Diễn biến lạ của cổ phiếu thép

Trong khi các cổ phiếu vốn hoá lớn và vừa của nhóm thép giảm nhiệt thì nhóm cổ phiếu vốn hoá nhỏ, có nền tảng kinh doanh yếu lại tăng rất mạnh thời gian qua.

Trên thị trường chứng khoán, sự phân hoá của nhóm cổ phiếu thép ngày càng thể hiện rõ nét khi các cổ phiếu vốn hoá lớn và vừa của nhóm này giảm điểm còn nhóm cổ phiếu vốn hoá nhỏ lại phô diễn sức hấp dẫn trong thời gian gần đây.

Tính chung trong một tháng trở lại đây (đến phiên 2/7), cổ phiếu vốn hoá lớn nhất ngành thép là HPG giảm 1,03%; NKG giảm 0,2%. Trong khi đó, ở nhóm các cổ phiếu nhỏ, TVN bỗng trở nên nổi bật với mức tăng gần 23,6%, SMC tăng 41%. TIS cũng không kém cạnh khi vụt tăng 30,3% hay như VCA (+5,8%).

Diễn biến trên khá bất ngờ bởi phần lớn báo cáo phân tích của các công ty chứng khoán đều đưa ra khuyến nghị khả quan đối với những doanh nghiệp thép có nền tảng cơ bản vững chắc. Hơn nữa, trong bức tranh kinh doanh quý I/2024 của nhóm này chứng kiến sự phân hóa rõ rệt khi phần lớn sự phục hồi tập trung ở các doanh nghiệp đầu ngành như Hòa Phát, Nam Kim và Hoa Sen, còn các doanh nghiệp quy mô nhỏ hơn vẫn đối mặt với nhiều thách thức.

Có thể lấy ví dụ ở mã tăng mạnh gần 31% là TVN của Tổng công ty Thép Việt Nam – CTCP (VNSTEEL) thì thanh khoản trung bình một tháng trở lại đây khoảng 1 triệu cổ phiếu /phiên. Tình hình kinh doanh của VNSTEEL vẫn ảm đạm cùng nhiều vấn đề đáng chú ý. Theo báo cáo tài chính quý I/2024, VNSTEEL ghi nhận doanh thu thuần 7.513 tỷ đồng, giảm 10% so với cùng kỳ năm 2023. Khấu trừ chi phí, lợi nhuận sau thuế thu nhập doanh nghiệp ở mức 46 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ năm 2023 là 68 tỷ đồng.

Hay như SMC của CTCP Ðầu tư Thương mại SMC tăng 32%, song từ ngày 10/4/2024 đến nay, SMC đang nằm trong diện cảnh báo và kiểm soát do lợi nhuận sau thuế chưa phân phối tại BCTC kiểm toán năm 2023 là số âm, lợi nhuận sau thuế của cổ đông công ty mẹ trên BCTC hợp nhất các năm 2022, 2023 là số âm.

Tương tự, lãi ròng VCA trong quý I/2024 ghi nhận đạt 1,1 tỷ đồng, thấp hơn nhiều so với quý I/2023 là 5,33 tỷ đồng.

Nhìn chung, theo thống kê của VPBankS Research, ngoại trừ 3 công ty Hòa Phát, Nam Kim và Hoa Sen, doanh thu các công ty thép còn lại trên thị trường chứng khoán giảm 15%. Xét về số lượng, khoảng 63% số doanh nghiệp (bao gồm cả sản xuất và thương mại) bị sụt giảm doanh thu, cho thấy toàn ngành vẫn đang còn gặp nhiều khó khăn.

Đặc biệt, đối với các doanh nghiệp có thị trường tiêu thụ chủ yếu là trong nước, việc tìm đầu ra cho hàng hóa vẫn còn gặp nhiều khó khăn khi thị trường tiêu thụ chính là xây dựng dân dụng vẫn còn tương đối ảm đạm, dẫn tới nhu cầu thấp. Các dự án đầu tư công được đẩy mạnh nhưng với trọng tâm là cao tốc, hàm lượng thép được sử dụng thấp và phân loại thép được sử dụng trong các công trình cầu đường và sân ga bến đỗ thường là các loại thép chất lượng cao, vốn đòi hỏi công nghệ sản xuất ở quy mô nhất định, điều mà nhiều doanh nghiệp thép nhỏ và vừa còn hạn chế.

Trong khi đó, những doanh nghiệp thép ghi nhận tăng trưởng trong quý I/2024 chủ yếu có các yếu tố khác biệt như: Đa dạng thị trường bán hàng (nội địa và xuất khẩu), quy mô, công nghệ sản xuất (đáp ứng được yêu cầu ở các dự án đầu tư công và nhiều công trình lớn) và có lợi thế đàm phán và có khả năng bán giá cạnh tranh, trong bối cảnh thị trường tiêu thụ thép hiện tại vẫn là thị trường dư cung.

