Hoa kỳ: Chính phủ đóng cửa và trần nợ công là gì?

Nhiều cơ quan chính phủ Hoa Kỳ có thể tạm thời đóng cửa nếu Quốc hội không thông qua dự luật chi tiêu tạm thời do áp lực từ Donald Trump. Tổng thống đắc cử cũng đang thúc giục các nhà lập pháp phê duyệt thêm các khoản vay của chính phủ bằng cách giải quyết vấn đề trần nợ công của quốc gia trước khi ông nhậm chức vào ngày 20 tháng 1.

TẠI SAO CHÍNH PHỦ PHẢI ĐÓNG CỬA?

Quốc hội được cho là sẽ phân bổ kinh phí cho 438 cơ quan chính phủ trước ngày 1 tháng 10, thời điểm bắt đầu năm tài chính. Nhưng các nhà lập pháp hiếm khi đáp ứng được thời hạn này và thường xuyên thông qua các dự luật chi tiêu tạm thời để duy trì hoạt động của chính phủ trong khi họ hoàn thành công việc của mình. Dự luật chi tiêu tạm thời hiện tại sẽ hết hạn vào thứ Bảy. Đảng Cộng hòa và Dân chủ đã chuẩn bị luật pháp sẽ lùi thời hạn đến ngày 14 tháng 3, nhưng Trump đã thúc giục đảng Cộng hòa của mình bỏ phiếu chống lại.

Nếu các nhà lập pháp không đưa ra được một thỏa thuận có thể được Hạ viện do đảng Cộng hòa kiểm soát và Thượng viện do đảng Dân chủ chiếm đa số thông qua trước nửa đêm thứ Sáu, nguồn tài trợ cho phần lớn chính phủ sẽ hết hạn.

MỨC TRẦN NỢ LÀ BAO NHIÊU?

Giới hạn nợ là mức trần do Quốc hội đặt ra về số tiền mà chính phủ Hoa Kỳ có thể vay. Vì chính phủ chi nhiều tiền hơn số tiền thu được từ thuế, các nhà lập pháp cần giải quyết vấn đề này theo định kỳ - một nhiệm vụ khó khăn về mặt chính trị, vì nhiều người không muốn bỏ phiếu cho thêm nợ.

Trump muốn Quốc hội giải quyết vấn đề trần nợ ngay bây giờ để ông không phải giải quyết khi ông còn ở Nhà Trắng. Một trong những ưu tiên hàng đầu của ông khi trở lại văn phòng sẽ là gia hạn các khoản cắt giảm thuế đã được thông qua trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông. Các chuyên gia thuế cho biết, làm như vậy sẽ tăng thêm khoảng 4 nghìn tỷ đô la trong thập kỷ tới vào khoản nợ hiện tại là 36 nghìn tỷ đô la của chính phủ liên bang Hoa Kỳ.

Quốc hội đã đặt ra giới hạn nợ đầu tiên là 45 tỷ đô la vào năm 1939 và đã phải tăng giới hạn đó 103 lần kể từ đó, vì chi tiêu liên tục vượt quá doanh thu thuế. Nợ do công chúng nắm giữ chiếm 98% tổng sản phẩm quốc nội của Hoa Kỳ tính đến tháng 10, so với 32% vào tháng 10 năm 2001.

Theo thỏa thuận ngân sách năm 2023, Quốc hội đã hoãn trần nợ công cho đến ngày 1 tháng 1 năm 2025. Trên thực tế, Bộ Tài chính Hoa Kỳ sẽ có thể thanh toán các hóa đơn trong nhiều tháng nữa, nhưng Quốc hội sẽ phải giải quyết vấn đề này vào một thời điểm nào đó trong năm tới.

Không hành động có thể ngăn Bộ Tài chính trả nợ. Việc Hoa Kỳ vỡ nợ có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng, làm xáo trộn thị trường tài chính toàn cầu và đẩy đất nước vào suy thoái.

Đôi khi Quốc hội lặng lẽ tăng trần nợ công, và đôi khi các nhà lập pháp lại tranh luận sôi nổi về chính sách tài khóa trước khi tăng trần nợ vào thời điểm cuối cùng.

Đảng Cộng hòa đã không thành công khi cố gắng ghép nối việc tăng trần nợ với việc cắt giảm chi tiêu vào năm 1995 và 1996, dẫn đến hai lần đóng cửa một phần chính phủ. Họ đã giành được các biện pháp hạn chế chi tiêu đáng kể trong cuộc đối đầu năm 2011 đã đẩy Hoa Kỳ đến bờ vực vỡ nợ và thúc đẩy việc hạ xếp hạng tín dụng hàng đầu lần đầu tiên.

