Vận hành hiệu quả gói hỗ trợ để kinh tế phục hồi

Để kinh tế phục hồi bền vững, Quốc hội khóa XV vừa thông qua Nghị quyết về chính sách tài khóa, tiền tệ để hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội (Nghị quyết) với sự nhất trí cao nhận được sự đồng thuận của dư luận xã hội và cử tri.

Kỳ vọng nhưng cũng là thách thức

Theo báo cáo vĩ mô vừa công bố của Khối nghiên cứu kinh tế toàn cầu của Tập đoàn HSBC, đà phục hồi tích cực trong quý IV/2021 cho thấy nền kinh tế sẽ sớm lấy lại đà tăng trưởng. Tổ chức này dự báo tăng trưởng GDP sẽ 6,5% trong năm nay.

Nhưng đó là kỳ vọng và kỳ vọng đó lại phụ thuộc rất nhiều vào diễn biến của đại dịch Covid-19. Cho đến lúc này - đặc biệt với biến thể Omicron đang lây lan nhanh trên toàn cầu, tất cả các tổ chức và chuyên gia đều nhận định đại dịch Covid-19 vẫn là rủi ro lớn nhất đối với tăng trưởng của Việt Nam trong năm nay.

“Dù biến chủng Omicron chưa lây lan mạnh ở châu Á và Việt Nam, nhưng chúng ta vẫn cần chuẩn bị tốt để đối phó, thông qua chuẩn bị tốt hệ thống y tế (đặc biệt là nguồn vắc xin để tiếp tục triển khai tiêm chủng và đảm bảo dịch vụ xét nghiệm đầy đủ, nhanh chóng), đồng thời có các quy trình phù hợp, tránh các biện pháp, quy định thái quá khiến mọi người không thể tham gia vào các hoạt động kinh tế, làm việc bình thường”, bà Carolyn Turk - Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam cho biết.

Bà cũng cho rằng, các biến thể mới như Omicron mà chưa ai dự báo được hết các tác động - hoàn toàn có thể ảnh hưởng đến triển vọng kinh tế của Việt Nam và các đối tác thương mại cũng như những tác động kéo dài từ năm 2021 đến thu nhập của người lao động, hộ gia đình và có thể ảnh hưởng đến sự phục hồi của nhu cầu trong nước. Đây chính là những yếu tố khó lường có thể khiến những kỳ vọng trên một lần nữa lại trở thành những khó khăn, thách thức cho đà phục hồi trong năm nay.

Kịp thời và cần thiết

Cũng chính vì những rủi ro như vậy, gói chính sách tài khoá, tiền tệ vừa được thông qua với quy mô gần 350.000 tỷ đồng, hỗ trợ cho nhiều nhóm đối tượng, lĩnh vực (đặc biệt là y tế; hạ tầng; an sinh xã hội, lao động, việc làm…) được kỳ vọng sẽ giúp nền kinh tế phục hồi, thúc đẩy được các động lực tăng trưởng cả trong ngắn và trung hạn. “Nghị quyết mà Quốc hội Việt Nam vừa thông qua là rất quan trọng, kịp thời và cần thiết”, ông Jacques Morisset - Chuyên gia kinh tế trưởng WB tại Việt Nam nhấn mạnh. Vị chuyên gia này cũng tin tưởng gói hỗ trợ sẽ được thực hiện theo đúng kế hoạch đề ra khi nhìn từ kết quả chiến lược tiêm chủng vừa qua.

“Việt Nam phải mất thời gian dài thì mới thực hiện được tiêm chủng, nhưng khi bắt đầu thì tiến độ lại rất nhanh và hiện đã là một trong những nước tiêm chủng tốc độ nhanh và cao nhất trên thế giới. Đây là điều chúng tôi rất ấn tượng”, chuyên gia này cho biết. Chưa kể, dù chiến lược tiêm chủng có từ sớm nhưng gặp những khó khăn về nguồn cung vắc xin (yếu tố khách quan) khiến Việt Nam bị động rất nhiều. Còn hiện nay, Việt Nam trong thế chủ động để thực hiện gói hỗ trợ nên kỳ vọng sẽ triển khai nhanh chóng là hoàn toàn có cơ sở.

