Vượt định kiến, 2 chàng trai châu Phi xây dựng đế chế 2.2 tỷ đô

Mùa hè năm 2018, Ham Serunjogi, chàng trai nhập cư 24 tuổi người Uganda, có buổi “chào hàng” với một công ty đầu tư mạo hiểm (VC) ở Palo Alto và anh nghĩ nó đã diễn ra tốt đẹp. Trong buổi trình bày, anh có giải thích cách công ty khởi nghiệp fintech của mình, Chipper Cash, cho phép người dùng ở châu Phi gửi tiền cho nhau, xuyên biên giới, rẻ hơn và dễ dàng hơn so với Venmo - một hệ thống ngân hàng đã có mặt từ lâu ở lục địa này.

Sau đó, một trong những đối tác của anh hỏi: “Sao cậu không tìm các khoản quyên góp hay tài trợ cho dự án này?” Bởi vì, Serunjogi trả lời, đây sẽ là một công việc kinh doanh thu lợi nhuận. Đối tác đó vẫn tiếp tục: “Sao cậu không nói chuyện với Unicef ​​hay một công ty đầu tư tác động?”. Serunjogi từ chối nêu tên công ty đó hay cho biết VC nào đã bảo anh rằng “bất kể số liệu là gì, tôi cũng phải dành ít sự tin tưởng hơn cho doanh nghiệp này vì nó ở châu Phi”.

Những ký ức đó vẫn còn nhức nhối, mặc dù Chipper Cash hiện đã huy động được 300 triệu USD từ nhiều VC hàng đầu, và gần đây nhất được định giá 2.2 tỷ USD. “Đây là một trong những điều tôi phải đối mặt nhưng nó thật kỳ quặc, và giờ vẫn vậy”, Serunjogi nói từ văn phòng San Francisco, nơi anh và người đồng sáng lập Maijid Moujaled cùng gần 1/5 trong số 350 nhân viên của công ty đang làm việc. Hai nhà sáng lập mỗi người sở hữu khoảng 10% cổ phần trong Chipper, tương đương 200 triệu USD.

“Không ai đầu tư vào châu Phi vào thời điểm đó. Điều đó đã thay đổi. Theo CB Insights, các nhà đầu tư mạo hiểm đã đầu tư 1.5 tỷ USD vào các công ty fintech châu Phi vào năm ngoái, tăng gấp bảy lần so với năm 2020. Người châu Phi cận Sahara ngày nay có 605 triệu tài khoản tiền di động đã đăng ký - mà họ có thể gửi tiền mặt qua tin nhắn - tăng mạnh so với 469 triệu hồi năm 2018, khiến khu vực này trở thành mảnh đất màu mỡ cho các ứng dụng tài chính tiêu dùng tiên tiến hơn”, Sheel Mohnot, đồng sáng lập 500 Startups và là người đầu tiên ủng hộ Chipper Cash, nói.

Bốn năm sau khi thành lập, Chipper Cash có 5 triệu người dùng đăng ký ở bảy quốc gia, trong đó có Uganda, Ghana và Nigeria. Nó không chỉ cho phép chuyển tiền với chi phí thấp mà còn cung cấp dịch vụ thanh toán hóa đơn, giao dịch tiền điện tử và mua cổ phiếu của Mỹ. Trừ các giao dịch tiền điện tử, ứng dụng này đã đạt doanh thu hơn 75 triệu USD vào năm 2021, tăng hơn 4 lần so với năm 2020.

Ý tưởng về Chipper Cash được nảy sinh khi thời trung học Serunjogi thấy cha mình thường gặp rắc rối khi chuyển tiền qua hệ thống ngân hàng của châu Phi. Gia đình Serunjogi sống ở Gayaza, một thị trấn của Uganda cách thủ đô Kampala 10 dặm. Cha mẹ anh sở hữu một trang trại và điều hành một công ty CNTT giúp doanh nghiệp địa phương thiết lập các mạng máy tính. Mặc dù không giàu có, nhưng gia đình đã gửi Serunjogi và hai anh trai vào một trường trung học tư thục và cho học bơi tại một câu lạc bộ có tiếng. Năm 2010, Serunjogi, khi đó 16 tuổi, đã tham gia đội Olympic trẻ Uganda. Trong một lần chuyển khoản ngân hàng, cha anh gặp sự cố nên buộc phải bay đến Nam Phi với một phong bì chứa đầy tiền mặt để thanh toán học phí cho huấn luyện viên bơi lội của các con trai mình khi họ đang tập luyện ở đó.