Đảng Cộng hòa cũng giành được một số hạn chế chi tiêu trong thỏa thuận về trần nợ công năm 2023, nhưng nhiều người trong đảng vẫn thất vọng vì họ không đạt được nhiều hơn.

TÁC ĐỘNG CỦA VIỆC CHÍNH PHỦ ĐÓNG CỬA LÀ GÌ?

Theo Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội, đã có 14 lần đóng cửa chính phủ kể từ năm 1981, nhiều lần chỉ kéo dài một hoặc hai ngày. Lần gần đây nhất cũng là lần đóng cửa dài nhất, kéo dài 35 ngày từ tháng 12 năm 2018 đến tháng 1 năm 2019 do tranh chấp giữa Tổng thống Trump và Quốc hội về an ninh biên giới.

Hàng trăm nghìn công nhân liên bang sẽ phải nghỉ việc không lương và nhiều dịch vụ có thể bị gián đoạn, từ giám sát tài chính đến việc thu gom rác tại các công viên quốc gia.

Những công nhân khác được coi là thiết yếu sẽ vẫn làm việc, mặc dù họ cũng sẽ không được trả lương. Các dịch vụ như chuyển phát thư và thu thuế sẽ tiếp tục.

Việc đóng cửa chỉ kéo dài vài ngày không có nhiều tác động thực tế, đặc biệt là nếu diễn ra vào cuối tuần, nhưng nền kinh tế nói chung có thể bị ảnh hưởng nếu nhân viên liên bang bắt đầu không nhận được tiền lương sau hai tuần.

Theo Goldman Sachs, việc đóng cửa chính phủ sẽ trực tiếp làm giảm mức tăng trưởng GDP khoảng 0,15 điểm phần trăm trong mỗi tuần, nhưng tăng trưởng sẽ tăng cùng mức đó sau khi tình trạng đóng cửa được giải quyết.

Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội, đợt đóng cửa chính phủ năm 2018-2019 đã khiến nền kinh tế thiệt hại khoảng 3 tỷ đô la, tương đương 0,02% GDP.

CHỨC NĂNG NÀO ĐƯỢC XEM LÀ CẦN THIẾT?

Mỗi sở ban ngành và cơ quan đều có kế hoạch dự phòng để xác định nhân viên nào phải tiếp tục làm việc mà không được trả lương.

Đợt đóng cửa chính phủ năm 2018-2019 đã khiến khoảng 800.000 trong số 2,2 triệu nhân viên của chính phủ liên bang phải nghỉ việc.

Kế hoạch đóng cửa chính phủ năm 2022 của Bộ An ninh Nội địa kêu gọi duy trì công việc cho 227.000 trong số 253.000 nhân viên, bao gồm cả nhân viên an ninh biên giới và Cảnh sát biển.

Bộ Tư pháp cho biết trong kế hoạch dự phòng năm 2021 rằng 85% trong số 116.000 nhân viên của mình sẽ được coi là thiết yếu, bao gồm nhân viên nhà tù và công tố viên. Các vụ kiện hình sự sẽ tiếp tục, mặc dù hầu hết các vụ kiện dân sự sẽ bị tạm dừng.

Du lịch hàng không vẫn tương đối không bị cản trở, nhưng trong những lần đóng cửa trước, Cục An ninh Giao thông đã cảnh báo rằng nhân viên kiểm tra an ninh sân bay có thể sẽ báo ốm với tần suất cao hơn.

Không rõ liệu 63 công viên quốc gia của Hoa Kỳ có tiếp tục mở cửa hay không. Trong thời gian đóng cửa năm 2013, chính quyền Obama đã đóng cửa các công viên một phần do lo ngại về an toàn, gây thiệt hại ước tính 500 triệu đô la. Trong thời gian đóng cửa năm 2018-19, chính quyền Trump vẫn mở cửa với các nhà vệ sinh công cộng và quầy thông tin đóng cửa và việc xử lý chất thải bị dừng lại. Một số tiểu bang, chẳng hạn như New York và Utah, đã trả tiền để các địa điểm của họ tiếp tục mở cửa và có nhân viên trong thời gian đóng cửa năm 2018-2019.

Sở Thuế vụ đã cho 90% nhân viên của mình nghỉ việc tạm thời trong quá khứ nhưng tất cả nhân viên đều được coi là nhân viên thiết yếu theo kế hoạch dự phòng hiện tại.

Toàn bộ quân nhân vẫn tiếp tục làm việc, nhưng khoảng 429.000 nhân viên dân sự của Lầu Năm Góc sẽ phải nghỉ việc.

(Báo cáo bởi Andy Sullivan, Đào Linh dịch)