Vì sao nhiều doanh nghiệp lớn, uy tín ưa chuộng phát hành trái phiếu riêng lẻ hơn công chúng?

Nhiều doanh nghiệp, tập đoàn lớn, uy tín, đủ điều kiện phát hành trái phiếu ra quốc tế nhưng họ vẫn chọn phát hành riêng lẻ thay vì ra công chúng. Điều này dẫn đến phát hành trái phiếu riêng lẻ tăng vọt thời gian qua, vì sao lại có thực trạng này khi mà kênh huy động trái phiếu ra công chúng có được nhiều lợi thế hơn.

Lỗi từ đâu?

Chia sẻ tại đối thoại chuyên đề: “Bước ngoặt thị trường trái phiếu doanh nghiệp sau Nghị định 65” do Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy tổ chức sáng nay (30/09), TS Lê Xuân Nghĩa - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, đề cập đến thị trường trái phiếu Việt Nam với sự tăng trưởng nhanh chóng thời gian qua, nhưng gần như tất cả công ty phát triển rất tốt ở Việt Nam đều không phát hành trái phiếu ra công chúng, mà lại chọn phát hành riêng lẻ. Theo ông Nghĩa, thực trạng này không phải lỗi của doanh nghiệp mà có lẽ là lỗi từ thị trường.

Đồng tình với ý kiến của ông Nghĩa, ông Đỗ Ngọc Quỳnh – Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam cho biết, có doanh nghiệp thời gian qua phát hành trái phiếu riêng lẻ nhưng bản thân họ có đủ điều kiện, tiêu chuẩn để phát hành ra công chúng. Thế nhưng khi phát hành ra công chúng, doanh nghiệp phải có phê duyệt từ đại hội đồng cổ đông, nộp hồ sơ lên Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), sau đó Ủy ban duyệt và đồng ý phương án phát hành thì doanh nghiệp phát hành. Khi hoàn tất, doanh nghiệp phải nộp hồ sơ để niêm yết trái phiếu lên Sở Giao dịch Chứng khoán để giao dịch trái phiếu với tất cả nhà đầu tư (từ nhà đầu tư cá nhân không chuyên đến tổ chức chuyên nghiệp) như giao dịch cổ phiếu trên thị trường.

Tuy nhiên thời gian qua, thị trường gặp phải vướng mắc khi nộp hồ sơ lên UBCKNN có thời gian xử lý lâu, dẫn đến doanh nghiệp không chủ động được thời gian phát hành trái phiếu. Từ đó doanh nghiệp không kịp huy động đủ nguồn vốn kinh doanh.

Trong khi đó, khi phát hành trái phiếu riêng lẻ, doanh nghiệp có thể chủ động triển khai hầu hết khâu, không phải xin ý kiến, doanh nghiệp chỉ có trách nhiệm báo cáo kết quả phát hành.

Trước thực trạng có rất nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện phát hành ra công chúng nhưng họ vẫn chọn phát hành riêng lẻ, ông Quỳnh cho biết điều này dẫn đến việc phát hành riêng lẻ tăng vọt trong khi phát hành ra công chúng chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Năm 2021, tỷ lệ này chỉ chiếm có 5% tổng khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp trên toàn thị trường. Trong 95% còn lại phát hành riêng lẻ có rất nhiều doanh nghiệp rất lớn, rất uy tín, chất lượng.

Ông Quỳnh nhận định, về mặt nguyên tắc, phát hành ra công chúng có nhiều lợi thế hơn phát hành riêng lẻ bởi doanh nghiệp không phải lo lắng về thanh khoản, do trái phiếu có thể niêm yết trên thị trường chứng khoán nên có thể bán cho mọi đối tượng nhà đầu tư, huy động vốn dễ và rẻ hơn.

Theo ông Quỳnh, hiện nay các ngân hàng phát hành trái phiếu ra công chúng và giao dịch trên thị trường, lãi suất thấp bằng 1/2 , thậm chí bằng 1/3 lãi suất phát hành của các doanh nghiệp. Bởi tính minh bạch, hạ tầng giao dịch thuận lợi, thuận tiện, dễ dàng hơn nhiều nên chi phí huy động vốn của các ngân hàng này giảm xuống, bên cạnh đó, tăng thương hiệu và uy tín của ngân hàng hơn.

