Làm gì để chứng khoán Việt kịp lên chuẩn thị trường mới nổi trước năm 2025?

Thanh toán bù trừ; Giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài là hai nút thắt tồn tại đã lâu, khiến thị trường chứng khoán Việt Nam chưa thể nâng hạng.

Theo tinh thần của Nghị quyết 86 về phát triển thị trường vốn an toàn, minh bạch, hiệu quả, bền vững, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ có yêu cầu: Khẩn trương triển khai các biện pháp cần thiết để nâng hạng thị trườngchứng khoánViệt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi để thu hút vốn đầu tư, đặc biệt là vốn đầu tư nước ngoài.

Nâng hạng thị trường chứng khoán là một trong những mục tiêu lớn mà Chính phủ đang hướng tới. Bộ Tài chính cho biết, Việt Nam hướng đến nâng hạng thị trường chứng khoán từ thị trường cận biên lên mới nổi trước năm 2025.

Hé mở giải pháp kỹ thuật giúp chứng khoán Việt Nam có thể nâng hạng

Một trong những nút thắt lớn nhất khiến thị trường chứng khoán Việt Nam chưa được nâng hạng là vấn đề Bù trù thanh toán.

Để nhà đầu tư ngoại yên tâm hơn khi đem 1 lượng tiền lớn giao dịch cổ phiếu tại Việt Nam, họ cần có ngân hàng thương mại vào làm thành viên bù trừ theo mô hình thanh toán CCP. Điều này thì cần có sự cho phép của Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên nhiều năm nay, một trong những quyết định cần thiết để thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng vẫn đang bị bỏ ngỏ, chưa có sự chung tay của Ngân hàng Nhà nước.

Một giải pháp kỹ thuật mà Bộ Tài chính và UBCKNN đang nỗ lực triển khai là để công ty chứng khoán (CTCK) ký quỹ cho nhà đầu tư (NĐT) ngoại.

Hiện nay Việt Nam đang yêu cầu thanh toán theo cơ chế Prefunding (Ký quỹ tiền trước vào ngày T+0 rồi chờ nhận cổ phiếu về vào T+2), tuy nhiên theo thông lệ quốc tế là Delivery vs Payment (tức là hàng đổi tiền, cổ phiếu về tài khoản lúc nào thì lúc đó mới đưa tiền).

Vậy trong ngày mua T+0 đó, CTCK được đề xuất là bên sẽ đứng ra ứng tiền trước để NĐT mua cổ phiếu và khi cổ phiếu về tài khoản vào ngày T+2, CTCK và NĐT ngoại sẽ thực hiện trao đổi tiền và hàng. Điều này giúp nhà đầu tư ngoại hạn chế các rủi ro chênh lệch tỷ giá và đọng vốn trong quá trình giao dịch hay chuyển tiền chậm thì mất cơ hội mua chứng khoán đúng thời điểm

Ông Tsuyoshi Imai, Tổng Giám đốc, CTCP Chứng khoán Nhật Bản, cho biết: "Điều quan ngại bây giờ là khả năng tài chính của các CTCK, vì 1 NĐT tổ chức ngoại lớn có thể có nhu cầu mua với giá trị rất cao. Vì vậy cũng cần những ngân hàng giám sát và xử lý trong trường hợp NĐT ngoại không trả tiền khi cổ phiếu về. Tôi nghĩ cần có thêm 1 khoản tiền mặt chiếm 20% giá trị mua cần được giữ tại ngân hàng giám sát để phòng rủi ro trên, tất nhiên tôi nghĩ với NĐT tổ chức rủi ro "bùng mua" ít có thể xảy ra".

Theo giới phân tích, nhiều CTCK nhóm đầu hiện đang có đủ đệm vốn dày để thực hiện nghiệp vụ ký quỹ cho NĐT ngoại, đặc biệt các công ty chứng khoán cũng đang rốt ráo tăng thêm vốn để đón đầu cơ hội "chăm sóc" NĐT ngoại này.

