Cơn lốc tài chính "thổi bay" 6,400 tỷ USD khỏi thị trường toàn cầu

Làn sóng bán tháo dữ dội đã quét qua thị trường tài chính toàn cầu trong những ngày gần đây, khiến các nhà đầu tư và chuyên gia hoang mang. Chỉ trong vòng ba tuần, khoảng 6,400 tỷ USD đã bị xóa sổ khỏi vốn hóa thị trường chứng khoán toàn cầu.

Tại Tokyo, chỉ số Nikkei giảm 12.4% - mức giảm mạnh nhất kể từ năm 1987. Tại Seoul, Kospi sụt 9%. Khi thị trường Mỹ mở cửa, chỉ số Nasdaq lao dốc 6% chỉ trong vài giây. Đồng thời, tiền ảo giảm mạnh và chỉ số biến động VIX tăng vọt.

Vishnu Varathan, Trưởng bộ phận kinh tế và chiến lược tại Ngân hàng Mizuho ở Singapore, nhận định: "Đây là cuộc tháo chạy đáng kinh ngạc và những con dao đang rơi ở khắp mọi nơi”.

Một cơn hoảng loạn thị trường như thế này tạo ra những rủi ro khác nhau. Nổi bật nhất trong số đó là làn sóng bán tháo, nếu không được kiểm soát đủ lâu, có thể làm tắc nghẽn bánh răng của hệ thống tài chính, làm chậm hoạt động cho vay và trở thành “giọt nước tràn ly” đẩy nền kinh tế toàn cầu vào cuộc suy thoái mà nhiều người hiện đang lo ngại.

Nguyên nhân đến từ đâu?

Đằng sau làn sóng bán tháo trong vài ngày qua là sự lung lay của ba trụ cột chính mà các nhà đầu tư đã đặt niềm tin vào trong nhiều năm qua: Niềm tin vào sức mạnh bất khả xâm phạm của nền kinh tế Mỹ; kỳ vọng về cuộc cách mạng nhanh chóng do trí tuệ nhân tạo mang lại; và giả định rằng Nhật Bản sẽ không tăng lãi suất đáng kể.

Tuy nhiên, các sự kiện gần đây đã làm suy yếu từng giả định này. Báo cáo việc làm tháng 7 ở Mỹ yếu kém, kết quả kinh doanh của các công ty công nghệ lớn không đạt kỳ vọng, và Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) đã tăng lãi suất lần thứ 2 trong năm nay.

Điều này đã khiến các nhà đầu tư đột nhiên nhận ra những rủi ro tiềm ẩn trong các chiến lược đầu tư của họ, từ việc đẩy giá cổ phiếu công nghệ lên cao đến các giao dịch chênh lệch lãi suất (carry trade) phức tạp.

Ed Yardeni, Chuyên gia kinh tế kỳ cựu, so sánh tình hình hiện tại với sự kiện Thứ Hai Đen tối năm 1987 (Black Monday) – chỉ số Dow Jones đã giảm 23% trong 1 ngày. Sự kiện này đáng sợ nhưng cuối cùng không phải là dấu hiệu của sự sụp đổ kinh tế, theo ông Yardeni.

“Sự kiện trên diễn ra khi nhà đầu tư nghĩ rằng nền kinh tế đang hoặc sắp rơi vào suy thoái. Nhưng điều đó hoàn toàn không xảy ra", Yardeni, người điều hành Yardeni Research, nói trên Bloomberg TV. "Nó thực sự liên quan đến nội tại của thị trường nhiều hơn. Tôi nghĩ có điều tương tự đang diễn ra ở đây”.

Trên Phố Wall, nhiều nhà kinh tế đang kêu gọi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cắt giảm lãi suất khẩn cấp, thậm chí trước cuộc họp tháng 9. Tuy nhiên, một số chuyên gia cảnh báo rằng một động thái như vậy có thể làm suy yếu niềm tin vào nền kinh tế.

Bất ổn tích tụ

Trên thực tế, các yếu tố kích hoạt tình trạng hỗn loạn trong ngày 05/08 đã âm thầm tích tụ trong nhiều tuần qua.

Mọi chuyện bắt đầu từ đầu tháng 7, khi cổ phiếu công nghệ vừa chạm đỉnh, đồng yên bất ngờ tăng giá mạnh. Các nhà đầu tư, với linh cảm nhạy bén, đã nhanh chóng nhận ra đây là dấu hiệu Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) sắp nâng lãi suất. Điều này khiến các nhà giao dịch phải vội vàng thoát khỏi các giao dịch liên quan tới chênh lệch lãi suất (carry trade), tạo ra một làn sóng áp lực lan tỏa khắp thị trường toàn cầu.

Tiếp đó, hàng loạt báo cáo tài chính của các gã khổng lồ công nghệ như Amazon và Intel đã dấy lên những lo ngại mới. Các con số cho thấy, dù đã đổ hàng tỷ đô la vào trí tuệ nhân tạo (AI), các công ty này vẫn chưa thu được khoản lợi nhuận tương xứng. Kết quả là cổ phiếu của họ lao dốc không phanh.

Trong khi đó, thị trường trái phiếu cũng liên tục phát đi những tín hiệu báo động. Dữ liệu kinh tế cho thấy một số lĩnh vực đang bắt đầu hạ nhiệt. Đến ngày 31/7, khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) quyết định giữ nguyên lãi suất ở mức cao nhất trong hơn hai thập kỷ, và BoJ cũng thắt chặt chính sách, thị trường trái phiếu đã phản ứng mạnh mẽ. Sau đó vào ngày 02/08, báo cáo việc làm cho thấy tỷ lệ thất nghiệp tăng và tăng trưởng việc làm chững lại.

Trên khắp Phố Wall, các nhà kinh tế bắt đầu dự đoán rằng Fed sẽ cần phải can thiệp với mức cắt giảm 0.5 điểm phần trăm hoặc hành động khẩn cấp.

Chứng kiến diễn biến này, nhà giao dịch Shoki Omori đến văn phòng của Mizuho Securities lúc 6h sáng ngày thứ Hai (05/08), sẵn sàng cho những biến động lớn trên thị trường. Nhưng chính anh cũng ngạc nhiên trước quy mô của đợt bán tháo.

Khi đồng Yên tăng vọt 3%, chỉ số Nikkei lao dốc trong suốt phiên giao dịch. Khi kết thúc ngày, chỉ số này bốc hơi hơn 4,500 điểm, mức giảm mạnh nhất kể từ năm 1987.

"Điều này vượt xa dự báo của tôi", Omori, Chiến lược gia bàn giao dịch trưởng ở Tokyo, nói.

Liệu khi nào cơn bão tài chính này sẽ kết thúc vẫn còn là một ẩn số. Nhưng một điều chắc chắn: như lời Shoki Omori nhắc nhở, chúng ta cần "chuẩn bị cho nhiều điều bất ổn hơn nữa".