“Vậy nên không doanh nghiệp nào không chọn phát hành ra công chúng nếu họ thuận lợi. Đây cũng là điểm chúng ta cần hoàn thiện cơ sở hạ tầng, nền tảng pháp lý để chúng ta giúp các doanh nghiệp đạt chuẩn có thể sử dụng kênh đó (phát hành trái phiếu ra công chúng – PV) một cách hiệu quả”, ông Quỳnh nhận định.

Doanh nghiệp mất cơ hội, thị trường bị tê liệt nếu không kịp xử lý thủ tục phát hành ra công chúng

TS Lê Xuân Nghĩa cho rằng: "Vấn đề này cấp bách. Chúng ta siết chặt lại phát hành riêng lẻ là đúng rồi nhưng nếu không đồng thời mở ngay thủ tục để xử lý hồ sơ cho phát hành ra công chúng nhanh thì thị trường sẽ có một khoảng thời gian, thậm chí kéo dài nửa năm hoặc 1 năm bị tê liệt".

Ông Nghĩa cho biết, UBCKNN phải mất ít nhất 6 tháng đến khoảng 1 năm để xử lý 1 bộ hồ sơ phát hành trái phiếu ra công chúng, bởi có quá nhiều hồ sơ doanh nghiệp nộp lên.

Do đó, nếu chỉ dừng lại ở việc ra đời Nghị định 65/2022/NĐ-CP mà không xử lý thủ tục phát hành trái phiếu ra công chúng thì không chỉ tạo ra ách tắc của bộ phận trong thị trường này mà còn ách tắc thị trường kia. Ông Nghĩa cũng cho biết, 1 số tập đoàn lớn phát hành riêng lẻ hiện nay nhưng họ thực sự có khả năng ra quốc tế, họ có uy tín, tầm quốc tế nhưng họ cảm thấy khó khăn khi phát hành riêng lẻ ở Việt Nam lãi suất cao, phát hành ra quốc tế lãi suất cũng cao bởi họ “chưa đủ đẳng cấp để phát hành ra công chúng ở Việt Nam”. Trong khi đó, khi doanh nghiệp nộp hồ sơ phát hành ra công chúng ở Việt Nam thì sẽ mất hoàn toàn cơ hội kinh doanh, ông Nghĩa chia sẻ.

“Vấn đề này cần phải suy nghĩ một cách nghiêm túc cùng những quy định, hành động thực sự”, ông Nghĩa nêu quan điểm.

Ông Quỳnh bày tỏ chia sẻ với cơ quan Nhà nước trước áp lực và trách nhiệm thực thi trong thời gian qua, đặc biệt là UBCKNN. Liên quan tới thủ tục duyệt hồ sơ phát hành trái phiếu ra công chúng, ông Quỳnh cho rằng nên đi theo những tiêu chuẩn mang tính các tiêu chí, chất lượng hoạt động doanh nghiệp, tổng thể các chỉ số tài chính hay chỉ số quản trị hơn là đi vào chi tiết mục đích sử dụng vốn.

“Hiện nay, cơ quan quản lý quản lý theo cách thức này là đang đi vào tiểu tiết hoạt động vận hành hằng ngày của doanh nghiệp, dùng vốn như thế nào, dùng vốn ra sao. Việc này vừa làm cho cơ quan Nhà nước dễ dính vào trách nhiệm pháp lý, khó trong quản lý, khó cho doanh nghiệp trong điều hành”, ông Quỳnh nói.

Chính các quy định hiện nay khiến cơ quan quản lý gặp áp lực khi xem xét, phê duyệt các hồ sơ. Theo đó, trong các cách thức thiết kế quy định pháp lý hiện tại cần tiếp cận theo phương thức khác để giúp cho cơ quan quản lý dễ xử lý hơn, đồng thời giúp doanh nghiệp chủ động trong hoạt động quản trị, điều hành doanh nghiệp theo thị trường và pháp luật. “Nhưng chúng ta khống chế là khống chế các khung, tiêu chí trong quản trị vận hành từ tài chính đến chế độ báo cáo, minh bạch hóa thông tin, kiểm toán, xếp hạng tín nhiệm…”, ông Quỳnh nêu quan điểm.