Châu Âu tìm giải pháp cho cuộc chiến thanh toán khí đốt với Nga

Các nước châu Âu đang phải đối mặt với nguy cơ nguồn cung cấp năng lượng bị chia cắt, do các tranh chấp giữa Nga và phương Tây về các khoản thanh toán cho Moscow đang bùng phát.

Các nước châu Âu phụ thuộc rất lớn vào nguồn cung dầu mỏ và khí đốt của Nga, nhưng giao tranh ở Ukraine đã khiến Liên minh châu Âu (EU) và Anh áp đặt một loạt lệnh trừng phạt lên Moscow, bao gồm cả việc giảm nhập khẩu năng lượng từ Nga.

Vào đầu tháng 3, EU đã cam kết cắt giảm 2/3 lượng khí đốt nhập khẩu từ Nga trước cuối năm nay, trong khi Anh cho biết sẽ loại bỏ dần việc nhập khẩu năng lượng từ Nga vào cuối năm 2022.

Tuy nhiên, những động thái này được đánh giá là rất rủi ro đối với một khu vực vốn đang đối mặt khủng hoảng năng lượng.

Nguồn cung khí đốt tự nhiên hạn chế khiến giá bán buôn khí đốt tăng lên mức cao kỷ lục ở châu Âu vào năm ngoái, trong đó các hộ gia đình ở Anh phải trả hóa đơn năng lượng tăng cao.

Hôm 30/3, Đức cảnh báo rằng nước này có thể sớm rơi vào tình trạng khẩn cấp về khí đốt tự nhiên vốn có thể bắt buộc phải áp dụng hạn mức phân chia nguồn cung cấp khí đốt.

Bộ trưởng Kinh tế Đức Robert Habeck cho biết, biện pháp "cảnh báo sớm" không có nghĩa là nước này phải dùng đến khí đốt trong kho tiết kiệm mà kêu gọi người tiêu dùng và các công ty giảm tiêu thụ năng lượng.

Trong khi đó, chính phủ Áo thông báo đã kích hoạt bước đầu tiên của kế hoạch khẩn cấp ba giai đoạn nhằm theo dõi thị trường khí đốt của nước này chặt chẽ hơn. Các quan chức nước này cho biết, chính yêu cầu thanh toán bằng đồng rúp của Nga là lý do khiến họ kích hoạt kế hoạch dự phòng, lưu ý rằng nếu nó đạt đến giai đoạn thứ ba trong kế hoạch, các biện pháp kiểm soát khẩn cấp như phân phối theo khẩu phần có thể được áp dụng.

Theo chuyên gia Chi Kong Chyong, Giám đốc Diễn đàn Chính sách Năng lượng của Đại học Cambridge (Anh), cả Đức và Áo có thể không đơn độc khi phải thực hiện các biện pháp khẩn cấp cực đoan nếu các nước phương Tây tiếp tục "cuộc chiến năng lượng" với Nga.

Tuần trước, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết Điện Kremlin sẽ yêu cầu các quốc gia "không thân thiện" thanh toán khí đốt bằng đồng rúp, một yêu cầu đã bị các quốc gia G7 từ chối.

Hôm 31/3, ông Putin cho biết đã ký một sắc lệnh yêu cầu khách hàng nước ngoài thanh toán khí đốt Nga bằng đồng rúp từ ngày 1/4. "Nếu họ không thể đồng ý về các điều khoản thanh toán và Nga quyết định khóa van khí đốt, thì các nước châu Âu khác cũng sẽ phải thực hiện các biện pháp khẩn cấp", ông Putin nói thêm.

Theo ông, mặc dù bước vào thời kỳ ấm hơn và lượng tiêu thụ khí đốt ít hơn, các nước châu Âu vẫn cần dự trữ khí đốt để sử dụng trong những tháng mùa đông sắp tới.

