Bình ổn giá: Mấu chốt để ổn định kinh tế vĩ mô

Các chuyên gia cho rằng, giữ được ổn định vĩ mô qua ổn định giá, kiểm soát lạm phát là yếu tố rất quan trọng để phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian tới.

Khó đạt mục tiêu nếu không bình ổn được giá

Theo Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2022 đã được Quốc hội thông qua, mục tiêu tăng trưởng năm nay đạt khoảng 6-6,5%; tốc độ tăng CPI bình quân khoảng 4%, đồng thời đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế.

Tuy nhiên, trong bối cảnh diễn biến kinh tế quốc tế có nhiều biến động nhanh theo hướng bất lợi trong hơn 2 tháng qua, việc cùng lúc đạt được các mục tiêu như đặt ra ở trên trở nên khó khăn hơn nhiều so với tính toán ban đầu. Trong nước, chỉ riêng giá xăng dầu đã tăng tới 25% (khiến giá xăng RON95 lên mức gần 30.000 đồng/lít) so với cuối năm 2021. Chưa kể những tác động lan tỏa tới giá hàng hóa nguyên vật liệu đầu vào khác cũng như giá cả hàng hóa tiêu dùng đang có xu hướng tăng nhanh những ngày gần đây.

Với những diễn biến mới phát sinh, đặc biệt xung quanh những hệ lụy từ cuộc xung đột Nga-Ukraine, hầu hết các tổ chức quốc tế gần đây dự báo kịch bản giá dầu bình quân năm 2022 sẽ tăng khoảng 20-30 USD so với năm 2021, từ mức bình quân 69 USD/thùng năm 2021 lên mức bình quân khoảng 90-100 USD/thùng năm 2022. Dựa trên kịch bản này và trên cơ sở tham khảo kết quả đánh giá tác động của giá xăng dầu tăng đối với tăng trưởng, lạm phát của Tổng cục Thống kê (theo đó, giá xăng dầu tăng 10% CPI sẽ tăng 0,36%; đồng thời làm giảm GDP 0,5%), TS. Cấn Văn Lực và Nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV tính toán CPI bình quân cả năm nay sẽ tăng thêm 0,8-1%, lên mức 3,8-4,2%; trong khi khiến GDP năm 2022 có thể giảm khoảng 1,1-1,3% xuống mức 5,7-5,9% (so với mức dự báo 6,5-7% vào cuối tháng 2). Thậm chí ở kịch bản tiêu cực hơn (một số định chế quốc tế dự báo giá dầu có thể bị đẩy lên mức 150-185 USD/thùng nếu cuộc xung đột Nga-Ukraine kéo dài), tác động tới kinh tế Việt Nam còn nghiêm trọng hơn.

Trên thực tế, đà tăng không ngừng của giá xăng dầu cũng đang gây áp lực lớn lên mặt bằng giá cả của các hàng hóa khác. Một khảo sát với 9 loại mặt hàng thiết yếu của VnExpress vừa đăng tải cho thấy, ngoại trừ giá thịt lợn giảm và giá gạo tăng nhẹ, còn lại đều tăng mạnh trên 2 chữ số so với một năm trước đây. Trong đó, tăng mạnh nhất là giá đường trắng (tăng 67%), giá xăng RON95 (tăng 48%), gas (35%), nước mắm (25%), dầu ăn (23%)... Theo các chuyên gia, nếu lạm phát tăng cao (đặc biệt do giá xăng dầu tăng cao hiện nay), giá cả hàng hóa tăng kéo dài sẽ dẫn đến hình thành nên mặt bằng giá mới, tác động rất lớn đến ổn định vĩ mô và gây nhiều khó khăn cho việc điều hành chính sách tài khóa (CSTK), chính sách tiền tệ (CSTT).

