Giá xăng dầu tăng mạnh làm lung lay mục tiêu kiểm soát lạm phát

Cùng với áp lực lạm phát rất lớn của giá xăng dầu và tổng cầu tăng cao đột biến, áp lực lạm phát chuỗi cung ứng trong nước và thế giới, việc kiểm soát lạm phát năm nay khoảng 4% theo mục tiêu Quốc hội đã phê duyệt đang là thách thức lớn.

Giá xăng dầu tăng đồng nghĩa lạm phát sẽ tăng

Theo Bộ Công Thương, thị trường xăng dầu thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, đặc biệt do xung đột giữa Nga và Ukraine, nguồn cung xăng dầu bị ảnh hưởng trong khi nhu cầu xăng dầu tăng khi các nước triển khai các biện pháp phục hồi kinh tế. Do đó, tại kỳ điều hành giá xăng dầu ngày 11/3, Liên bộ Công Thương - Tài chính đã tiếp tục điều chỉnh tăng giá xăng dầu. Theo đó, mỗi lít xăng E5 RON92 tăng 2.098 đồng, lên mức tối đa là 28.985 đồng, xăng RON95 tăng 2.990 đồng, lên mức 29.824 đồng. Cùng với đó, giá các mặt hàng dầu tại kỳ điều hành lần này cũng được điều chỉnh tăng mạnh. Như vậy, đây là lần tăng giá thứ 7 liên tiếp của mặt hàng này tính từ giữa tháng 12/2021 và là mức tăng mạnh nhất trong lịch sử.

Giá xăng dầu tăng mạnh liên tiếp đã kéo theo giá các mặt hàng có đầu vào là xăng dầu tăng theo và nguy cơ lạm phát đang hiện hữu. Ông Nguyễn Bá Khang, Phó giám đốc Trung tâm Thông tin giám sát tài chính Quốc gia, Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia cho rằng, việc tăng giá xăng dầu rõ ràng là một yếu tố chính gây trở ngại trong công tác điều hành giá và kiểm soát lạm phát, bởi xăng dầu là đầu vào chính của nhiều hàng hóa dịch vụ, đặc biệt là lĩnh vực vận tải. Do vậy, giá xăng dầu tăng đồng nghĩa lạm phát sẽ tăng.

Dự báo về lạm phát trong Quý 1/2022, ông Nguyễn Bá Khang khẳng định, việc giảm thuế giá trị gia tăng (GTGT) và một số mặt hàng theo Nghị quyết 43/2022/QH15 để kích cầu trong bối cảnh hiện nay đã góp phần vào bình ổn giá và kiềm chế lạm phát tăng ở một số ngành. Tuy nhiên, vì giá dầu tăng quá nhanh nên đã che lấp những tác động tích cực của gói hỗ trợ giảm thuế GTGT cho một số mặt hàng dịch vụ, giá dầu cũng là nguyên nhân chính dẫn đến gia tăng lạm phát trong 2 tháng đầu năm.

“Lạm phát bình quân trong quý 1/2022 so với năm 2021 có thể tăng trong khoảng 2%- 2,2%. Diễn biến này cũng nằm trong xu thế dài hạn của lạm phát bởi vì về cơ bản lạm phát lõi vẫn đang ở mức thấp, nhờ đó đã tạo nên nhân tố hết sức tích cực để bù đắp lại phần tăng đột biến của giá xăng dầu trong thời gian sắp tới”, ông Khang nói.

Theo ông Khang, trong bối cảnh áp lực đang tăng, cùng với việc bắt đầu đưa gói phục hồi kinh tế với quy mô lớn vào đời sống chắc chắn sẽ thúc đẩy tổng cầu lớn tạo yếu tố gây áp lực lên lạm phát.

“Tuy nhiên, áp lực này sẽ chậm hơn 1 chút do độ trễ của chính sách và theo quan sát của chúng tôi chu kỳ lạm phát này sẽ khác với các chu kỳ lạm phát trước ở các yếu tố tất cả các chu kỳ lạm phát trước là do tổng cầu gia tăng quá nhanh, cao hơn sản lượng tiềm năng của nền kinh tế, sự chênh lệch sản lượng đấy là yếu tố gây ra áp lực lạm phát. Còn lạm phát lần này được gây ra bởi yếu tố thiếu hụt cung hàng hóa cơ bản để phục vụ cho sản xuất. Lạm phát sẽ tăng nhưng không quá cao”, ông Khang nhận định.