Trả lời Nhadautu.vn, ông Đỗ Bảo Ngọc – Phó Tổng Giám đốc CTCP Chứng khoán Kiến thiết Việt Nam nhìn nhận:”Hiện tượng này mang tính chất đầu cơ là chủ yếu. Thực tế, ở những thời điểm thanh khoản thị trường chứng khoán thấp, chỉ số chín suy giảm, dòng tiền thường có xu hướng xuất hiện và giao dịch quanh quẩn ở các mã penny (vốn hóa nhỏ), đẩy giá các cổ phiếu này bất chấp nền tảng tình hình tài chính còn nhiều vấn đề. Về phía các cổ phiếu đầu ngành như HPG, NKG, những mã này điều chỉnh giảm do đã có giai đoạn tăng điểm trước đó, và ảnh hưởng chung của thị trường chứng khoán”.

Ngoài ra, dòng tiền đầu cơ tìm đến các cổ phiếu này với câu chuyện KQKD quý I/2024 tích cực và triển vọng chung của nhóm thép. “Đơn cử, SMC dù lỗ lớn trong năm 2023 song trong quý I/2024 lại lãi lớn 183 tỷ đồng. Theo đánh giá của tôi, không chỉ SMC, KQKD nhóm ngành thép đã có sự cải thiện từ quý I và sẽ tiếp tục lãi tiếp trong quý II/2024”, ông Ngọc nói.

Triển vọng sáng của nhóm thép

Trong báo cáo phân tích mới đây, Chứng khoán TPS cho biết giá thép nguyên liệu vào các tháng đầu năm 2024 đã có mức giảm nhất định. Với tình hình tồn kho tăng và đầu ra thép tại Trung Quốc ngày càng khó khăn hơn đã giúp chi phí nguyên vật liệu sản xuất thép giảm bớt áp lực tăng giá.

Theo nhóm phân tích này, do cả nguyên vật liệu thô và bán thành phẩm HRC đều có mức giảm lớn hơn so với điều chỉnh giá, biên lợi nhuận của các doanh nghiệp thép trong năm nay có khả năng rất lớn cải thiện được biên lợi nhuận gộp và biên lãi thuần để vượt qua khó khăn và vực dậy từ mức đáy 2023.

Chuyên gia của VPBankS cũng đánh giá ngành thép là một ngành có tính chu kỳ, nếu không có câu chuyện riêng lẻ đặc biệt, các cổ phiếu trong ngành thường có diễn biến đồng pha và khá nhạy cảm cùng biến động thị trường.

Trong bối cảnh còn thiếu thông tin hỗ trợ, đà phục hồi cũng chứng lại và đang chờ đợi những động lực từ chu kỳ ngành, các cổ phiếu thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư như HPG, HSG hay NKG đều đang giao dịch ở vùng tương đương mức trung bình trong quá khứ.

VPBankS nhận định điều này cho thấy việc lựa chọn cổ phiếu đầu tư phải cân nhắc 2 yếu tố. Một là, thời gian đầu tư nên là trung-dài hạn do cần thời gian thị trường bất động sản hồi phục và các câu chuyện riêng của doanh nghiệp về nâng công suất được hoàn thành. Hai là đặt cược vào thông tin có thể tác động tích cực ngắn hạn như kết quả kinh doanh quý II dự kiến vẫn tốt hơn so với cùng kỳ, hay kỳ vọng tích cực từ các câu chuyện chờ đợi gia hạn điều tra thép mạ nhập từ Trung Quốc, Hàn Quốc,…

Về phần mình, Agriseco cũng đánh giá kết quả kinh doanh quý II/2024 của ngành thép sẽ tiếp tục duy trì đà tăng trưởng cao so với nền thấp cùng kỳ nhờ nhiều yếu tố hỗ trợ.

Điển hình như trong quý II/2024, sản lượng bán hàng thép tiếp tục phục hồi, ước tính tăng 15% so với cùng kỳ năm trước và đạt gần 10,5 triệu tấn. Bên cạnh đó, kênh xuất khẩu tiếp tục khả quan. Theo Tổng cục Hải quan, xuất khẩu thép 4 tháng đầu năm đạt hơn 3,2 tỷ USD với 4,34 triệu tấn, tăng 28% về giá trị và 33,7% về lượng so với năm trước. Dự báo kênh xuất khẩu sẽ là động lực thúc đẩy sản lượng bán hàng trong thời gian tới nhờ các thị trường xuất khẩu như Mỹ, châu Âu đẩy mạnh xây dựng hạ tầng.

Ngoài ra, biên lợi nhuận gộp sẽ được cải thiện so với cùng kỳ nhờ các doanh nghiệp duy trì chính sách hàng tồn kho thấp giúp giá thành diễn biến sát với giá nguyên vật liệu (cùng kỳ năm ngoái các doanh nghiệp phải chịu hàng tồn kho giá cao trong khi giá bán giảm khiến biên lợi nhuận gộp bị thu hẹp).