lần nữa phải chuyển một phần đơn hàng sang Bosnia & Herzegovina và Indonesia. Sau đó, họ cũng xây dựng nhà máy ở Indonesia.

Hiện tại, Crocs sản xuất 50% sản phẩm ở Việt Nam, giảm từ mức 75% trong năm 2021. Công ty này cũng đang lên kế hoạch xây dựng cơ sở sản xuất ở Ấn Độ.

“Đa dạng hóa nhìn chung mang lại nhiều lợi ích mà không có quá nhiều rủi ro”, Anne Mehlman, Giám đốc tài chính tại Crocs, cho biết. Xét tới sự khó đoán của diễn biến vĩ mô toàn cầu, việc có cơ sở sản xuất đa dạng sẽ giúp ích rất nhiều, bà nói. Ngoài ra, sự đơn giản của những đôi giày Crocs cũng giúp họ dễ tăng sản lượng ở các địa điểm mới.

Với Apple thì khác, thiết bị điện tử của họ phức tạp hơn nhiều. Tuy vậy, “táo khuyết” vẫn quyết định đa dạng hóa nhanh chóng.

Số nhà cung ứng của Apple ở Ấn Độ đã tăng từ 7 (năm 2018) lên 14 đơn vị vào năm 2022. JPMorgan ước tính Ấn Độ sẽ sản xuất 25% chiếc iPhone vào năm 2025.

Cùng giai đoạn đó, số nhà cung ứng ở Việt Nam – sản xuất tai nghe và các thiết bị khác cho Apple – tăng từ 14 lên 25 đơn vị. Công ty này cũng đẩy mạnh hợp tác với các nhà cung ứng ở châu Âu.

Trong khi đó, các hãng sản xuất giày lớn nhất thế giới đã đa dạng hóa sản xuất từ nhiều năm trước, tập trung vào 3 nước Trung Quốc, Việt Nam và Indonesia. Giờ họ còn muốn nhiều hơn thế. Một giám đốc ở nhà máy Việt Nam cho biết các thương hiệu giày phương Tây đang hối thúc họ xây dựng nhà máy ở Bangladesh và Ấn Độ.

Hãng sản xuất giày Đài Loan Pou Chen – cung ứng cho Nike và Adidas – sẽ xây dựng cơ sở sản xuất 280 triệu USD ở Ấn Độ thông qua một công ty con. Trước đó trong tháng 5/2023, cơ quan Chính phủ Ấn Độ cho biết đã cho phép một công ty sản xuất giày xây dựng nhà máy rộng 53 ha và dự báo sẽ tạo thêm 20,000 việc làm.

Chậm lại trong bối cảnh khó khăn

Một số chuyên viên phân tích cho rằng trong bối cảnh lãi suất cao và kinh tế ảm đạm, các nhà sản xuất sẽ phải giảm tốc với kế hoạch đa dạng hóa. “Các nhà sản xuất luôn trong tâm thế sẵn sàng, nhưng họ có thể sẽ chậm lại”, Chris Rogers, Trưởng bộ phận nghiên cứu chuỗi cung ứng tại S&P Global Market Intelligence, chia sẻ.

Giám đốc Nelson của Lovesac thừa nhận về các khó khăn phía trước, họ phải tùy chỉnh sản phẩm cho phù hợp với địa phương và phải đào tạo từ đầu với lao động ở nơi đó.

Với việc sở hữu nhà máy ở nhiều quốc gia châu Á, Nelson tự hỏi liệu đã đủ đa dang hóa hay chưa. “Tôi không chắc, và đó là lý do tạisao chúng tôi sẽ không dừng lại”, ông nói.