Thay vì cấm, cần có quy định riêng về đặt lệnh chứng khoán bằng robot

Theo chuyên gia, cần có những chính sách riêng cho những giao dịch chứng khoán bằng robot như phí, kênh kết nối, cấp định danh, giấy phép, cơ chế thưởng phạt rõ ràng.

Đặt lệnh chứng khoán bằng robot phủ sóng thế giới

Việc áp dụng robot trong giao dịch chứng khoán cũng như trong ngành quản lý tài sản chuyên nghiệp trên thế giới đã có lịch sử lâu dài. Các nghiên cứu đầu tiên về việc áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào đầu tư đã có từ những năm 1950. Tuy nhiên, phải đến những năm 1980, sự phát triển của khoa học máy tính mới cho phép giao dịch AI thực sự "cất cánh".

Trang Asia Markets cho biết, hiện nay có hàng chục nghìn công ty quản lý tài sản uy tín trên khắp thế giới dựa vào giao dịch AI và robot để tối ưu lợi nhuận cho các nhà đầu tư.

"Mặc dù không rõ chính xác có bao nhiêu lệnh được thực hiện thông qua robot trên các sàn giao dịch chứng khoán của Mỹ như NASDAQ và NYSE, một số chuyên gia đã đưa ra con số 80% tổng số giao dịch hàng ngày" - trang Asia Markets ghi rõ.

Tại Việt Nam, nhiều công ty chứng khoán đẩy mạnh áp dụng AI vào hoạt động như một xu thế tất yếu. Ông Huỳnh Minh Tuấn - Nhà sáng lập CTCP FIDT - đánh giá giao dịch bằng robot là bước tiến lớn trong thị trường chứng khoán. Nhờ vào khả năng tự động hóa cao, tính kỷ luật tuyệt đối, robot giúp nhà đầu tư thực hiện được những giao dịch khó có thể làm bằng tay.

Tuy nhiên, mới đây, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã yêu cầu các đơn vị rà soát và dừng ngay việc sử dụng robot đặt lệnh giao dịch chứng khoán trực tuyến tự động với tần suất lớn. Nguyên nhân là đã làm gia tăng đột biến lệnh từ các công ty chứng khoán vào Sở Giao dịch Chứng khoán trong cùng một thời điểm, dẫn đến số lệnh vào sàn vượt quá năng lực thiết kế của cả hệ thống, gây quá tải.

Theo ông Tuấn, cơ chế quản lý và hạ tầng hiện nay vẫn chưa đủ đáp ứng nên mới dẫn đến việc nghẽn hệ thống vì robot đặt lệnh như trên.

"Thực sự mà nói, kể cả khi HOSE và HNX nâng cấp hệ thống thì tắc nghẽn lớn nhất lại nằm ở hệ thống giao dịch cốt lõi của những công ty chứng khoán. Có rất nhiều công ty chứng khoán có hệ thống đã lâu đời, không có khả năng đáp ứng về truyền dẫn và xử lý dữ liệu, khiến những công ty này bị vạ lây khi robot đi lệnh. Do đó việc nghẽn hệ thống là điều khó tránh khỏi" - ông nói.

Mặt khác còn là khó kiểm soát. Hiện nay, giao dịch của robot thường không được phân loại và theo dõi một cách tường minh mà vẫn chỉ thể hiện là lệnh của một nhà đầu tư nào đó. Kể cả công ty chứng khoán cũng chỉ có quy định ngầm về việc theo dõi và phân loại những giao dịch này, nhưng vẫn chưa có cơ chế pháp lý nào khiến những giao dịch robot được "đưa ra ánh sáng".

"Ở vai trò của UBCKNN và HOSE hay HNX, việc kiểm soát giao dịch là cực kỳ quan trọng để đảm bảo tính công bằng, trong sạch và minh bạch cho thị trường" - ông nhấn mạnh.Tương lai của giao dịch chứng khoán bằng robot tại Việt Nam

Theo nhà sáng lập FIDT, đặt lệnh bằng robot là tương lai không thể tránh khỏi. Nhưng theo quan điểm cá nhân của ông, cần có những bước chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi "thả cửa" cho loại hình hiện đại này phổ biến. Dưới đây là một vài góp ý:

Thứ nhất, UBCKNN, HOSE và HNX cần nghiêm túc cân nhắc về phương pháp phân loại lệnh giao dịch. Ngoài ra có thể đưa những chính sách riêng cho những giao dịch robot như phí, kênh kết nối riêng, cấp định danh, giấy phép, cơ chế thưởng phạt rõ ràng. Phối hợp với các công ty chứng khoán để đảm bảo sự minh bạch, khả năng kiểm soát ngay tại đầu nguồn.

Thứ hai, mô hình kinh doanh của công ty chứng khoán cũng cần thay đổi, tập trung đầu tư công nghệ hơn để cung cấp giao diện lập trình ứng dụng (API) tích hợp. Tách luồng giao dịch nhằm đảm bảo tính ổn định của hệ thống. Hiện nay các lệnh giao dịch robot đều được đi "chui" qua API chính thống hoặc làm ngầm thay vì công khai minh bạch.

Thứ ba, tăng cường tích hợp là điều khó khăn nhất. "Để đảm bảo khả năng đáp ứng, bản thân UBCKNN, HOSE, HNX và các công ty chứng khoán cần đảm bảo đáp ứng chuẩn FIX4.4, sau này là FIX Binary thì mới đáp ứng tính kết nối về giao dịch. Ngoài ra các cổng thông tin khác cũng cần nhanh chóng số hóa để cung cấp nhiều thông tin hơn, giúp thị trường đạt hiệu quả cao" - vị chuyên gia đề xuất.