Xuất khẩu cao su thiên nhiên lập kỷ lục 3,31 tỷ USD

Năm 2022, cả nước xuất khẩu được 2,14 triệu tấn cao su thiên nhiên, đem về 3,31 tỷ USD, tăng 9,6% về lượng và tăng 1,1% về trị giá so với năm 2021. Tuy chỉ tăng nhẹ so với năm trước, nhưng kim ngạch xuất khẩu cao su cũng đã thiết lập mốc kỷ lục mới với 3,31 tỷ USD…

Nhìn lại hành trình xuất khẩu cao su 20 năm qua, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết lần đầu tiên đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD vào năm 2006 và luôn duy trì ở mức trên dưới 1 tỷ USD cho đến năm 2009.

Năm 2010, xuất khẩu cao su tăng trưởng đột biến, cả nước xuất khẩu 760.000 tấn cao su và lần đầu tiên kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này vượt mốc 2 tỷ USD, cụ thể đạt 2,3 tỷ USD. Đến năm 2011 xuất khẩu cao su đạt 816,5 nghìn tấn và giá trị xuất khẩu tăng vọt lên đến 3,2 tỷ USD – đây là lần đầu tiên xuất khẩu cao su vượt qua 3 tỷ USD.

LƯỢNG XUẤT KHẨU TĂNG CAO, NHƯNG GIÁ TRỊ TĂNG THẤP

Từ năm 2012 đến năm 2020, xuất khẩu cao su liên tục xuống dốc và không thể vượt qua mốc 3 tỷ USD, cụ thể: năm 2012 xuống 2,85 tỷ USD; năm 2013 xuống 2,5 tỷ USD; năm 2014 xuống 1,79 tỷ USD; năm 2015 xuống 1,53 tỷ USD; năm 2016 gượng dậy ở 1,67 tỷ USD năm 2017 lên 2,25 tỷ USD; năm 2018 đạt 2,091 tỷ USD; năm 2019 lên 2,3 tỷ USD; năm 2020 đạt 2,384 tỷ USD. Mãi đến năm 2021, xuất khẩu cao su mới vượt qua mốc 3,2 tỷ USD (3,287 tỷ USD).

Năm 2022 mặc dù xuất khẩu cao su đã lập mức kim ngạch kỷ lục mới 3,31 tỷ USD, nhưng so với năm 2011, khối lượng cao su xuất khẩu năm vừa qua cao gấp 2,6 lần, trong khi giá trị kim ngạch chỉ cao hơn không đáng kể. Điều này cho thấy, giá xuất khẩu mỗi tấn mủ cao su chỉ còn bằng 40% so với cách đây 11-12 năm. Giá cao su xuất khẩu bình quân năm 2022 chỉ đạt 1.547 USD/tấn, giảm 7,8% so với năm 2021.

Theo Hiệp hội Cao su Việt Nam, nhu cầu tiêu thụ cao su toàn cầu phục hồi là yếu tố thúc đẩy xuất khẩu cao su trong năm qua. Tuy nhiên trước biến động tỷ giá USD tăng cao, trong khi giá mủ cao su lại xuống thấp trong mấy tháng cuối năm, khiến cho mối tương quan giá thành sản xuất cao su và giá bán mất cân đối.

“Thời gian chờ hoàn thuế quá lâu, khiến doanh nghiệp tồn đọng vốn trong thuế, có doanh nghiệp tồn đọng cả trăm tỷ đồng, không có vốn xoay vòng cho nhập nguyên liệu vào nhà máy, phân bổ sản xuất, chế biến, đáp ứng hợp đồng xuất khẩu tiếp theo. Điều này gây tốn kém chi phí để trả lãi suất vay ngân hàng cho số vốn tạm nộp thuế giá trị gia tăng, cũng làm chậm thêm hoạt động xuất khẩu, mang về kim ngạch không như kỳ vọng”.

Ông Võ Hoàng An, Phó Chủ tịch Hiệp hội cao su Việt Nam.

Trong 6 tháng đầu năm 2022, giá mủ cao su tăng cao đã thúc đẩy hoạt động xuất khẩu cao su phát triển mạnh mẽ, làm cho ngành cao su khởi sắc sau một năm vừa vực dậy. Từ quý 3/2022, giá cao su xuất khẩu giảm dần. Đến giai đoạn 3 tháng cuối năm 2022, những biến động kinh tế, chính trị thế giới tác động trực tiếp đến hoạt động xuất nhập khẩu cao su, khiến giá cao su giảm rất sâu so với năm trước.

Bên cạnh đó, những biến động về tỷ giá cùng với các chính sách về thuế trong nước đã vô tình gây cản trở cho ngành cao su phát triển.

Theo ông Võ Hoàng An, Phó Chủ tịch Hiệp hội cao su Việt Nam, trong 2 tháng cuối năm, xuất khẩu cao su của Việt Nam gặp khó khăn do đồng USD đã bước vào chu kỳ tăng giá như một tài sản trú ẩn trước lạm phát.

Trước biến động tỷ giá USD tăng cao, trong khi giá mủ cao su lại xuống thấp, khiến cho mối tương quan giá thành sản xuất cao su và giá bán mất cân đối. Hơn nữa, vấn đề gây khó khăn cho doanh nghiệp là phải nộp thuế trước, sau đó sẽ được hoàn thuế sau khi xuất khẩu.