Đề xuất trong triển khai gói này, kinh tế trưởng WB tại Việt Nam cho rằng, Chính phủ cần đặc biệt tập trung vào tinh giản các thủ tục đầu tư, xử lý mối quan hệ giữa chính quyền Trung ương và địa phương; tinh giản các thủ tục về đấu thầu và thúc đẩy thu hút đầu tư tư nhân vào một số lĩnh vực cần thiết... “Chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ Chính phủ trong triển khai gói kích cầu này”, ông Morisset nhấn mạnh.

Trong khi đó bà Dorsati Madani - chuyên gia kinh tế cao cấp của WB cho rằng, quyết định giảm thuế VAT 2% là rất tích cực, sẽ giúp kích cầu tiêu dùng, tạo động lực để người tiêu dùng chi tiêu nhiều hơn, qua đó hỗ trợ trở lại nền kinh tế. Nhưng bên cạnh đó, các chuyên gia cho rằng vấn đề khả năng hấp thụ; đối tượng (các dự án, lĩnh vực…) cần tập trung; các quy định cụ thể về trách nhiệm, thẩm quyền; làm sao gắn kết chặt chẽ giữa mục tiêu, quy mô hỗ trợ với hiệu quả về nguồn lực, những kết quả cụ thể phải đạt được; làm sao tránh được các hệ lụy như đã từng xảy ra với gói kích thích trước đây… cũng cần làm rõ trong các văn bản hướng dẫn triển khai Nghị quyết để nền kinh tế thực sự phục hồi và bật lên trong hai năm tới. Như vậy, vấn đề thực thi, vận hành hiệu quả trong thực tế là mấu chốt cho thành công của Chương trình phục hồi này.

TS. Cấn Văn Lực - chuyên gia kinh tế trưởng BIDV cho rằng, gói hỗ trợ đã tính đến tác động vào cả tổng cung, tổng cầu. Trong đó, những vấn đề liên quan đến giãn, hoãn đã giảm đi rất nhiều mà giờ tập trung vào giảm chi phí, tăng khả năng tiếp cận, hỗ trợ dòng tiền. Các cấu phần hướng đến hỗ trợ cũng khá cụ thể, như đầu tư nhiều vào y tế, vào hạ tầng… Đó là những yếu tố tích cực. Nghị quyết đã được thông qua, Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các quy định, hướng dẫn chi tiết, cụ thể để có thể triển khai được ngay.

Có mấy điểm cần lưu ý thêm. Trong đó, về cấu phần, gói 46 nghìn tỷ đồng để nhập khẩu vắc xin, thuốc điều trị và thiết bị, vật tư phục vụ phòng, chống dịch Covid-19 cần xác định thuộc chính sách tài khóa (thay vì chính sách tiền tệ). Bên cạnh đó, cấu phần cho đầu tư nhà ở cần nhiều hơn vì đó là nhu cầu thiết thực của người lao động, người thu nhập thấp và hiện cung đang thiếu rất nhiều. Điều này cũng phù hợp và là cấu phần quan trọng của Chiến lược nhà ở 10 năm tới mà Chính phủ đang dự thảo.

Về một số nguồn lực và phương án huy động nguồn lực, cần cụ thể hóa nguồn từ tăng thu ngân sách, tiết giảm chi tiêu; nguồn từ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại các DNNN… Công cụ trái phiếu Chính phủ nên phát hành chủ yếu trong nước bằng đồng nội tệ vì hiện nay nguồn lực trong nước có và lãi suất đang thấp, tỷ giá ổn định. Việc phát hành trực tiếp trái phiếu Chính phủ cho NHNN chỉ nên xem là phương án cuối cùng (trong trường hợp các tổ chức, nhà đầu tư không mua hết) để đảm bảo phát hành thành công. Ngoài ra, cần hoàn thiện thêm các đánh giá tác động cụ thể hơn của Chương trình đối với các vấn đề như: lạm phát, tăng trưởng GDP…