'Lá bài tẩy' của Tổng thống Putin trong cuộc chiến tài chính với phương Tây

Hệ thống thanh toán nội địa Nga được cho là bước chuẩn bị của Tổng thống Vladimir Putin khi giúp giảm thiểu tác động về tài chính trong nước sau khi Visa và Mastercard thông báo rút khỏi Nga hôm 6.3.

Trong khi việc 2 “ông lớn” trong lĩnh vực thẻ ngân hàng rút khỏi Nga được xem là một động thái quan trọng từ phương Tây, tác động trên thực tế tại Nga hầu như không đáng kể, theo tờ The Wall Street Journal ngày 29.3.

Hầu hết người tiêu dùng Nga chưa bị mất khả năng sử dụng những thẻ có nhãn hiệu Mastercard và Visa khi thanh toán hàng hóa trong nước.

Theo báo cáo của trang Nilson Report, có gần 197 triệu thẻ Mastercard và Visa ở Nga tính đến cuối năm 2020.

Hệ thống nội địa song song

Tuy nhiên, những thẻ này không chỉ dựa vào hệ thống của Mỹ để xử lý thanh toán ở Nga. Trong nhiều năm, họ đã sử dụng một hệ thống được phát triển trong nước và giám sát bởi Ngân hàng Trung ương Nga.

Hệ thống Thanh toán thẻ quốc gia (NSPK) giúp thanh toán thẻ tại Nga, thậm chí đối với những thẻ mang biểu trưng Mastercard và Visa.

NSPK nằm trong nỗ lực 8 năm của Nga nhằm giải phóng nền kinh tế nước này khỏi áp lực tài chính phương Tây. Điện Kremlin còn tích cực quảng bá công ty thẻ riêng của Nga là Mir, được xây dựng trên hạ tầng NSPK.

Hơn 100 triệu thẻ Mir đã được phát hành kể từ năm 2015, theo trang web của Mir. Sự linh hoạt của hệ thống thanh toán Nga là một chiến thắng đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin trong “cuộc chiến” tài chính với phương Tây.

“Chúng tôi cung cấp an ninh quốc gia trong lĩnh vực thanh toán”, theo quan chức Alma Obayeva phụ trách Hội đồng Thanh toán quốc gia.

Tính toán của Tổng thống Putin

Tuy nhiên, việc 2 công ty thẻ Mastercard và Visa rời đi vẫn có tác động tại Nga khi thẻ hiện tại không thể dùng được ở nước ngoài. Hệ thống Mir chỉ mở rộng dịch vụ đến một số ít nước ngoài Nga, hầu hết từng thuộc Liên Xô cũ.

Trong những ngày qua, giới chức Nga đang thảo luận việc mở rộng dịch vụ của Mir đến Venezuela và Iran, theo TASS. Một số ngân hàng Nga cho hay họ đang thăm dò khả năng hợp tác với công ty UnionPay của Trung Quốc để phát hành thẻ có thể được sử dụng bởi nhiều khách hàng hơn.
Tuy nhiên, việc Nga không thể dùng thẻ để rút tiền hay mua từ nước ngoài nằm trong mục tiêu của Điện Kremlin nhằm bảo vệ tài sản trong nước. Một số người Nga đã ra nước ngoài cho biết việc Mastercard và Visa dừng hoạt động tại nước này nằm trong tính toán của ông Putin.

Nga đã nỗ lực giảm khả năng bị tác động bởi áp lực về tài chính từ phương Tây sau khi bị ảnh hưởng bởi các lệnh cấm vận vì sáp nhập Crimea vào năm 2014.

Khi đó, Visa và Mastercard liên quan hầu như mọi hoạt động của hệ thống thẻ ở Nga. Hệ thống của 2 công ty Mỹ đóng vai trò là mắt xích liên kết giữa các thương gia và ngân hàng phát hành thẻ tín dụng và ghi nợ.

Vào tháng 3.2014, hàng trăm ngàn người Nga phát hiện rằng thẻ của họ không còn sử dụng được chỉ sau một đêm. Các lệnh cấm vận của Mỹ khiến Visa và Mastercard chặn các dịch vụ đến nhiều ngân hàng liên quan các đối tác của Tổng thống Putin.

Với giới chức Nga, động thái trên thể hiện khả năng dễ bị tác động. Chỉ trong vài tháng, ông Putin ký ban hành luật thành lập NSPK. Quy định sau đó buộc Visa và Mastercard phải chuyển giao việc xử lý thanh toán cho NSPK. Hai công ty này ban đầu phản đối và dọa sẽ rời khỏi Nga nhưng vào đầu năm 2015 đã đồng ý sử dụng hệ thống của Nga.

Sau đó, NSPK thành lập công ty Mir, nhưng nhiều người Nga không thấy cần thiết phải chuyển đổi thẻ Visa và Mastercard của họ sang Mir.

Đến năm 2017, Nga ra luật buộc các ngân hàng xử lý chi trả lương công chức và lương hưu qua thẻ của Mir. Số thẻ Mir tăng vọt lên 95 triệu vào cuối năm 2020, từ con số 2 triệu vào năm 2016. Luật còn quy định thẻ Mir phải được chấp nhận thanh toán bởi nhiều cơ sở kinh doanh.

Hồi tháng 2 khi thảo luận về việc cấm vận Nga, giới lãnh đạo Visa, Mastercard và các công ty thanh toán khác nói với các quan chức Bộ tài chính Mỹ rằng việc cấm các hệ thống Mỹ xử lý chuyển khoản ngân hàng sẽ không ảnh hưởng nhiều tại Nga. Ngược lại, việc cấm vận chỉ làm giao dịch của Mir tăng lên.NSPK đầu tư rất nhiều vào việc tiếp thị Mir, tài trợ cho đội tuyển bóng đá quốc gia Nga và đưa ra nhiều chương trình thu hút khách hàng. Năm 2020, hệ thống thanh toán này đạt doanh thu khoảng 8,2 tỉ ruble lợi nhuận ròng. Số thẻ Mir còn tăng vọt trong vài tuần qua và nhiều người phải xếp hàng dài chờ làm thẻ.

Nhiều nước có hạ tầng thanh toán riêng

Theo The Wall Street Journal, ngày càng có nhiều nước phát triển hệ thống thanh toán riêng, giảm ảnh hưởng của Visa và Mastercard cũng như khả năng Mỹ gây tác động thông qua việc cấm vận liên quan hệ thống ngân hàng. Công ty UnionPay của Trung Quốc xử lý hầu hết những hoạt động thanh toán nội địa bằng thẻ do các ngân hàng Trung Quốc phát hành. Thổ Nhĩ Kỳ và Ấn Độ cũng vận hành hệ thống riêng trong vài năm gần đây để giảm lệ thuộc và Visa và Mastercard.