Theo bà Phan Thị Hồng Vân, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Cao su Việt Nam, diện tích cây cao su ở Việt Nam hiện có hơn 938 nghìn ha, chiếm 7,2% tổng diện tích cao su toàn cầu. Sản lượng thu hoạch mủ cao su của Việt Nam đạt 1,26 triệu tấn năm 2022, chiếm 8,7% sản lượng cao su toàn cầu. Năng suất bình quân của cao su Việt Nam đạt 1.682 kg/ha, đứng thứ nhất châu Á.

Lý giải về chênh lêch giữa con số sản lượng thu hoạch mủ cao su chưa đến 1,3 triệu tấn, nhưng xuất khẩu lên tới 2,14 triệu tấn, bà Vân cho biết các doanh nghiệp nước ta đã nhập khẩu cả triệu tấn mủ cao su thiên nhiên nguyên liệu trong năm 2022 vừa qua. Chính vì vậy, mặc dù kim ngạch xuất khẩu hơn 3,3 tỷ USD, nhưng thặng dư thương mại của ngành chưa tới 2 tỷ USD. Rõ ràng, giữa sản xuất, xuất khẩu và lợi nhuận của chuỗi cao su đang bị mất cân đối trầm trọng.

SẼ KHÓ KHĂN TRONG NỬA ĐẦU NĂM 2023

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, với vị trí thứ 3 toàn cầu về giá trị xuất khẩu, cao su Việt Nam đã có mặt tại hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Đồng thời, cao su Việt Nam đang ngày càng thâm nhập sâu hơn vào nhiều thị trường quan trọng như Trung quốc, Hoa Kỳ, châu Âu, Hàn Quốc, Ấn Độ…

Xét về thị trường xuất khẩu cao su trong năm 2022 vừa qua, xuất khẩu cao su của Việt Nam chủ yếu được xuất khẩu sang khu vực châu Á, chiếm tới 90,6% tổng trị giá xuất khẩu cao su của cả nước. Cụ thể, xuất khẩu cao su sang khu vực châu Á đạt 1,86 triệu tấn, trị giá gần 3 tỷ USD, tăng 12,9% về lượng và tăng 6,2% về trị giá so năm 2021.

Trong đó, Trung Quốc vẫn là thị trường lớn nhất tiêu thụ cao su của Việt Nam, với 1,5 triệu tấn, trị giá 2,34 tỷ USD; tăng 14% về lượng và tăng 6,3% về trị giá so với năm 2021. Thị trường Trung Quốc chiếm 79,8% trong tổng giá trị xuất khẩu cao su của Việt Nam năm 2022.

Thị trưởng xuất khẩu cao su lớn thứ hai là Ấn Độ, với lượng xuất khẩu sang thị trường này đạt 123,2 nghìn tấn, trị giá 218 triệu USD; tăng 8,8% về lượng và tăng 4,5% về trị giá so với năm 2021. Thị trường Ấn Độ chiếm 6,6% trong tổng trị giá xuất khẩu cao su của cả nước.

Ngoài ra, các thị trường đứng ở vị trí thứ 3 đến thứ 5 là: Campuchia chiếm 2,9%, Hàn Quốc chiếm 2,5%, sang Thổ Nhĩ Kỳ chiếm 1,9%. Còn lại là xuất khẩu đến các thị trường khác.

Dự báo về triển vọng xuất khẩu cao su trong năm mới, Hiệp hội Cao su Việt Nam cho rằng sẽ tiếp tục gặp khó khăn trong nửa đầu năm 2023. Vào cuối tháng 12/2022, giá cao su thế giới xuống đáy 1 tháng. Đóng cửa ngày 26/12, giá cao su RSS3 kỳ hạn tháng 5 trên sở Osaka giảm phiên thứ 2 liên tiếp với mức giảm 1,05% xuống 1.633 USD/tấn. Đây là mức thấp nhất của giá cao su kể từ ngày 28/11, khi nhu cầu chưa hồi phục đúng với kỳ vọng của thị trường. Sang đến ngày giao dịch đầu năm 2023, giá cao su vẫn trong trạng thái giảm nhẹ.

Trung Quốc vẫn là nước nhập khẩu cao su lớn nhất, chiếm hơn 22% tổng nhập khẩu cao su trên toàn thế giới. Hiện Trung Quốc vẫn đang phải ứng phó với số ca nhiễm Covid-19 tăng cao, tiếp tục gây ra hiện tượng gián đoạn sản xuất ở nhiều khu vực kinh tế trọng điểm. Điều này sẽ tác động xấu đến thị trường cao su và giá cao su trên thế giới trong tháng đầu năm.

Mới đây, tập đoàn ISRG của Singapore đã dự báo nhu cầu sử dụng cao su trên toàn thế giới sẽ tăng trưởng đều đặn 2,4% mỗi năm trong giai đoạn 2023-2031, tăng mạnh so với mức tăng trưởng 1,8% trong năm 2022.

Ngành cao su cũng đang kỳ vọng Trung Quốc sẽ dỡ bỏ chính sách Zero-Covid và chờ đợi nền kinh tế Trung Quốc sẽ mở cửa trở. Khi đó, sẽ là cơ hội rất tốt cho xuất khẩu cao su hồi phục, trong bối cảnh nhu cầu nhập khẩu từ Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ tăng lên trong thời gian tới.