Trung Quốc đáp trả mạnh mẽ cuộc đàn áp chip của Mỹ, tung thêm cả "kế hoạch B"

Bắc Kinh đã chính thức công bố lệnh cấm xuất khẩu sang Mỹ một số khoáng sản quan trọng, thành phần chủ chốt trong sản xuất chất bán dẫn và có ứng dụng rộng rãi trong lĩnh vực quân sự, ngay sau khi Washington áp dụng các biện pháp mới nhằm siết chặt ngành bán dẫn của Trung Quốc.

Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tiếp tục gia tăng, đánh dấu một đợt leo thang mới trong mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Đây là bước đi đầy căng thẳng ngay trước khi Tổng thống đắc cử Donald Trump chính thức nhậm chức.

Việc Washington công bố các biện pháp mới nhằm siết chặt ngành bán dẫn của Trung Quốc đã thúc đẩy Bắc Kinh đưa ra động thái đáp trả mạnh mẽ. Trung Quốc đã áp dụng lệnh hạn chế xuất khẩu các khoáng sản quan trọng, trong đó có gali và germani, làm gia tăng mức độ đối đầu giữa hai nước.

Gali, Germani... và Những Mối Lo Khác?

Vào ngày 2/12, Washington công bố lệnh hạn chế bán hàng cho 140 công ty, trong đó có các hãng chip Trung Quốc như Piotech và SiCarrier. Đây là bước đi mở rộng nhằm ngăn chặn xuất khẩu chip tiên tiến sang Trung Quốc, các công nghệ có thể được sử dụng trong hệ thống vũ khí hiện đại và trí tuệ nhân tạo.

Các quy định mới của Mỹ bao gồm kiểm soát 20 loại thiết bị sản xuất chip cùng ba công cụ phần mềm liên quan đến việc phát triển và sản xuất chất bán dẫn.

Ngay sau đó, ngày 3/12, Trung Quốc không ngần ngại lên án Mỹ vì đã “chính trị hóa và vũ khí hóa các vấn đề kinh tế, thương mại và công nghệ”. Đáp trả, Bắc Kinh tăng cường kiểm soát xuất khẩu các khoáng sản quan trọng, bao gồm gali, germani, và các vật liệu siêu cứng, với lý do bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia và ngăn chặn phổ biến vũ khí hạt nhân.

Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết lệnh cấm này, có hiệu lực ngay lập tức, yêu cầu giám sát nghiêm ngặt hơn về mục đích sử dụng cuối cùng của than chì xuất khẩu sang Mỹ. Đặc biệt, các mặt hàng như gali, germani, antimon sẽ không được phép xuất khẩu sang Mỹ, trong khi các mặt hàng khác, như than chì, chỉ được phép xuất khẩu với điều kiện kiểm soát chặt chẽ.

Gali và germani: Thành phần quan trọng trong sản xuất chip, với germani còn được ứng dụng trong công nghệ hồng ngoại, cáp quang, và năng lượng mặt trời.

Antimon: Sử dụng để chế tạo đạn dược và các loại vũ khí khác.

Than chì: Thành phần lớn nhất trong pin xe điện tính theo thể tích.

Động thái này đã làm dấy lên mối lo rằng Bắc Kinh có thể tiếp tục nhắm đến những khoáng sản quan trọng khác, chẳng hạn như niken và coban, vốn được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp.

Todd Malan, chuyên gia tại Talon Metals, cảnh báo: “Trung Quốc đã phát tín hiệu về khả năng thực hiện các biện pháp này từ lâu. Khi nào Mỹ mới thực sự rút ra bài học?” Điều này càng đáng chú ý khi mỏ niken duy nhất của Mỹ dự kiến sẽ cạn kiệt vào năm 2028.

Một phát ngôn viên của Nhà Trắng cho biết Mỹ đang đánh giá các biện pháp hạn chế của Trung Quốc và sẽ đưa ra các bước ứng phó cần thiết. “Những động thái này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác với các quốc gia khác để đa dạng hóa chuỗi cung ứng, giảm thiểu sự phụ thuộc vào Bắc Kinh”, người phát ngôn khẳng định.

