Gỡ 'nút thắt' nâng hạng chứng khoán

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến về việc sửa đổi nhiều quy định pháp lý có liên quan nhằm tháo gỡ một số nút thắt quan trọng, đáp ứng các tiêu chí nâng hạng thị trường chứng khoán.

Bộ Tài chính cho biết sẽ sửa đổi một số quy định tại 4 thông tư nhằm cải thiện 2 nhóm vấn đề chính trong việc nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi là ký quỹ trước giao dịch và yêu cầu về quyền tiếp cận thông tin bình đẳng, kịp thời của nhà đầu tư nước ngoài.

Liên quan vấn đề này, lãnh đạo Ủy ban Chứng khoán cho biết thời gian qua, cơ quan quản lý đã tổ chức nhiều cuộc họp, trao đổi với tổ chức xếp hạng thị trường FTSE Russell, các thành viên thị trường, các Bộ, ngành liên quan, đồng thời tham vấn từ Ngân hàng Thế giới (WB) để tìm ra giải pháp đối với vấn đề “không yêu cầu ký quỹ trước giao dịch” cho nhà đầu tư nước ngoài.

Nhà đầu tư nước ngoài giao dịch không cần ký quỹ

Theo đó, giải pháp được đưa ra là cho phép các công ty chứng khoán có đủ năng lực được cung cấp dịch vụ không yêu cầu nhà đầu tư nước ngoài phải có đủ 100% tiền trước thời điểm đặt lệnh mua, mà chỉ yêu cầu nhà đầu tư có đủ tiền trước thời điểm thành viên lưu ký phải xác nhận kết quả giao dịch và nghĩa vụ thanh toán với Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC).

Trường hợp đến thời điểm quy định mà nhà đầu tư nước ngoài không có đủ tiền thì nghĩa vụ thanh toán sẽ được chuyển sang công ty chứng khoán.

Tuy nhiên, để đảm bảo tính khả thi và sự an toàn, cơ quan quản lý để xuất chỉ áp dụng cho nhà đầu tư tổ chức nước ngoài.

“Giải pháp này về cơ bản nhận được sự đồng thuận và đánh giá có tính khả thi từ phía thành viên thị trường và WB, FTSE Russell”, lãnh đạo UBCK thông tin.

Theo lãnh đạo cơ quan quản lý chứng khoán, việc xử lý vấn đề không yêu cầu ký quỹ trước giao dịch sẽ giúp tháo gỡ vướng mắc lớn nhất liên quan đến việc nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam theo các tiêu chí của FTSE Russell. Giải pháp này cũng giúp cơ chế giao dịch của thị trường chứng khoán trong nước tương đồng với cơ chế giao dịch của nhiều thị trường trên thế giới.

Tuy nhiên, để thu hẹp các rủi ro có thể phát sinh, UBCK đã đề xuất một số nội dung liên quan đến đối tượng sử dụng dịch vụ và đối tượng áp dụng.

Nhà đầu tư tổ chức nước ngoài sắp được giao dịch không cần ký quỹ 100% tiền tại thị trường chứng khoán Việt Nam.

Theo đó, việc đề xuất đối tượng được thực hiện giao dịch không ký quỹ 100% áp dụng với nhà đầu tư là tổ chức nước ngoài. Theo cơ quan quản lý, việc chỉ áp dụng đối với nhà đầu tư là tổ chức nước ngoài mà không áp dụng đối với nhà đầu tư trong nước vẫn đảm bảo yếu tố công bằng.

Bởi lẽ hiện nay, chỉ có nhà đầu tư trong nước được sử dụng dịch vụ vay tiền mua chứng khoán (ký quỹ - margin), trong khi nhà đầu tư nước ngoài không được phép dùng margin.

Bên cạnh đó, trên thị trường hiện có khoảng 7,39 triệu tài khoản chứng khoán, trong đó số tài khoản chứng khoán của nhà đầu tư nước ngoài là gần 45.400 tài khoản, bao gồm hơn 4.500 tài khoản tổ chức.

Dù số lượng tài khoản của nhà đầu tư tổ chức nước ngoài chỉ chiếm 10% nhưng thống kê trên HoSE giai đoạn 2020-2023 cho thấy giá trị giao dịch của nhóm này luôn đạt trên 94% tổng giá trị giao dịch của toàn bộ khối ngoại. Do đó, nhà đầu tư tổ chức nước ngoài là đối tượng chính cần giải quyết vướng mắc trong nâng hạng chứng khoán.

Ngoài ra, UBCK cho rằng nhà đầu tư tổ chức nước ngoài thường tuân thủ nghĩa vụ thanh toán, ít xảy ra trường hợp không thực hiện nghĩa vụ thanh toán trong các giao dịch không ký quỹ nên rủi ro thấp.

Đề xuất sửa đổi 4 thông tư

Cũng theo đề xuất mới, đối tượng được cung cấp dịch vụ này là những công ty chứng khoán có tình hình tài chính tốt, đáp ứng điều kiện cung cấp dịch vụ bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán, đủ hạn mức để đáp ứng việc thanh toán cho giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài trong trường hợp nhóm này tạm thời mất khả năng thanh toán.

Bên cạnh đó, để giảm thiểu rủi ro, cơ quan quản lý còn đề xuất các công ty chứng khoán không được đầu tư vượt quá hạn mức do cung cấp dịch vụ giao dịch không ký quỹ 100% tiền của nhà đầu tư tổ chức nước ngoài.

Theo UBCK, hiện các quy định liên quan đến giao dịch cổ phiếu niêm yết, đăng ký giao dịch; thanh toán giao dịch chứng khoán và hoạt động của công ty chứng khoán đang quy định tại Thông tư 120/2020, Thông tư 119/2020 và Thông tư 121/2020 của Bộ Tài chính.

Để đáp ứng mục tiêu nâng hạng và thực hiện giải pháp nhằm khắc phục vấn đề yêu cầu ký quỹ trước giao dịch từ phía nhà đầu tư nước ngoài, UBCK sẽ đề xuất sửa đổi, bổ sung một số nội dung tại các văn bản trên.

Ngoài ra, cơ quan quản lý sẽ bổ sung trong Thông tư 96/2020 quy định miễn trừ trách nhiệm công bố thông tin trước giao dịch của người nội bộ, người có liên quan của người nội bộ là công ty chứng khoán khi thực hiện nghĩa vụ thanh toán đối với giao dịch nhà đầu tư nước ngoài sử dụng dịch vụ giao dịch không ký quỹ 100% tiền bị mất khả năng thanh toán.