Ví dụ: CTCK TP Hồ Chí Minh công bố đã nhận được Giấy chứng nhận đăng ký chào bán cổ phiếu ra công chứng do Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cấp ngày 7/12/2023. Vốn điều lệ dự kiến của công ty sẽ tăng từ 4.581 tỷ đồng lên thành 7.552 tỷ đồng.

Hay CTCK SSI cũng có kế hoạch tăng vốn từ 15.111 tỷ đồng lên gần 19.645 tỷ đồng.

CTCP Chứng khoán Vietcap (VCI) thông báo đã ký kết hợp đồng tài trợ khoản vay hợp vốn trị giá 100 triệu USD (tương đương 2.350 tỷ đồng).

Hình minh họa.

Ông Vũ Duy Khánh, Giám đốc Phân tích đầu tư, CTCP Chứng khoán Smart Invest, nhận định: "Với tốc độ tăng vốn trong năm nay cũng như năm tới với các công ty top đầu thì hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu vì ta có thể thấy khối ngoại một chu kỳ khoảng 1 tỷ USD rồi lại dừng thì tài chính không phải là vấn đề với các CTCK hiện nay".

Có thể thấy cơ quan quản lý đang tìm được giải pháp cho vấn đề thanh toán bế tắc đã lâu, vậy còn một nút thắt nữa về Giới hạn sở hữu nước ngoài đang được xử lý thế nào?

Giải pháp được nhiều quốc gia trên thế giới đang sử dụng là NVDR (chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết). Sản phẩm này cho phép NĐT ngoại mua thêm cổ phần nhưng không có quyền biểu quyết, tức là vẹn đôi đường, NĐT ngoại được có cơ hội đầu tư vào ngành chính của kinh tế và doanh nghiệp Việt Nam không lo việc mất tỷ lệ chi phối.

NVDR được hình thành theo một sáng kiến của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Thái Lan vào năm 2000 sau một loạt nỗ lực tìm kiếm giải pháp thu hút nhà đầu tư nước ngoài. Sản phẩm được đón nhận rất tốt chỉ sau 6 tháng đầu triển khai, góp phần giúp TTCK Thái Lan nâng hạng lên thị trường mới nổi.

NVDR cũng đã được Việt Nam định danh trong Luật doanh nghiệp từ đầu năm 2021 nhưng đến nay vẫn chưa được triển khai, các thành viên thị trường cũng đang rất mong được sản phẩm này.

Gỡ giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài bằng NVDR

Ông Petri Deryng, Quản lý quỹ Pyn Elite Fund:NVDR là một giải pháp tối ưu cho vấn đề sở hữu nước ngoài, nếu chưa áp dụng được NVDR thì cũng hay công khai tỷ lệ sở hữu của riêng từng doanh nghiệp niêm yết, chúng ta không nên cấm cả ngành mà nên xem doanh nghiệp nào cần phải hạn chế thì hạn chế thôi.

Ông Nguyễn Xuân Thông, Giám đốc RTV Investment:Có rất nhiều ngành thừa room mà NĐT ngoại người ta không muốn mua vì nó không phải ngành hot như là ngân hàng, năng lượng… Cơ quan quản lý có thể xem xét sản phẩm NVDR để hỗ trợ cho NĐT ngoại và giúp thu hút dòng tiền đầu tư quốc tế.

Năm 2025 nghe thì còn xa nhưng thực tế cũng chỉ còn 1 năm nữa thôi là đến thời hạn cho cam kết thị trường chứng khoán Việt Nam hoàn thành mục tiêu nâng hạng lên thị trường chứng khoán mới nổi. Giải pháp thực ra là đã có nhưng điều còn thiếu là các Bộ ngành như NHNN và Bộ KH- ĐT có sẵn sàng chung tay cùng Bộ Tài chính và UBCKNN thực hiện mục tiêu này không.