"Món Quà Phản Đòn" từ Bắc Kinh

Trung Quốc hiện nắm giữ 94% sản lượng gali và 83% sản lượng germani toàn cầu. Tuy nhiên, theo số liệu hải quan, trong năm nay (tính đến tháng 10), không có lô hàng germani hoặc gali nào, dù gia công hay chưa gia công, được xuất khẩu sang Mỹ. Một năm trước đó, Mỹ vẫn là thị trường lớn thứ 4 và thứ 5 cho hai loại khoáng sản này.

Tháng 10 vừa qua, tổng lượng antimon xuất khẩu từ Trung Quốc giảm 97% so với tháng 9, sau khi các hạn chế xuất khẩu có hiệu lực. Trung Quốc cũng chiếm gần một nửa sản lượng antimon toàn cầu, loại nguyên liệu quan trọng cho sản xuất vũ khí, kính nhìn ban đêm, pin, và thiết bị quang điện.

Theo công ty tư vấn Project Blue, năm nay Trung Quốc sản xuất 59,2% lượng germani tinh chế và 98,8% gali tinh chế toàn cầu. Chuyên gia Jack Bedder nhận định: “Đây là một bước leo thang đáng kể trong chuỗi cung ứng, làm tăng thêm khó khăn vốn đã hiện hữu với phương Tây trong việc tiếp cận nguyên liệu thô.”

Giá antimon trioxide tại Rotterdam đã tăng 228% từ đầu năm, đạt mức 39.000 USD/tấn vào ngày 28/11, theo dữ liệu từ Argus.

Thông báo hạn chế của Bắc Kinh xuất hiện ngay sau khi Mỹ đưa ra đòn giáng thứ ba trong vòng ba năm qua nhằm vào ngành bán dẫn của Trung Quốc. Peter Arkell, Chủ tịch Hiệp hội Khai thác Toàn cầu của Trung Quốc, bình luận: “Không có gì ngạc nhiên khi Trung Quốc phản đòn bằng cách siết chặt nguồn cung khoáng sản chiến lược. Đây là một cuộc chiến thương mại mà không bên nào thực sự chiến thắng.”

Cùng lúc, Bắc Kinh có vẻ đang chuẩn bị tung thêm “quà tặng” đi kèm các biện pháp trả đũa. Ngày 3/12, các tổ chức công nghiệp Trung Quốc kêu gọi thành viên mua chip sản xuất trong nước, đồng thời cảnh báo rằng chip Mỹ không còn an toàn hay đáng tin cậy.

Khuyến nghị này có thể ảnh hưởng đến các công ty Mỹ như Nvidia, AMD, và Intel – những nhà sản xuất vẫn tiếp tục bán sản phẩm tại Trung Quốc bất chấp các biện pháp kiểm soát xuất khẩu.

Tom Nunlist, Phó giám đốc Công ty nghiên cứu Trivium China, nhận xét: “Trung Quốc từng phản ứng khá chậm rãi và thận trọng trước các động thái của Mỹ, nhưng giờ đây họ có vẻ sẽ hành động quyết liệt hơn.”

Các tổ chức công nghiệp Trung Quốc, đại diện cho hơn 6.400 công ty trong các lĩnh vực lớn như viễn thông, kinh tế kỹ thuật số, ô tô và chất bán dẫn, liên tiếp đưa ra các tuyên bố phản đối.

Hiệp hội Internet Trung Quốc kêu gọi các doanh nghiệp nội địa cân nhắc kỹ trước khi mua chip Mỹ và tìm kiếm đối tác từ các quốc gia khác. Hiệp hội cũng khuyến khích sử dụng chip từ các nhà sản xuất trong nước hoặc từ các doanh nghiệp quốc tế đặt tại Trung Quốc.

Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc tuyên bố rằng các quy định của Washington đang “phá vỡ nguồn cung ổn định và làm lung lay niềm tin vào sản phẩm chip của Mỹ”. Hiệp hội cảnh báo thêm rằng chip ô tô từ Mỹ “không còn đáng tin cậy và an toàn nữa”.

Trung Quốc đang gia tăng sức ép trong cuộc chiến tranh thương mại với Mỹ, đặc biệt trong lĩnh vực chip và khoáng sản quan trọng. Những động thái này không chỉ đe dọa chuỗi cung ứng toàn cầu mà còn buộc các quốc gia khác phải tìm kiếm chiến lược tự chủ mới để giảm phụ thuộc vào Bắc Kinh.