Cần đồng bộ các giải pháp

TS. Nguyễn Bích Lâm cho rằng, khi đã tạo ra một mặt bằng giá mới, làm cho mọi chi phí đều tăng thì tất cả các quyết định sản xuất kinh doanh, đầu tư của doanh nghiệp đều phải tính toán lại. Bên cạnh đó, mặt bằng giá mới cũng làm cho thu nhập thực của người dân bị suy giảm, qua đó làm giảm sức chi tiêu, giảm tổng cầu… “Như vậy vấn đề bình ổn được mặt bằng giá là rất quan trọng để giữ được ổn định vĩ mô, tạo niềm tin cho các doanh nghiệp, nhà đầu tư yên tâm mở rộng sản xuất kinh doanh và đầu tư. Giá cả ổn định cũng giúp thu nhập của người dân không bị giảm đi, từ đó yên tâm chi tiêu, đầu tư nên sẽ giúp tổng cầu tăng. Kiểm soát được lạm phát cũng sẽ giúp cho chúng ta triển khai được các dự án đầu tư, đặc biệt là các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng trong Chương trình phục hồi giai đoạn 2022-2023 theo đúng tiến độ”, TS. Lâm nói.

Về giải pháp, bên cạnh việc nỗ lực kiềm chế đà tăng của giá xăng dầu đã được bàn tới rất nhiều trong những ngày qua và bình ổn được giá xăng dầu trong nước là yếu tố quan trọng nhất để kiềm chế được đà tăng lạm phát trong năm nay, các chuyên gia cho rằng cần tiến hành đồng thời nhiều giải pháp khác. Trước mắt, theo TS. Cấn Văn Lực, Chính phủ, các bộ, ngành cần tiếp tục nỗ lực trong công tác điều hành quyết liệt, kịp thời, hiệu quả, phấn đấu đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 6-6,5% và kiểm soát lạm phát khoảng 4% như đã đề ra.

Trong khi đó ông Nguyễn Xuân Định - Phó trưởng Phòng Chính sách tổng hợp, Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) nhấn mạnh đến ba ưu tiên lớn để giữ ổn định mặt bằng giá: Điều hành đồng bộ, phối hợp tốt và linh hoạt giữa CSTK và CSTT; Tăng cường công tác tổng hợp, phân tích, dự báo để chủ động chuẩn bị các giải pháp phù hợp và có thể triển khai ngay được trong trường hợp có các biến động bất thường; Các ngành, địa phương phải phối hợp theo dõi sát diễn biến giá cả thị trường, đặc biệt là các mặt hàng tiêu dùng trước nguy cơ tăng giá để tham mưu cho Chính phủ những giải pháp điều tiết, điều hành giá phù hợp. Cùng với đó, cần đẩy mạnh công tác thông tin để tránh tâm lý lạm phát kỳ vọng, tránh các hiện tượng đầu cơ trục lợi, tăng giá bất hợp lý.

Đồng quan điểm này, ông Nguyễn Bá Khang - Phó giám đốc Trung tâm Thông tin giám sát tài chính Quốc gia thuộc Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia, thực tế áp lực lạm phát hiện nay chủ yếu do chi phí đẩy chứ không phải từ yếu tố tiền tệ. Vì vậy, lạm phát có tăng nhưng sẽ khó tăng mạnh.

Ông Khang dẫn chứng thời điểm giữa năm 2021, trước những thông tin bất lợi về giá dầu, giá hàng hóa tăng mạnh; lạm phát tại nhiều nền kinh tế lớn như Mỹ, EU bắt đầu tăng cao thì theo lẽ thường mọi người nghĩ sẽ tác động đến lạm phát tại Việt Nam. Tuy nhiên, nhìn từ hành vi của các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán - với số tài khoản chứng khoán tham gia mới liên tục lập kỷ lục - cho thấy, các nhà đầu tư tin rằng, lạm phát vẫn sẽ được kiểm soát, dù có tăng cũng tăng không quá cao như trước đây. Như vậy, vấn đề là cần tăng cường truyền thông để mọi người hiểu, tránh tình trạng kỳ vọng lạm phát gia tăng.

Còn theo TS. Nguyễn Bích Lâm, hiện lạm phát cơ bản là không lo ngại vì CSTT đang được điều hành thận trọng, phù hợp. Điều lo ngại hiện nay chủ yếu đến từ giá cả hàng hóa tăng. “Cho nên điều hành cần tập trung vào vấn đề này để đảm bảo nguồn cung, không bị đứt gãy chuỗi cung ứng, tránh kỳ vọng lạm phát; phối hợp tốt giữa trung ương và địa phương nhất là trong các mặt hàng do Nhà nước quản lý… Chúng ta cần các giải pháp tổng thể nhưng cũng rất cụ thể, chi tiết với từng ngành, từng lĩnh vực, địa bàn để kiểm soát được lạm phát, giữ ổn định vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng trong năm nay”, chuyên gia này nhấn mạnh.