Tác động của tăng lãi suất OMO tới ngành ngân hàng

Trong 2 tháng 4 và 5, ước tính Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã bán hơn 3,5 tỷ USD dự trữ ngoại hối cho các ngân hàng và tăng lãi suất qua đêm gần 400 bps.

Trong tháng 4 và tháng 5 vừa qua, lãi suất qua đêm VND trên thị trường liên ngân hàng đã tăng gần 400 điểm cơ bản lên mức cao nhất 12 tháng. Lãi suất qua đêm VND trên thị trường liên ngân hàng có lúc đã lên mức 5,1%, so với mức dưới 1% vào tháng 1 năm 2024.

Tâm điểm thị trường dồn vào các bước tăng lãi suất trên thị trường mở của NHNN và theo dõi như một tín hiệu về khả năng đảo chiều chính sách tới đây.

Theo quan điểm của các chuyên gia VIS Rating, lãi suất liên ngân hàng tăng trong thời gian gần đây phản ánh thanh khoản thắt chặt hơn trong hệ thống sau khi NHNN chủ động rút bớt cung tiền nhằm hạn chế biến động trên thị trường ngoại tệ. Các ngân hàng quy mô vừa và nhỏ phụ thuộc nhiều hơn vào nguồn vốn liên ngân hàng để cho vay và đảm bảo thanh khoản.

"Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng ảnh hưởng của lãi suất liên ngân hàng tăng tới các ngân hàng vẫn trong vòng kiểm soát. Các ngân hàng đã từng phải chịu chi phí huy động rất cao trong giai đoạn cuối 2022 đầu 2023 nhưng vẫn vượt qua được và chúng tôi cho rằng lãi suất liên ngân hàng sẽ dần hạ nhiệt trong giai đoạn còn lại của năm 2024 khi áp lực tỷ giá dần ổn định", nhóm chuyên gia VIS Rating nhận định.

Ước tính của nhóm chuyên gia, cũng như nhiều nguồn tin trên thị trường ghi nhận, trong tháng 4 và tháng 5, NHNN đã rút 90 nghìn tỷ ra khỏi thị trường thông qua việc bán hơn 3,5 tỷ USD dự trữ ngoại hối cho các ngân hàng.

Vào ngày 22 tháng 05, NHNN tăng lãi suất nghiệp vụ thị trường mở (OMO) thêm 0,25% lên 4,5% cùng với đà tăng của lãi suất qua đêm VND liên ngân hàng. Sau những động thái đó của NHNN, tỷ giá USD của hệ thống ngân hàng đã dần ổn định lại sau khi tăng 4,3% tính từ đầu năm 2024.

Lưu ý rằng ngoài ra từ 22/4 đến 23/5, NHNN đã bán khoảng 1,8 tấn vàng (48.500 lượng vàng SJC) ra thị trường thông qua đấu thầu với vùng giá cao dao động trong khoảng 81,3 – 89,4 triệu đồng/lượng, ước tính số tiền NHNN thu về từ hoạt động đấu thầu vàng miếng vào khoảng 4.200 tỷ đồng. Một số TCTD, cũng theo một số nguồn tin, được nhắc tên trong danh sách các nhóm trúng thầu vàng miếng trong 1 tháng hoạt động đấu thầu vàng đặc biệt này, như: ACB, Eximbank...

Theo VIS Rating, trên toàn hệ thống ngân hàng thương mại, các ngân hàng nhỏ và một số ngân hàng cỡ vừa đang chịu rủi ro về thanh khoản vì quy mô huy động tiền gửi thấp, phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn liên ngân hàng và thiếu các tài sản có tính thanh khoản cao.

Ví dụ, tỷ lệ CASA trên tổng nguồn vốn trong quý I/ 2024 của các ngân hàng này chỉ ở mức 7% so với mức trung bình ngành là 14%; đa số các ngân hàng cỡ vừa có tài sản thanh khoản ít hơn nguồn huy động thị trường hai có thể gây mất cân đối thanh khoản.

