PCI 2022: Gói hỗ trợ lãi suất ế, tỷ lệ doanh nghiệp tìm đến tín dụng "đen" tăng

Theo kết quả khảo sát PCI 2022, khó khăn lớn nhất mà các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam đang gặp phải vẫn là tiếp cận tín dụng.

Tiếp cận tín dụng ngày càng khó

Theo kết quả khảo sát 12.000 doanh nghiệp của Nhóm nghiên cứu PCI, trong năm 2022, tiếp cận tín dụng đã trở thành mối lo lớn nhất với khoảng 55,6% doanh nghiệp, tăng liên tục từ con số 34,8% của năm 2019; 40,7% của năm 2020 và 46,9% của năm 2021.

Đứng ở vị trí thứ hai trong nhóm khó khăn là tìm kiếm khách hàng (55,1%). Tác động của dịch bệnh vẫn đeo bám doanh nghiệp khi đứng thứ 3, với 34,14% doanh nghiệp than phiền.

Tiếp cận tín dụng là khó khăn chung của các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam, song các doanh nghiệp quy mô siêu nhỏ và nhỏ đang là nhóm khó tiếp cận tín dụng hơn cả trong năm 2022.

Kết quả khảo sát PCI cho thấy tỷ lệ doanh nghiệp tiếp cận tín dụng có xu hướng giảm dần trong thời gian gần đây.

Tại thời điểm năm 2017, tỷ lệ doanh nghiệp có khoản vay từ các ngân hàng, tổ chức tín dụng là 49,4%. Đến các năm 2018 và 2019, tỷ lệ doanh nghiệp có tiếp cận tín dụng lần lượt là 45% và 43%.
Năm 2020, trong bối cảnh dịch COVID-19 bắt đầu xuất hiện, vẫn có 42,9% doanh nghiệp đang có khoản vay từ các ngân hàng tổ chức tín dụng.

Tuy nhiên, tỷ lệ doanh nghiệp đang có khoản vay từ các ngân hàng, tổ chức tín dụng chỉ còn 35,4% trong năm 2021.

Đến năm 2022, tỷ lệ này chỉ còn là 17,8%.

Khảo sát PCI 2022 cho thấy trở ngại lớn nhất là việc doanh nghiệp không thể vay vốn nếu không có tài sản thế chấp (79,4%). Đáng lưu ý là một loạt các khó khăn tiếp cận tín dụng khác có dấu hiệu gia tăng đáng kể trong năm 2022.

Cụ thể là “các ngân hàng, tổ chức tín dụng áp đặt điều kiện tín dụng bất lợi cho doanh nghiệp tư nhân” (58,7%), tăng mạnh từ con số 41,8% của năm 2021); “thủ tục vay vốn phiền hà” (58,6% so với 46,2% năm 2021); tình trạng “doanh nghiệp phải ‘bồi dưỡng’ cho cán bộ tín dụng để vay vốn” (55,8% trong khi năm 2021 là 37,3%), và “cán bộ tín dụng cố tình bắt lỗi, kéo dài thời gian xử lý hồ sơ của doanh nghiệp” (49,8% trong khi năm 2021 là 27,4%).

Khá bất ngờ khi trung bình khoảng 61% doanh nghiệp đánh giá “thủ tục vay vốn phiền hà” trong năm 2022 có liên quan đến việc vay từ các ngân hàng tư nhân, trong khi tỷ lệ này chỉ khoảng 36% đối với doanh nghiệp đi vay từ ngân hàng có vốn nhà nước.

Theo các chuyên gia PCI, có thể các ngân hàng có vốn nhà nước có dư địa tín dụng dồi dào hơn, do vậy các doanh nghiệp tiếp cận vốn vay qua nhóm này trong năm vừa qua cũng thuận lợi hơn.

Điều kiện cho vay quá khó là trở ngại lớn nhất

Liên quan đến gói hỗ trợ lãi suất 2%, khảo sát PCI 2022 đã thêm lần nữa xác nhận rất khó tiếp cận gói này từ các doanh nghiệp. Nguyên nhân, có tới 74,8% doanh nghiệp cho biết điều kiện cho vay khó khăn là trở ngại lớn nhất đối với các doanh nghiệp khi thực hiện thủ tục tiếp cận khoản vay theo gói hỗ trợ lãi suất 2%.

Bên cạnh đó, cũng có 12,3% doanh nghiệp phản ánh về sự thiếu minh bạch trong quy trình thủ tục, 5,6% doanh nghiệp cho biết thời hạn cho vay ngắn và 7,5% doanh nghiệp gặp những khó khăn khác trong quá trình thực hiện thủ tục tiếp cận khoản vay theo gói hỗ trợ lãi suất 2%.

Khi không thể tiếp cận vốn ngân hàng, các doanh nghiệp buộc phải tìm đến các kênh khác để có vốn kinh doanh.

Theo khảo sát PCI 2022, trên 75% doanh nghiệp vay mượn từ người thân, bạn bẻ, tăng đáng kể so với tỷ lệ 51% từng ghi nhận trong PCI 2021. 24,3% doanh nghiệp huy động từ cổ đông, vay doanh nghiệp hoặc cầm cố, bán tải sản. Tỷ lệ doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn từ tổ chức tín dụng khác, như công ty cho thuê tài chính, quỹ tín dụng nhân dân là 21%.

Đặc biệt, có tới 12,5% doanh nghiệp xoay sang vay tín dụng "đen". Tỷ lệ này tăng mạnh so với con số 4% của năm 2021. Khảo sát PCI ghi nhận lãi suất trung bình các khoản tín dụng "đen" là khoảng 46,5%/năm, cao gấp 5,5 lần so với lãi suất trung bình năm của các khoản vay từ ngân hàng.