Sau khi tốt nghiệp trung học, Serunjogi theo anh trai đến Grinnell, một trường đại học nhỏ ở Iowa. Tại Grinnell, anh gặp Moujaled, sinh viên chuyên ngành khoa học máy tính người Ghana, người đã lập ra một nhóm lập trình sinh viên nổi tiếng. Gần như ngay lập tức, cả hai bắt đầu nói về việc phát triển một ứng dụng chuyển tiền của châu Phi. Tuy nhiên, trước tiên họ muốn trải nghiệm công nghệ trong thế giới thực và cần thị thực làm việc. Vì vậy, trong năm học cuối, Serunjogi đã gửi email cho Mark Zuckerberg và Sheryl Sandberg xin thực tập tại Facebook, và công việc này đã trở thành việc làm toàn thời gian của Serunjogi ở Dublin sau khi anh tốt nghiệp năm 2016.

Mùa xuân năm 2018, Serunjogi nhắn tin cho Moujaled, khi đó đang làm kỹ sư phần mềm ở San Francisco, để nói rằng đã đến lúc bắt đầu. Serunjogi bỏ việc và chuyển đến căn hộ của Moujaled, ngủ trên nệm hơi trong bếp nhỏ. Cả hai đã sử dụng tổng số tiền tiết kiệm được gần 30,000 USD và mức lương hiện tại của Moujaled làm vốn. Tháng 07/2018, họ ra mắt phiên bản thử nghiệm của ứng dụng, cho phép khách hàng gửi tiền từ Uganda đến Ghana miễn phí.

Họ đã chào hàng với hơn 50 công ty VC cho đến khi 500 Startups đồng ý đầu tư 150,000 USD vào tháng 11/2018. Trước khi các giấy tờ được ký kết, Mohnot đã chuyển 40,000 USD cho Chipper sau khi Serunjogi nói với Mohnot rằng anh sắp thiếu tiền thuê nhà. “Tôi sẽ mãi mãi biết ơn anh ấy vì điều đó”, Serunjogi nói.

Ứng dụng dễ sử dụng, miễn phí của Serunjogi là một cải tiến lớn so với các ứng dụng khác đang có sẵn. Ví dụ, M-Pesa của Kenya, ra mắt vào năm 2007, tính phí từ 1% đến 2% cho nhiều lần chuyển tiền trong nước.

Đến giữa năm 2019, Chipper Cash đã có mặt ở Uganda, Ghana, Kenya và Rwanda. Chẳng bao lâu sau, nó được mở rộng sang Nigeria, thị trường lớn nhất châu Phi với hơn 200 triệu dân và đến cuối năm đã có 600,000 khách hàng. Nó cũng tính một khoản phí từ 2% đến 5% dành cho ngoại hối để bắt đầu tạo ra doanh thu. Khi bitcoin tăng từ 14,000 USD lên 20,000 USD vào mùa thu năm 2020, Chipper bắt đầu cho phép người dùng mua bán bitcoin và ether, tạo ra một mảng kinh doanh sinh lợi thứ hai: phí giao dịch. Chipper đạt mức định giá 2.2 tỷ USD vào cuối năm 2021, với sự đầu tư từ các công ty FTX, Ribbit Capital và Bezos Expeditions. Các giao dịch đã tăng từ 200 triệu USD trong quý đầu tiên của năm 2021 lên 1.6 tỷ USD trong 12 tháng sau đó.

Tất cả sự tăng trưởng đó đều đi kèm với những thách thức cao hơn. Một là tính thanh khoản: Chipper cần đảm bảo có đủ tiền ở mỗi quốc gia để hỗ trợ chuyển khoản tức thì. Khi không có được điều này, thời gian giao dịch có thể chậm lại cả ngày hoặc lâu hơn. Tiền có thể giải quyết vấn đề đó. Một nỗi lo lớn hơn là sự cạnh tranh. Công ty khởi nghiệp Wave có trụ sở tại Senegal hiện cũng cung cấp các dịch vụ tương tự và được định giá 1.7 tỷ USD vào năm ngoái. Các công ty chuyển tiền khác như Remitly và Wise chưa cho phép mọi người gửi tiền từ quốc gia châu Phi này sang quốc gia châu Phi khác, nhưng không có gì ngăn cản họ tham gia thị trường.

Hiện tại, Serunjogi đang tập trung vào việc duy trì tốc độ tăng trưởng vượt bậc của Chipper, hướng đến lợi nhuận và giúp đỡ người châu Phi. Anh cho rằng khách hàng được hưởng lợi khi họ có thể chuyển tiền dễ dàng và có những cách thức mới để đầu tư và tạo dựng tài sản. “Tôi là một người tin tưởng sâu sắc vào vai trò của tinh thần khởi nghiệp và chủ nghĩa tư bản trong việc cải thiện cuộc sống của những người sống ở các nước đang phát triển”.