Nguyên nhân dẫn đến giá hàng hóa tăng nhanh, giảm chậm

Giá xăng, dầu đã giảm liên tiếp nhiều lần trong sự mong ngóng, chờ đợi của người tiêu dùng. Xăng đã giảm giá mạnh, song đến nay, giá nhiều mặt hàng thiết yếu trong nước vẫn neo ở mức cao như: thịt lợn, cước vận tải, lương thực, thực phẩm… làm ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống nhân dân.

Nhằm luận bàn, phân tích nguyên nhân vì sao có tình trạng giá "tăng nhanh, giảm chậm" như hiện nay và giải pháp nào để lành mạnh hoá thị trường trong nước, bình ổn giá các mặt hàng thiết yếu, chiều 4/8, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ đã tổ chức Toạ đàm: "Xăng dầu giảm giá, hàng hoá không giảm - Thực trạng và giải pháp".

"Nước xuống, thuyền chưa xuống"

Tính đến thời điểm hiện tại khi giá xăng, dầu đã giảm lần thứ 4 liên tiếp thì nhiều mặt hàng vẫn "cố thủ", giữ giá neo cao. Tình trạng này đã xảy ra nhiều lần và lần này cũng không ngoại lệ. Trao đổi về vấn đề này, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) Đinh Thị Nương cho biết, trước tiên là do một số mặt hàng chịu ảnh hưởng tác động của giá xăng dầu, khi điều chỉnh giá giảm phải có thời gian, độ trễ để các đơn vị sản xuất kinh doanh, nhất là các đơn vị có mặt hàng chịu tác động trực tiếp đến giá xăng dầu rà soát lại các yếu tố chi phí hình thành giá. Từ đó, mới xác định giá bán giảm theo giá xăng dầu giảm thời gian vừa qua.

Chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực đồng tình và cho rằng, về chu trình, độ trễ của giá cả trên thị trường là như vậy, tuy nhiên, ông Lực cho rằng, thông thường các doanh nghiệp tính toán khi giá xăng dầu giảm và nếu họ giảm ngay giá mặt hàng khác có liên quan thì đến khi sau này khi điều chỉnh tăng lên lại khó và người dân có khi lại phản đối, không đồng tình.

"Tôi cho rằng, đó là sự thận trọng nhưng không đủ thuyết phục. Bởi rõ ràng, "nước lên thì thuyền lên, nước xuống thì thuyền xuống". Tôi đồng ý có độ trễ nhưng không thể là hàng tháng hay là đến mấy tháng mà sau một vài tuần cần phải điều chỉnh ngay", ông Cấn Văn Lực nói.

Chuyên gia Cấn Văn Lực trao đổi, sự vào cuộc của cơ quan chức năng cũng cần phải sát tình hình hơn nữa. Ý kiến phản ánh của người dân cũng rất quan trọng, người dân có quyền phản ánh nếu thấy giá xăng dầu giảm mà giá vận tải, giá một số mặt hàng mua bán, đi lại vẫn như cũ. Khi đó, họ có quyền phản ánh với các cơ quan chức năng. Các cơ quan chức năng phải có các biện pháp xử lý kịp thời, không thì người dân cảm thấy nản lòng, kiến nghị nhiều mà không được xử lý.

Đồng bộ giải pháp để bình ổn

Theo các chuyên gia, để đảm bảo lành mạnh hóa thị trường và bình ổn giá, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp, đặc biệt là việc minh bạch thị trường, giảm khâu trung gian, thực hiện văn hóa kinh doanh...

Theo chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực, vấn đề chi phí trung gian, logistics vẫn còn rất lớn và Chính phủ đang chỉ đạo quyết liệt để làm tốt khâu này, từ giá đầu đến giá cuối. Khâu trung gian ít, làm tốt được thì sẽ giảm hiện tượng ăn chênh lệch quá lớn, ép giá người nông dân. Ngoài ra, việc thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, vừa giúp công khai minh bạch vừa phòng chống tham nhũng, chẳng hạn như thu phí không dừng của Bộ Giao thông Vận tải đang làm rất tốt. Cuối cùng là sự vào cuộc của các cơ quan bộ, ngành để giảm bớt chi phí thủ tục hành chính, chi phí giao dịch, kinh doanh vẫn cao. Ví dụ như bất động sản, chi phí giao dịch 20-25%, tính vào giá và người dân phải trả.

Cùng quan điểm trên, chuyên gia Vũ Vinh Phú cho rằng, chi phí trung gian đang là vấn đề. Hàn Quốc, Thái Lan... xây dựng chuỗi cung ứng ngắn, như thịt lợn, thuốc... thì 70% lợi nhuận là người nông dân, còn lại 30% các khâu khác... Đây là giải pháp cả trước mắt và lâu dài và cần có chương trình nghị sự, luật hóa về chi phí trong các khâu trung gian này.

Toàn bộ chuỗi cung ứng phải xem lại và phải quan tâm tới người nông dân, công nhân - là những nhân tố tạo ra sản phẩm nhưng lại thất thế nhất trong chuỗi cung ứng sản phẩm. Hạ tầng thương mại, các chợ đầu mối chưa có sàn giao dịch, chủ yếu giao dịch trực tiếp. Chẳng hạn, nếu một bó rau muống 2.000 đồng nhưng vào sàn giao dịch lên 6.000 đồng, nông dân được hưởng thêm, giảm trung gian và người tiêu dùng cũng được mua rẻ hơn.

"Ngoài ra, có thể đẩy mạnh cải cách hành chính vì vận tải, doanh nghiệp muốn tăng giảm giá nhanh phải phụ thuộc vào thủ tục. Do vậy, cải tiến các thủ tục kê khai giá, dán tem nhanh, vừa đáp ứng mong mỏi người tiêu dùng, cơ quan nhà nước và doanh nghiệp", ông Vũ Vinh Phú nói.

Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá Đinh Thị Nương cho biết, trước việc giá xăng dầu giảm và giá nhiều mặt hàng vẫn neo cao, Bộ Tài chính đã tham mưu các biện pháp tăng cường quản lý điều hành giá và đã trình Chính phủ ban hành công điện chỉ đạo các bộ ngành, địa phương kiểm soát chặt chẽ giá cả dịch vụ khi giá xăng dầu giảm trong các kỳ điều hành vừa qua.

Đồng thời, Bộ Tài chính cũng đã và đang trình Chính phủ phương án điều chỉnh thuế VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng dầu và thuế nhập khẩu đối với xăng động cơ không pha chì nhằm giảm chi phí nhập khẩu xăng và đa dạng hóa nguồn cung nhập khẩu. Tiếp theo là tăng cường việc tổ chức rà soát kê khai giá các mặt hàng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ giá xăng dầu, trường hợp có thể giảm giá thì yêu cầu các đơn vị thực hiện kê khai giá kịp thời để giảm giá.

Đồng thời, đối với hàng hóa, dịch vụ thiết yếu chịu ảnh hưởng gián tiếp từ xăng dầu và có tác động đến cái chỉ số CPI cũng như ảnh hưởng đến đời sống của người dân và các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục theo dõi diễn biến giá cả thị trường và tổ chức nắm bắt tình hình thực hiện sản xuất kinh doanh của các tổ chức sản xuất kinh doanh để có biện pháp điều hành giá và bình ổn giá phù hợp.