Bài của Tuấn Nguyễn PSI

---

Hoàng Anh Gia Lai, doanh nghiệp nổi tiếng gắn liền với tên tuổi của doanh nhân Đoàn Nguyên Đức (bầu Đức), khởi nghiệp từ một xưởng đóng bàn học nhỏ cho học sinh những năm đầu thập niên 90. Ba năm sau, ông Đức thành lập Xí nghiệp tư nhân HAGL, mở rộng lĩnh vực hoạt động sang trồng và chế biến gỗ, mủ cao su, sản xuất đá granit, bất động sản, bóng đá…

Bất động sản là mảng kinh doanh chủ lực của HAGL, bên cạnh thủy điện, bóng đá và nông nghiệp. Công ty này sở hữu nhiều dự án bất động sản tại TP HCM, Bình Định, Đà Nẵng… và thậm chí tại nước ngoài. Thời đỉnh cao, cổ phiếu HAGL niêm yết trên HoSE từng giúp ông Đức trở thành người giàu nhất sàn chứng khoán Việt Nam. Ông Đức cũng là doanh nhân đầu tiên ở Việt Nam mua máy bay riêng để phục vụ công việc.

Khởi sự sau ông Đoàn Nguyên Đức vài năm, bà Nguyễn Thị Như Loan cũng là một doanh nhân "số má" gây dựng cơ nghiệp từ mảnh đất Gia Lai. Bà Loan hùn vốn cùng một người bạn mở xưởng sản xuất, chế biến gỗ xuất khẩu. Đến năm 1994, bà sáng lập Xí nghiệp tư doanh Quốc Cường Gia Lai – tiền thân của Công ty CP Quốc Cường Gia Lai (QCG).

Thời gian đầu, doanh nghiệp này chuyên cung cấp các sản phẩm gỗ tròn, gỗ sẻ, gỗ chế biến… sau đó, mở rộng kinh doanh sang các lĩnh vực khác như trồng cà phê, điều, phân bón với hơn 500 lao động. Đến năm 2005, bà Loan bắt đầu kinh doanh bất động sản. Hai năm sau, doanh nghiệp của bà cổ phần hóa và lấy tên Công ty CP Quốc Cường Gia Lai, hoạt động đa ngành với bất động sản là nguồn thu chính.

Đức Long Gia Lai được thành lập vào tháng 9/1995 với ngành nghề chính là chế biến gỗ tiêu dùng và xuất khẩu. Vốn ban đầu là 3,6 tỷ đồng, 9.700m² đất, và một dây chuyền chế biến bán tự động. Đến năm 2007, Công ty CP Tập đoàn Đức Long Gia Lai được thành lập với số vốn điều lệ là 270 tỷ đồng và sau đó thành lập 20 công ty thành viên cùng 13 chi nhánh trong và ngoài nước.

Năm 2010, Đức Long Gia Lai niêm yết trên HoSE với mã chứng khoán DLG. Thời kỳ hoàng kim, doanh thu của doanh nghiệp này đạt gần 3.000 tỷ đồng mỗi năm trong giai đoạn 2015-2016.

---

Hoàng Anh Gia Lai không tránh khỏi những khó khăn từ cuộc suy thoái kinh tế năm 2008. Từ năm 2012, ông Đoàn Nguyên Đức bắt đầu thoái vốn khỏi bất động sản, tập trung phát triển nông nghiệp tại Lào và Campuchia, nhưng gặp thất bại và nợ vay vượt mức 27.000 tỷ đồng vào giai đoạn 2015-2016.

Để cải thiện dòng tiền, bầu Đức bán Công ty Nông nghiệp HAGL cho tỷ phú Trần Bá Dương (Thaco). Hiện tại, doanh nghiệp đang tập trung vào mô hình kinh doanh "hai cây – một con" (trồng chuối, sầu riêng và nuôi heo). Dự kiến đến cuối năm 2024, mô hình này sẽ mang lại lợi nhuận không dưới 2.000 tỷ đồng/năm cho HAGL. Tuy nhiên, tính đến 31/3/2024, Hoàng Anh Gia Lai vẫn còn tổng dư nợ vay là 7.816,4 tỷ đồng, bằng 111% vốn chủ sở hữu.

Quốc Cường Gia Lai cũng không thoát khỏi tình trạng khó khăn. Năm 2023, doanh nghiệp này ghi nhận doanh thu thuần đạt 432 tỷ đồng, giảm còn 1/3 so với năm trước, lợi nhuận sau thuế chỉ đạt hơn 10 tỷ đồng - mức thấp nhất trong vòng một thập kỷ qua. Trong quý I/2024, doanh thu thuần chỉ đạt 39 tỷ đồng, giảm 77% so với cùng kỳ và lãi ròng chỉ đạt gần 1,4 tỷ đồng.

CEO Nguyễn Thị Như Loan cũng vướng lao lý khi bị bắt tạm giam vào ngày 19/7/2023 về hành vi vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí.

Đức Long Gia Lai đã hai lần bị yêu cầu mở thủ tục phá sản trong hơn 1 năm qua. Tập đoàn này nợ gần 14,8 tỷ đồng và lãi chậm thanh toán gần 2,4 tỷ đồng. Năm 2022 và 2023, doanh nghiệp này lỗ lần lượt 1.197 tỷ đồng và 578 tỷ đồng. Đến quý I/2024, Đức Long Gia Lai đạt doanh thu thuần hơn 266 tỷ đồng và lãi sau thuế hơn 35 tỷ đồng, nhưng lỗ lũy kế tính đến hết tháng 3/2024 vẫn là 2.636 tỷ đồng, nợ phải trả là 4.455 tỷ đồng, gấp gần 8 lần vốn chủ sở hữu.