Xăng dầu: Đưa chính sách về sát thị trường

Nhiều quy định về kinh doanh xăng dầu đã bộc lộ bất cập, cũng là nguyên nhân gây thiếu hụt mặt hàng này thời gian qua. Để có thị trường xăng dầu lành mạnh, việc sửa đổi quy định pháp lý nhất thiết phải bám sát thực tiễn

Bộ Công Thương vừa có văn bản gửi các bộ, ngành, địa phương và các cơ quan liên quan về việc rà soát, đề xuất nội dung sửa đổi, bổ sung các quy định về kinh doanh xăng dầu.

Rút ngắn chu kỳ điều hành giá

Việc này được Bộ Công Thương triển khai ngay sau chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc quản lý, điều hành mặt hàng xăng dầu. Theo đó, Bộ Công Thương được giao nhiệm vụ chủ trì rà soát, đề xuất sửa đổi, bổ sung Nghị định số 83/2014/NĐ-CP ngày 3-9-2014 và Nghị định số 95/2021/NĐ-CP ngày 1-11-2021 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu, báo cáo Chính phủ ngay trong tháng 11-2022.

Bộ Công Thương cũng cho biết vấn đề về quyền và nghĩa vụ của các thương nhân phân phối xăng dầu; quyền và nghĩa vụ của các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu; việc thống nhất đầu mối quản lý nhà nước đối với mặt hàng xăng dầu; việc quản lý, sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu; việc sửa đổi, bổ sung các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động kinh doanh xăng dầu cũng cần được rà soát, đánh giá và đề xuất sửa đổi cho phù hợp với thực tiễn.

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động bên hành lang Quốc hội ngày 15-11, đại biểu (ĐB) Trần Hoàng Ngân (đoàn TP HCM) nhìn nhận về chu kỳ điều hành 10 ngày như hiện hành là điểm bất cập lớn, khiến giá xăng dầu trong nước không theo sát diễn biến giá thị trường thế giới. Trong bối cảnh hiện nay, nên rút ngắn thời gian giữa các kỳ điều hành còn 5 ngày.

PGS-TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), cho biết việc rút ngắn thời gian giữa các kỳ điều hành là vấn đề đã được bàn rất nhiều, ngay thời điểm xin ý kiến hoàn thiện Nghị định 95. Sau khi Nghị định 95 "chốt" rút ngắn kỳ điều hành còn 10 ngày, sau những bất cập trên thị trường vừa qua, đã có các ý kiến đề xuất rút ngắn còn 7 ngày, 5 ngày, thậm chí là điều hành giá theo ngày. Ông Long cho rằng phương án điều hành theo ngày thì khó khả thi.

Nâng trách nhiệm doanh nghiệp

Chia sẻ với phóng viên Báo Người Lao Động, bà Nguyễn Thị Sinh, Giám đốc Công ty Xăng dầu Chiến Thắng, tiếp tục nêu bất cập về mức chiết khấu cho doanh nghiệp (DN) bán lẻ hiện nay. Khi thị trường ổn định, mức chiết khấu được duy trì nhưng khi có bất ổn, các DN bán lẻ phải chịu mức chiết khấu thấp, thậm chí 0 đồng/lít, phải bù lỗ. Đại diện DN kiến nghị sửa đổi các nghị định lần này cần có quy định cụ thể về mức chiết khấu cho DN bán lẻ - đối tượng ở cuối chuỗi cung ứng xăng dầu nhưng đóng vai trò rất quan trọng. Cần có quy định cụ thể mức chiết khấu để nâng trách nhiệm của các DN trong hệ thống.

ĐB Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) cho biết trong quá trình tiến hành các hoạt động giám sát, nhiều DN bán lẻ phản ánh bất cập về mức chiết khấu, khiến họ càng bán càng lỗ. Để khắc phục bất cập này, trong quá trình rà soát, sửa đổi các nghị định liên quan đến kinh doanh xăng dầu, cần nghiên cứu đưa ra mức chiết khấu phù hợp, bảo đảm để DN kinh doanh, duy trì hoạt động, tránh tình trạng đứt gãy nguồn cung như đã xảy ra thời gian qua.

Vấn đề về chiết khấu, Bộ Tài chính cho biết hiện nay nhà nước không quy định chiết khấu trong hệ thống kinh doanh xăng dầu. Theo Bộ Tài chính, chiết khấu xăng dầu có thể còn phụ thuộc vào chính sách bán hàng, năng lực kinh doanh của thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu mà đại lý, tổng đại lý ký hợp đồng trực tiếp, số lượng các kênh trung gian trong hệ thống kinh doanh xăng dầu và sự phân bổ mức chiết khấu trong hệ thống.

Ở góc nhìn chuyên gia, PGS-TS Ngô Trí Long cho rằng nhà nước không nên can thiệp vào mức chiết khấu, mà đây là quan hệ dân sự giữa DN và DN. Trong quá trình vận hành kinh doanh, đôi bên thấy hợp lý thì cùng thỏa thuận về mức chiết khấu. Trong bối cảnh thị trường khó khăn thì phải cùng chia sẻ trong toàn hệ thống phân phối xăng dầu. Mọi ý kiến đưa ra đều phải được cân nhắc, tính toán kỹ lưỡng để "tuổi thọ" của chính sách khi ban hành được ổn định.

Bớt tầng nấc để giảm chi phí

Các chuyên gia kinh tế cho rằng cần phải xem xét lại hệ thống phân phối với nhiều tầng nấc như hiện nay. "Nhiều tầng nấc thì sẽ tăng chi phí, buộc phải cộng vào giá bán lẻ. Cần sắp xếp lại hệ thống, không cần quá nhiều thương nhân phân phối, mà từ DN đầu mối đến các đại lý, đến cửa hàng bán lẻ thì sẽ giảm được tầng nấc" - Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nêu.

Đây cũng là nội dung Bộ Công Thương đề nghị các bộ, ngành, địa phương liên quan tổng kết, đánh giá để có sửa đổi phù hợp. Hiện trên cả nước có 332 DN phân phối xăng dầu. ĐB Trần Hoàng Ngân ủng hộ việc giảm tầng nấc nhưng vẫn phải bảo đảm cung ứng xăng dầu với địa bàn rộng trên cả nước. Theo ông Ngân, việc giảm tầng nấc sẽ giúp cắt giảm chi phí, có thể tạo thuận lợi hơn trong công tác quản lý nhà nước.

Bên cạnh đó, việc thống nhất đầu mối quản lý nhà nước đối với mặt hàng xăng dầu cũng là vấn đề nhận được sự quan tâm lớn thời gian qua khi nhiều ý kiến đề xuất chuyển về Bộ Công Thương. Ngay cả Bộ Tài chính - cơ quan đang tham gia vào công tác quản lý giá đối với mặt hàng xăng dầu, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cũng cho biết sẽ kiến nghị sửa đổi các quy định để chuyển đầu mối quản lý xăng dầu về Bộ Công Thương.

Về việc đại lý bán lẻ xăng dầu được lấy hàng từ nhiều nguồn, PGS-TS Ngô Trí Long cho biết đây là vấn đề đã được nhắc đến nhiều năm nay. Mà việc này cũng cần cân nhắc kỹ lưỡng bởi xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có điều kiện, cần bảo đảm về chất lượng, kiểm soát về giá bán. Tuy nhiên, khi cho phép nhập hàng từ nhiều nguồn, đại lý sẽ đa dạng được nguồn hàng, tăng tính cạnh tranh, trong đó có cả mức chiết khấu.