"Nếu Nga cắt nguồn cung khí đốt, tất cả các chính phủ châu Âu, bao gồm cả Anh, sẽ cần bắt đầu kích hoạt các kế hoạch khẩn cấp, tiến hành những chiến dịch vận động quy mô lớn để thuyết phục người dân hạn chế sử dụng khí đốt trong mùa đông.

Phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh hàng hóa FT vào tháng trước, Giám đốc điều hành của công ty dầu mỏ Thụy Sĩ Vitol, ông Russell Hardy, cho biết, châu Âu nhập khẩu khoảng một nửa lượng dầu diesel từ Nga và nửa còn lại là từ Trung Đông. Và theo ông, tình trạng thiếu hụt dầu diesel mang tính hệ thống bắt nguồn từ đây và việc áp hạn mức phân phối có khả năng sẽ được áp dụng.

Cắt giảm nhu cầu

Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) ước tính, Nga đã xuất khẩu 4,7 triệu thùng dầu thô mỗi ngày vào năm 2021, và gần một nửa trong số đó được xuất sang các nước OECD châu Âu.

Hà Lan, Đức và Ba Lan nhập khẩu dầu của Nga nhiều nhất trong khu vực. Trong khi đó, 74% xuất khẩu khí đốt tự nhiên của Nga đến các nước OECD châu Âu vào năm ngoái, theo EIA.

Tại Anh, hồi năm ngoái, tình trạng mua xăng khủng khiếp đã dẫn đến tình trạng thiếu hụt trầm trọng nguồn cung, khiến nhiều trạm xăng cạn kiệt. Lực lượng quân đội được triển khai để hỗ trợ vận chuyển nhiên liệu tới các trạm xăng.

Theo giáo sư Jim Watson về chính sách năng lượng kiêm giám đốc Viện Tài nguyên Bền vững thuộc Đại học London (Anh), "gần như chắc chắn" chính phủ Anh sẽ phải áp dụng hạn mức nhiên liệu cho ô tô.

Nhưng ông lưu ý rằng tình hình năm nay đã khác, khi nguồn cung khan hiếm do Anh chủ động giảm nhập khẩu năng lượng từ Nga và đang đối mặt với cuộc khủng hoảng giá sinh hoạt tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ.

Đầu tháng này, Cơ quan Năng lượng Quốc tế đã công bố một báo cáo đưa ra 10 chính sách mà cơ quan này cho rằng có thể giúp nhanh chóng cắt giảm nhu cầu dầu toàn cầu khoảng 2,7 triệu thùng/ngày.

Các chính sách, dự định thực hiện ở "các nền kinh tế tiên tiến và hơn thế nữa", bao gồm giảm tốc độ giới hạn trên đường cao tốc 10 km/h, giao thông công cộng rẻ hơn, sáng kiến ngày Chủ nhật không có ô tô và lưu thông ô tô cá nhân theo ngày chẵn lẻ ở các thành phố lớn.

Hồi đầu tháng này, Rory Stewart, cựu Bộ trưởng Phát triển Quốc tế Anh và là thành viên cấp cao tại Viện Jackson của Đại học Yale, cho biết nước này có thể cắt giảm lượng nhập khẩu năng lượng của Nga bằng cách tập trung vào việc giảm nhu cầu. "Điều này cần đến nỗ lực phối hợp giữa người dân và chính phủ, như cách đã ứng phó với đại dịch Covid-19", ông nói.

Ông Stewart đưa ra những đề xuất như miễn phí giao thông công cộng và kêu gọi các công ty như Uber mở công nghệ cho phép người dân chia sẻ xe cá nhân với nhau. "Điều này sẽ khiến nhu cầu của người dân giảm, giá dầu Nga cũng giảm, từ đó tác động tới chính sách của Tổng thống Vladimir Putin", ông Stewart nhận định.

Chuyên gia Chyong từ Đại học Cambridge cũng cho rằng, chìa khóa để châu Âu có thể gây khó khăn cho Nga thông qua các lệnh trừng phạt năng lượng là thực hiện các chính sách tập trung vào việc cắt giảm nhu cầu.