Vì sao Chứng khoán An Thành thoát tội kinh doanh trái phép?

Mặc dù không được cấp phép cho khách hàng vay tiền để mua chứng khoán nhưng Công ty chứng khoán An Thành vẫn ban hành quyết định cho vay - thiếu tiền.

Ngày 12/4, TAND TP Hà Nội đưa ra xét xử vụ án cựu kế toán Phạm Thị Mai Vân (NS 1982) lừa đảo, chiếm đoạt hơn 4 tỷ đồng xảy ra tại Công ty cổ phần Chứng khoán An Thành.

TẠO BÚT TOÁN KHỐNG ĐỂ CHIẾM ĐOẠT TIỀN

Theo cáo buộc, thời gian làm việc tại Công ty Chứng khoán An Thành, Vân làm kế toán trưởng nhưng dùng thủ đoạn như lập khống chứng từ, tạo bút toán giả, hạch toán nộp khống tiền tại ngân hàng, nộp tiền tại công ty, chuyển tiền nội bộ từ tài khoản công ty vào các tài khoản của các khách hàng…

Với hành vi trên, Vân dùng tiền của 8 tài khoản mượn để giao dịch mua, bán chứng khoán.

Cơ quan tố tụng xác định, từ 1/10/2009 đến ngày 15/12/2010, Vân đã sử dụng các tài khoản của người quen giao dịch chứng khoán để chiếm đoạt số tiền hơn 4,2 tỷ đồng của Công ty chứng khoán An Thành. Hiện bị cáo đã khắc phục hết số tiền chiếm đoạt.

Tại tòa, bị cáo Vân thừa nhận có thực hiện các bút toán khống, hạch toán khống số tiền trong 8 tài khoản chứng khoán. Việc này là sai so với quy định về kế toán. Nhưng bị cáo cũng cho rằng quy buộc còn nhiều điểm chưa thỏa đáng.

Bị cáo cho rằng có 2 bút toán khống là do ông Phạm Ngọc Phú - cựu Tổng giám đốc Công ty chứng khoán An Thành chỉ đạo thực hiện ngay trước khi bị kiểm toán. Tuy vậy, bị cáo không có căn cứ chứng minh việc ông Phú chỉ đạo.

Có mặt tại tòa, ông Phạm Ngọc Phú khẳng định theo quy định của công ty, phải có tiền trên tài khoản chứng khoán mới có thể đặt lệnh mua. Khách hàng có thể nộp tiền vào tài khoản ngân hàng của công ty hoặc nộp tiền mặt tại công ty. Sau đó kế toán sẽ hạch toán số tiền đó vào tài khoản chứng khoán của khách hàng.

Như nhiều công ty chứng khoán khác, công ty có thực hiện nghiệp vụ cho vay ký quỹ (margin) nhưng yêu cầu khách hàng phải có chứng khoán trên tài khoản để làm tài sản bảo đảm.

Về việc công ty có cho bị cáo Vân vay tiền chơi chứng khoán trên 8 tài khoản hay không, ông Phú cho biết nếu có việc cho vay, chuyển tiền từ tài khoản nội bộ sang tài khoản bị cáo Vân sử dụng thì phải có ủy nhiệm chi, có kế toán có kiểm soát rủi ro ký trình lên lãnh đạo công ty là tôi hoặc Phó giám đốc phê duyệt.

Tuy nhiên, ông Phú cũng thừa nhận có sự non kém về quản lý cộng với sự tin tưởng bị cáo nên trong thời gian dài không phát hiện sự thiếu hụt trên số dư tài khoản nội bộ. Đến khi bị cáo Vân nghỉ sinh, Công ty có kế toán trưởng mới. Do bị cáo không bàn giao nên vị kế toán mới thực hiện rà soát và phát hiện ra thiếu tiền trên tài khoản công ty.

Sau 1 ngày xét xử, tòa án đã tuyên phạt Vân mức án 7 năm tù.

CHO VAY KHI CHƯA ĐƯỢC CẤP PHÉP

Theo cáo trạng, năm 2020, tòa án đã phải hủy án để điều tra lại các điểm mờ.

Câu hỏi lớn nhất được đặt ra là về nguyên tắc, việc khớp lệnh được thực hiện chỉ khi tài khoản có đủ tiền. Nhưng vì sao có các tài khoản không có tiền mà giao dịch vẫn thành công. Nếu công ty không cho nhân viên vay thì không thực hiện được việc này.

Vân cũng từng khai nhận, công ty quản lý toàn bộ chứng khoán mua được từ tiền vay và có quyền bán bất cứ lúc nào để thu hồi vốn vay và tiền lãi vay. Còn ông Phạm Ngọc Phú ban đầu thừa nhận việc này nhưng sau đó lại phủ nhận.

Kết quả điều tra lại xác định, Công ty chứng khoán An Thành có cho khách hàng vay tiền mua bán chứng khoán theo hình thức cho vay – thiếu tiền theo quyết định số 37 ngày 24/6/2009. Theo đó, khách hàng phải có tài sản ròng (là tiền bán chứng khoán đang về tài khoản).

Khi vay, khách hàng phải ký hợp đồng với công ty. Trường hợp đủ điều kiện thì môi giới nhập lệnh không thông qua Ban giám đốc.

Trường hợp đặc biệt, khách hàng không đủ điều kiện vay thì phải có phê duyệt của Ban giám đốc. Khi tổng giám đốc đi vắng thì ủy quyền cho Phó tổng giám đốc phê duyệt.

Khoản vay của khách hàng được ghi vào tài khoản ghi nợ và công ty tính lãi vay hàng ngày. Công ty cho khách hàng vay tiền mua chứng khoán khi khách hàng có chứng khoán trên tài khoản và bảo lãnh bằng chính chứng khoán mua.

Đến hạn thanh toán thì khách hàng trả tiền. Trường hợp chưa trả được nợ và giá chứng khoán xuống, công ty sẽ bán chứng khoán để thu hồi.

Ví dụ trong tài khoản của Lê Quốc Cường thể hiện ngày 9/10/2009 trong tài khoản không có tiền nhưng vẫn mua được cổ phiếu số tiền 251,3 triệu đồng. Cùng ngày, tài khoản này được công ty cho vay để thanh toán.

Kết quả điều tra lại xác định có việc Công ty chứng khoán An Thành cho khách hàng vay tiền để mua chứng khoán.

Thời điểm đó, Công ty không dược cấp phép cho khách hàng vay tiền để mua chứng khoán. Tuy nhiên, Công ty chứng khoán An Thành vẫn ban hành quyết định cho vay là hành vi kinh doanh trái phép.

Cơ quan điều tra làm rõ trên sao kê chỉ thể hiện tiền phí giao dịch mua chứng khoán, không thể hiện số lãi thu của khách hàng khi vay tiền. Vì vậy, cơ quan điều tra không xác định được số tiền mà công ty này thu lời bất chính. Đây cũng là lý do ông Phú không bị xử lý về tội Kinh doanh trái phép.

Theo cơ quan tố tụng, ông Phú chưa làm hết chức năng, nhiệm vụ được giao trong việc quản lý tài khoản công ty, không thường xuyên chỉ đạo bộ phận kiểm soát nội bộ kiểm tra, đối chiếu tiền trên tài khoản và tiền trên số quỹ dẫn đến không phát hiện việc Vân hạch toán khống, chiếm đoạt tiền. Tuy nhiên, cơ quan điều tra xác định, ông Phú không được hưởng lợi, không đồng phạm nên không đề cập xử lý.