Xuất khẩu xi măng: Lượng tăng, hiệu quả giảm

Dù ngành xi măng xuất khẩu tăng mạnh, nhưng theo các chuyên gia, tăng trưởng của ngành xi măng còn thiếu bền vững, hiệu quả giảm sút, do đang xuất khẩu clinker nhiều hơn xi măng.

Năm thứ 2 lập kỷ lục tiêu thụ trên 100 tấn sản phẩm

Tiêu thụ xi măng trong nước năm 2021 sụt giảm khoảng 5% so với năm 2020, chỉ đạt xấp xỉ 60 triệu tấn, do đợt dịch Covid-19 lần thứ tư bùng phát mạnh, tác động tiêu cực đến nhiều lĩnh vực, trong đó có hoạt động xây dựng.

Nhưng, kết thúc năm 2021, ngành xi măng nước ta vẫn lập kỷ lục tiêu thụ 105,6 triệu tấn sản phẩm. Đây cũng là năm thứ 2 ngành này tiêu thụ vượt mốc 100 triệu tấn. Kết quả xuất khẩu tăng vượt mong đợi đã “cứu” ngành xi măng thoát khỏi cảnh sụt giảm, đạt tăng trưởng 2%.

Trước đây, tiêu thụ xi măng nội địa và xuất khẩu luôn có khoảng cách lớn, với tỷ lệ lần lượt là 70 - 30% tổng mức tiêu thụ, nhưng những năm gần đây, khoảng cách này đã dần rút ngắn lại. Năm 2021, tỷ lệ này là 58 - 42%.

Có thể thấy, thị trường nội địa vốn là khu vực tiêu thụ chính của ngành xi măng đang chững lại, trong khi đó, nhu cầu nhập khẩu lại tăng rất mạnh, nhất là từ các thị trường Trung Quốc, Bangladesh...

Trung Quốc là thị trường xuất khẩu xi măng và clinker lớn nhất của nước ta trong năm 2021 với 25 triệu tấn (chiếm 55% tổng lượng xuất khẩu), kim ngạch đạt khoảng 920 triệu USD, giá trung bình 36,7 USD/tấn. Một số thị trường chủ lực khác là Philippines (7,5 triệu tấn, trị giá 338 triệu USD), Bangladesh (khoảng 4 triệu tấn, trị giá 130 triệu USD)…

Theo các chuyên gia trong ngành, xuất khẩu của ngành xi măng tăng, nhưng không bền vững, hiệu quả giảm sút, do ngành này đang xuất khẩu clinker nhiều hơn xi măng.

Trong động thái nhằm hạn chế xuất khẩu nhiều clinker, vốn là tài nguyên khoáng sản không tái tạo, Bộ Tài chính quyết định tăng thuế xuất khẩu mặt hàng clinker (nhóm 25.23, mã số 2523.10.10 và 2523.10.90) từ 5% lên 10% từ đầu năm 2023.

Áp lực cạnh tranh tại thị trường nội địa gia tăng

Năm 2021, dù gặp khó khăn do Covid-19, nhưng các doanh nghiệp xi măng đã cố gắng giữ vững sản xuất. Từ quý IV/2021 đến nay, thị trường xây dựng bắt đầu hồi phục sau khi chiến lược phòng chống Covid-19 chuyển sang trạng thái thích ứng linh hoạt, tạo điều kiện để cải thiện mức tiêu thụ xi măng tại thị trường nội địa. Ngành xi măng đặt kỳ vọng có thể lấy lại mốc 65 triệu tấn như năm 2019, trước khi đại dịch xuất hiện.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp trong ngành đang phải đối mặt với áp lực lớn do cạnh tranh gay gắt tại thị trường nội địa, trong khi đó, giá đầu vào lại tăng chóng mặt.

Theo tính toán của Công ty Chứng khoán VCBS, giá thành sản xuất xi măng, clinker năm 2022 tiếp tục duy trì ở mức cao, do giá than nhập khẩu vẫn giữ ở mức 154 USD/tấn, chịu ảnh hưởng lớn từ thị trường năng lượng thế giới. Giá than trong nước tuy thấp hơn so với giá thế giới, nhưng cũng đã điều chỉnh tăng 9 - 12% từ quý III/2021 và dự báo có thể tiếp tục tăng trong năm 2022, gây thêm áp lực cho giá thành sản xuất xi măng trong nước.

Ông Lê Nam Khánh, Tổng giám đốc Tổng công ty Xi măng Việt Nam (Vicem) thừa nhận, áp lực chi phí trong sản xuất xi măng đã làm giảm hiệu quả của doanh nghiệp. Cụ thể, năm 2021, giá than nhập khẩu có thời điểm tăng khoảng 300%; giá thạch cao tăng khoảng 40%...

Trong bối cảnh giá đầu vào tăng cao, giá xăng dầu liên tục lập đỉnh mới và còn tiếp tục đi lên khi giá dầu thế giới tăng, doanh nghiệp đã khó lại càng thêm khó khi phải đối mặt với áp lực cạnh tranh gia tăng vì có thêm các nhà máy mới đi vào hoạt động trong năm 2021 - 2022 dẫn đến tình trạng dư thừa công suất, khiến cạnh tranh giá bán tại thị trường nội địa sẽ càng căng thẳng, đặc biệt là tại miền Bắc và miền Trung.

Đại diện một doanh nghiệp xi măng tại miền Trung thừa nhận, năm 2022 thị trường nội địa có triển vọng hơn khi hoạt động sản xuất - kinh doanh dần thích ứng với tình hình mới, nhưng cạnh tranh sẽ rất lớn do cung vượt cầu (tổng cầu sẽ duy trì ở mức 107-110 triệu tấn), các thương hiệu xi măng mới sẽ liên tục “tung” chính sách khuyến mại để tăng lượng hàng bán ra.