“Tín dụng đen” ngày càng tinh vi, không dễ trấn áp

 Không có giấy phép kinh doanh dịch vụ tài chính nhưng vẫn hoạt động cho vay theo mô hình của công ty tài chính, sử dụng các ứng dụng không rõ nguồn gốc là một trong nhiều thủ đoạn tinh vi được các đối tượng cho vay nặng lãi áp dụng thời gian gần đây. Cơ quan chức năng cho biết, việc phát hiện và xử lý là không dễ dàng, cần sự tiếp tục vào cuộc một cách quyết liệt từ các cơ quan, tổ chức chính trị, xã hội.

Thiếu tướng Trần Ngọc Hà, Cục trưởng Cục Cảnh sát hình sự thuộc Bộ Công an cho biết, sau 2 năm thực hiện Chỉ thị 12/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động “tín dụng đen”, lực lượng công an đã phát hiện 1.047 vụ với 1.718 đối tượng có hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến “tín dụng đen”. Tuy nhiên, tình trạng này vẫn còn rất phức tạp. Tuần qua, Cục Cảnh sát hình sự triệt phá nhóm đối tượng gốc Hải Phòng hoạt động ở TP.HCM, cho vay với lãi suất 1.700%/năm. Trong đó, một bị hại vay của nhóm đối tượng này 16,2 tỷ đồng, đã trả trên 20 tỷ đồng, đến nay còn nợ hơn 11 tỷ đồng.

Về nguyên nhân “nở rộ tín dụng đen”, theo Thiếu tướng Trần Ngọc Hà, do nguồn thu lợi bất chính từ hoạt động này rất cao, tâm lý nhẹ dạ cả tin của người dân trong các giao dịch dân sự. Mặt khác, các văn bản quy phạm pháp luật còn bất cập, chưa đủ sức răn đe để phòng ngừa vi phạm pháp luật liên quan đến “tín dụng đen”. Một bộ phận người dân chưa tiếp cận thuận lợi với các dịch vụ tín dụng hợp pháp.

Đáng chú ý, theo Cục Cảnh sát hình sự, hoạt động cho vay qua app, website đang có chiều hướng phát triển. Bên cạnh các ứng dụng cho vay tiền chính thống qua các ngân hàng, công ty tài chính hoạt động công khai, minh bạch, đã xuất hiện nhiều ứng dụng không rõ nguồn gốc, đơn vị chủ quản, liên quan đến người nước ngoài có biểu hiện hoạt động liên quan đến “tín dụng đen”.

Theo đánh giá của Cục Cảnh sát hình sự, tại Việt Nam hiện có hơn 100 công ty lấy danh nghĩa cho vay ngang hàng để cho vay trực tuyến (Vnvon, Sieudong, Eloan, Moneybank…), hầu hết có vốn nước ngoài, đăng ký hoạt động là dịch vụ tư vấn tài chính và kết hợp với các công ty, cửa hàng cầm đồ để thực hiện hoạt động cho vay tiền, thu hồi nợ. Các doanh nghiệp này thường đăng ký núp bóng công ty hoạt động kinh doanh tại Việt Nam và cho vay theo mô hình hoạt động của công ty tài chính nhưng lại không có giấy phép kinh doanh dịch vụ tài chính tại Việt Nam. Số doanh nghiệp này thường tạo ra nhiều ứng dụng (app) cho vay với tên gọi khác nhau để hoạt động cho vay lãi nặng với thủ đoạn tương tự các đối tượng “tín dụng đen” dưới hình thức cho vay trực tuyến.

Ông Nguyễn Văn Tất, Phó Vụ trưởng Vụ Thực hành quyền công tố và Kiểm sát điều tra án trật tự xã hội thuộc Viện Kiểm sát nhân dân tối cao cho biết, thủ đoạn “tín dụng đen” rất tinh vi. Hiện nay còn xuất hiện các hành vi liên quan đến “tín dụng đen” bên trong hoạt động của tổ chức tín dụng (TCTD) như thỏa thuận với người vay dùng bất động sản để thế chấp vay tiền, số tiền giải ngân cho người vay rất thấp so với số vay thực tế trên hồ sơ với TCTD. Khi người vay không trả được nợ, tài sản thế chấp sẽ bị bán.

Theo ông Tất, bên cạnh các giải pháp trấn áp theo sự vụ, về lâu dài cần hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến hoạt động cho vay, đơn giản về thủ tục, chặt chẽ hơn về trách nhiệm thực hiện quy trình của cán bộ tín dụng.

Từ góc độ ngân hàng, theo ông Đào Minh Tú, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam, trước mắt cần đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu hậu quả của “tín dụng đen”. Bên cạnh đó, kiên quyết xử lý những công ty không thành lập theo Luật Các tổ chức tín dụng nhưng hoạt động cho vay, xử lý cả người cho vay và người vay trong trường hợp vay tiền với mục đích không chính đáng như vay để chơi cờ bạc, lô đề.

Đồng thời, đẩy mạnh mạng lưới tín dụng chính thức đến với người dân để những người có nhu cầu chính đáng với món vay dù nhỏ cũng có thể tiếp cận được ngay. Đây là trách nhiệm và quyền lợi của TCTD.

Ông Tú cho biết, NHNN đã có chủ trương xác định tín dụng tiêu dùng là lĩnh vực quan trọng và cần tạo điều kiện mở rộng phát triển trong thời gian tới. Điều này cũng phù hợp với xu thế của nhiều nước phát triển trên thế giới. Một trong các giải pháp là hoàn thiện cơ sở pháp lý để tín dụng tiêu dùng phát triển có sự quản lý của Nhà nước, hài hòa lợi ích của người dân và tổ chức cho vay. Bên cạnh đó, các TCTD cần phối hợp với Bộ Công an khai thác cơ sở dữ liệu dân cư để định danh khách hàng, phục vụ cho vay nhanh, cho vay món nhỏ, lẻ không cần thế chấp. Các TCTD chủ động nâng cấp công nghệ để tiếp cận người dân có nhu cầu vay tiền nhanh và xa hơn.

“NHNN sẽ yêu cầu các TCTD dành nguồn vốn nhiều hơn nữa cho tín dụng tiêu dùng. NHNN sẽ dành nguồn vốn hợp lý để khuyến khích các ngân hàng thương mại cho vay tiêu dùng. Sự kết hợp hiệu quả từ các bên chắc chắn sẽ góp phần giảm tình trạng tín dụng đen trong thời gian tới”, ông Tú nhấn mạnh.