Song cập nhật trong những phiên đấu thầu gần đây, kênh cho vay cầm cố giấy tờ có giá (OMO) ghi nhận bị "ế" ở 2 phiên giao dịch cuối tuần qua, đồng thời lượng tín phiếu trúng thầu đã tăng vọt. Đến phiên đấu thầu 3/6, chỉ có 1 thành viên trúng thầu kỳ hạn 7 ngày trên thị trường OMO với 473,1 tỷ đồng, lãi suất trúng thầu 4,5%; 7/7 thành viên trúng thầu kỳ hạn 28 ngày với khối lượng 8.450 tỷ đồng, lãi suất 4,25%. Song song, lãi suất bình quân liên ngân hàng kỳ hạn qua đêm ngày áp dụng 31/5 bất ngờ tụt xuống chỉ còn 2,85%. Các diễn biến này phát tín hiệu thanh khoản hệ thống hiện đã dồi dào hơn.

Trong bối cảnh có sự phụ thuộc nguồn vốn trên thị trường liên ngân hàng, thực tế các ngân hàng nhỏ vẫn đang hưởng lợi từ mặt bằng lãi suất huy động thấp sau khi NHNN giảm 4 lần lãi suất điều hành trong năm 2023.

"Chúng tôi cho rằng các ngân hàng nhỏ vẫn còn đủ dư địa lợi nhuận để hấp thụ chi phí tăng từ nguồn vay liên ngân hàng cũng như huy động tiền gửi cao hơn", các chuyên gia đánh giá.

Ghi nhận từ đầu tháng 5, lãi suất tiền gửi 6 tháng đã tăng 50 đến 80 điểm cơ bản ở các ngân hàng vừa và nhỏ và 10 đến 30 điểm cơ bản ở các ngân hàng lớn do cạnh tranh về tiền gửi khi tăng trưởng tín dụng bắt đầu tăng tốc. Các ngân hàng cũng có thể sẽ chuyển một phần chi phí huy động tiền gửi cao hơn sang người đi vay. "NHNN sẽ điều tiết lãi suất OMO song hành với lãi suất qua đêm liên ngân hàng để đảm bảo nguồn vốn OMO có thể đóng vai trò là người cho vay cuối cùng cho các ngân hàng thương mại khi cần thiết".

Việc tăng lãi suất tiền gửi của các ngân hàng, trong bối cảnh lãi suất cho vay đang yêu cầu phấn đấu hạ xuống 1-2%/ năm từ mặt bằng cho vay đã điều chỉnh thấp, khiến việc cạnh tranh cho vay đang và sẽ trở nên khốc liệt hơn.

Nhìn từ phía ngân hàng, ông Từ Tiến Phát - TGĐ ACB cho rằng với việc công khai lãi suất cho vay bình quân, các ngân hàng đang phải chịu áp lực cân đối nguồn vốn sao cho không thể tăng lãi suất vay bởi chỉ cần tăng, người vay có thể so sánh lãi suất và đi đến ngân hàng khác.

Theo đó, một chuyên gia nhận định NIM của các ngân hàng sẽ phải chịu sụt giảm, nếu không cân đối và bù đắp chi phí vốn nhờ tăng CASA lẫn tiết giảm chi phí vận hành.

Tuy nhiên, nhóm VIS Rating giữ quan điểm lợi nhuận của ngành ngân hàng chưa bị ảnh hưởng thông qua mức biên lãi thuần ổn định trong năm 2024. Cộng hưởng tín dụng cải thiện các quý sau của năm, lợi nhuận của ngành ngân hàng vẫn được dự báo tích cực hơn.

Với kỳ vọng NHNN sẽ tiếp tục ưu tiên cân bằng giữa hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và rủi ro như lạm phát và tỷ giá; Lạm phát trong nước hiện tại chủ yếu chịu ảnh hưởng từ các yếu tố đầu vào và vẫn đang trong tầm kiểm soát; NHNN được cho đã sử dụng nhiều công cụ khác nhau để kiềm chế biến động tỷ giá.

"Chúng tôi kỳ vọng lãi suất sẽ vẫn được duy trì ở mức thấp trong năm 2024. Chúng tôi cho rằng chênh lệch âm giữa lãi suất VND và Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (Fed) kể từ năm 2023 có tác động đáng kể đến tâm lý thị trường và đã dẫn đến nhu cầu nắm giữ USD nhiều hơn. Việc tăng lãi suất OMO gần đây sẽ giúp thu hẹp khoảng cách này khi thị trường đang chờ đợi tín hiệu cắt giảm lãi suất từ FED trong thời gian tới", VIS Rating nhận định.