Giải quyết các bất cập trong phát triển nhà ở xã hội tại Hà Nội

Hà Nội đang là địa phương dẫn đầu cả nước về phát triển nhà ở xã hội (NOXH). Tuy nhiên, những bất cập cũng đã tích tụ nhiều, nhất là tình trạng xét duyệt mua, ở không đúng đối tượng. Thực tế này cần được kiểm soát chặt để đảm bảo quyền lợi cho người lao động thu nhập thấp.

​​Bất cập

Theo thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội, từ năm 2016 - 2020, thành phố đã hoàn thành 23 dự án nhà ở xã hội, tương đương hơn 1,2 triệu m2 sàn với 12.659 căn hộ. Mới đây nhất quý I/2022, toàn thành phố đã hoàn thành 130.220 m2 sàn với 1.170 căn. Với con số này, nhiều người lao động có thu nhập thấp đã có nhà ở, song, nguồn cung loại hình nhà ở này vẫn chưa đáp ứng kịp so với nhu cầu. Vì vậy, chính sách an sinh này đã và đang bị một số đối tượng lợi dụng những bất cập trong quản lý, giám sát của cơ quan chức năng để trục lợi.

Điển hỉnh nhất là tình trạng nhiều đối tượng mua được NOXH nhưng không phục vụ mục đích ở, mà bán giá chênh lệch hơn nhiều so với giá gốc. Thời gian qua, khi giá căn hộ chung cư liên tục tăng, giá NOXH chỉ bằng một nửa so với giá nhà ở thương mại. Tại thị trường Hà Nội, giá chung cư thương mại phân khúc tầm trung vào khoảng từ 35 - 50 triệu/m2, nhưng NOXH chỉ có giá bán từ 14 - 17 triệu đồng/m2 đối với trường hợp mở bán mới và khoảng 25 triệu đồng/m2 với trường hợp rao bán lại. Sự chênh lệch này khiến NOXH trở thành sản phẩm BĐS "đắt khách" trên thị trường.

Luật Nhà ở 2014 và Nghị định 100/2015/NĐ-CP quy định việc mua bán NOXH phải đạt điều kiện sau khi người mua thanh toán hết tiền và sau thời hạn 5 năm mới được phép chuyển nhượng. Trong trường hợp mua bán chưa đủ điều kiện pháp lý, các cơ quan quản lý chuyên ngành phát hiện các trường hợp giao dịch trái quy định sẽ bị thu hồi, nhưng thực tế này diễn ra nhiều mà ít có trường hợp nào bị xử lý.

Về vấn đề trên, theo ông Bùi Tiến Thành, Phòng Phát triển đô thị (Sở Xây dựng Hà Nội), chủ đầu tư và UBND các quận, huyện, thị xã nơi có dự án NOXH chưa làm tốt việc giám sát sử dụng NOXH, trong khi đó, chính quyền địa phương chưa quan tâm đến việc xử lý vi phạm theo quy định...

Còn theo các chuyên gia BĐS, Xây dựng, chủ trương phát triển NOXH với mục tiêu tạo điều kiện cho nhiều người lao động có thu nhập thấp có điều kiện được mua nhà giá rẻ. Đã là chính sách ưu đãi về nhà ở, Nhà nước nên đầu tư theo hướng NOXH chỉ cho thuê mua hoặc cho thuê, để khi người ở không còn nhu cầu, Nhà nước sẽ lấy lại cho những đối tượng có nhu cầu thực sự sử dụng. Việc nhiều đối tượng không có nhu cầu thực sự lợi dụng mua bán kiếm lời dựa trên những ưu đãi của chính sách đang làm mất đi nhiều cơ hội của người thu nhập thấp muốn có nơi "an cư lạc nghiệp".

Thêm vào đó, tình trạng vi phạm về quản lý, sử dụng, kinh doanh NOXH đang tồn tại nhiều vấn đề, cần cơ quan quản lý Nhà nước từ cấp cơ sở phải vào cuộc mạnh mẽ, nhằm tăng tính răn đe, tránh tình trạng lợi dụng chính sách ưu đãi, gây ra hệ lụy cho công tác quản lý, cũng như làm rõ trách nhiệm cá nhân ở chính quyền sở tại, lực lượng thanh tra xây dựng khi không xử lý sai phạm...

Siết chặt việc quản lý, sử dụng NOXH

Trước thực tế trên, nhằm chấn chỉnh tình trạng NOXH sử dụng không đúng mục đích, UBND TP Hà Nội vừa có kế hoạch chi tiết triển khai thực hiện chuyên đề "Giải pháp đẩy mạnh công tác quản lý, sử dụng NOXH giai đoạn 2021 - 2025", trong đó, phân công rõ trách nhiệm của các cấp, ngành, lĩnh vực; làm rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan khi để xảy ra sai phạm, không xử lý dứt điểm và xử lý nghiêm vi phạm pháp luật về NOXH.

Thành phố yêu cầu Sở Xây dựng phối hợp với các sở, ngành có liên quan và UBND quận, huyện, thị xã thường xuyên kiểm tra danh sách đối tượng dự kiến được giải quyết mua, thuê, thuê mua NOXH, nhằm phát hiện người được mua, thuê, thuê mua NOXH không đúng đối tượng hoặc không đủ điều kiện để thông báo cho chủ đầu tư dự án loại khỏi danh sách đăng ký; đồng thời, thành lập Tổ giám sát để theo dõi, giám sát việc bán, cho thuê, thuê mua NOXH và yêu cầu Công an Thành phố thông qua quản lý nhân khẩu, kiểm tra thường xuyên, xác định các trường hợp bán lại, cho thuê lại, cho ở nhờ, không sử dụng hoặc sử dụng không đúng mục đích NOXH.

Ngoài ra, Thành phố yêu cầu các chủ đầu tư dự án NOXH tuân thủ việc mua bán, quản lý và sử dụng NOXH trên địa bàn theo quy định của pháp luật; chủ động phối hợp với UBND cấp huyện, công an cấp xã sở tại để tiến hành kiểm tra thường xuyên, nắm bắt việc thay đổi nhân khẩn, hộ gia đình cá nhân để phát hiện việc mua bán, sử dụng nhà ở xã hội sai quy định. Trường hợp phát hiện đối tượng mua bán, sử dụng nhà ở xã hội sai quy định, xử lý vi phạm theo quy định hoặc đề xuất biện pháp xử lý.

Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam Nguyễn Quốc Hiệp nhấn mạnh, NOXH được hưởng những cơ chế ưu tiên do Nhà nước quy định cụ thể về tiền thuế, tiền sử dụng đất, vay vốn ưu đãi lãi suất... để có mức giá ưu đãi nhằm phục vụ nhu cầu của người lao động thu nhập thấp. Vì vậy, trong quá trình kinh doanh, quản lý, sử dụng, cả chủ đầu tư và người dân thực hiện không đúng phải có chế tài xử phạt nặng