Vẫn còn nhiều dư địa để giảm giá xăng dầu

Còn theo ông Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, xăng dầu là mặt hàng chiến lược, là “máu” của nền kinh tế, chiếm tỷ trọng 3,52% trong tổng chi phí sản xuất của toàn bộ nền kinh tế. Xăng dầu là chi phí đầu vào của hầu hết các ngành sản xuất hàng hoá và dịch vụ, đặc biệt xăng dầu chiếm từ 40%-45% trong cơ cấu giá thành vận tải. Khi giá xăng dầu tăng làm cho giá hàng hoá và dịch vụ tăng theo. Bình quân 2 tháng đầu năm, giá xăng dầu trong nước tăng 45,3% so với cùng kỳ năm trước, đã làm cho chỉ số giá giao thông (trong chỉ số CPI) bình quân 2 tháng tăng 15%.

Bên cạnh lĩnh vực sản xuất, xăng dầu chiếm 1,5% trong tổng chi cho tiêu dùng cuối cùng của hộ gia đình, khi giá xăng dầu tăng cũng tác động trực tiếp làm tăng lạm phát của nền kinh tế.

“Theo tính toán, khi xăng dầu tăng 10% làm cho lạm phát tăng 0,36 điểm phần trăm. Trong mức lạm phát 1,68% của 2 tháng đầu năm nay, tăng giá xăng dầu đã đóng góp tới 1,63 điểm phần trăm. Nếu giá dầu thô thế giới bình quân năm 2022 ở mức 100-125 USD/thùng, thì xăng dầu trong nước tăng bình quân từ 40-75%, khi đó chỉ riêng yếu tố xăng dầu tác động làm lạm phát của nền kinh tế tăng từ 1,44-2,7%”, ông Nguyễn Bích Lâm cho biết thêm.

Hiện 40% trong giá xăng dầu là thuế, phí. Do vậy, để giảm sức ép trong thời gian tới, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho rằng, cần phải có công cụ khác như: giảm thuế tiêu thụ đặc biệt, bảo vệ môi trường...

“Hiện, thuế GTGT giảm 2% cho hàng tiêu dùng, còn xăng dầu thì không được. Điều đó cho thấy, chúng ta còn rất nhiều dư địa để giảm giá xăng dầu. Cần dùng các công cụ để điều tiết mức tăng sao cho phù hợp, hợp lý để nền kinh tế không phải trả giá quá cao do tác động của giá xăng dầu thế giới”, ông Nguyễn Bích Lâm nêu ý kiến.

Cùng với áp lực lạm phát rất lớn của giá xăng dầu và tổng cầu tăng cao đột biến, áp lực lạm phát chuỗi cung ứng trong nước và thế giới, ông Nguyễn Bích Lâm nhận định, việc kiểm soát lạm phát năm nay khoảng 4% theo mục tiêu Quốc hội đã phê duyệt đang là thách thức lớn. Để có thể thực hiện thành công mục tiêu này, Bộ Tài chính cần rà soát, tính toán lại các mức chi phí trong cơ cấu tính giá cơ sở mặt hàng xăng dầu và các loại thuế, phí, nhất là thuế bảo vệ môi trường nhằm bảo đảm tính đúng, tính đủ, hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, người tiêu dùng và doanh nghiệp sử dụng xăng dầu, đảm bảo thực hiện mục tiêu bình ổn thị trường, giảm áp lực lạm phát từ xăng dầu, hỗ trợ sản xuất, kinh doanh.

“Bộ Công Thương cũng cần nắm bắt kịp thời giá xăng dầu thế giới, nâng cao năng lực và chất lượng dự báo, có giải pháp tổng thể đảm bảo đầy đủ nguồn cung xăng dầu dài hạn hơn. Bộ cần kiến nghị với Chính phủ mở rộng, nâng cao năng lực kho dự trữ xăng dầu đáp ứng dài hơn nhu cầu của nền kinh tế, giảm bớt lệ thuộc và tác hại của giá xăng dầu thế giới tăng cao đến sự ổn định và phát triển kinh tế”, ông Lâm đề xuất./.

Để kìm giá xăng dầu, Bộ Tài chính vừa hoàn thiện dự án Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh mức thuế bảo vệ môi trường đối với xăng, dầu, mỡ nhờn. Theo đó, đề nghị giảm mức thuế bảo vệ môi trường đối với xăng là 2.000 đồng/lít; dầu diesel, dầu mazut, dầu nhờn là 1.000 đồng/lít; mỡ nhờn là 1.000 đồng/kg; dầu hỏa là 700 đồng/lít.