Trung Quốc đang mắc nợ 7.200 tỉ USD

Bắc Kinh đã triển khai gói cứu trợ kinh tế trị giá hàng ngàn tỉ nhân dân tệ (NDT) trong năm 2020, nhưng sự gia tăng nợ trong nước và nguy cơ ''tê giác xám'' có thể đe dọa hệ thống tài chính của nước này.

Gói cứu trợ kinh tế bao gồm đợt phát hành hiếm hoi trái phiếu kho bạc đặc biệt với tổng giá trị 1.000 tỉ NDT (tương đương 154,6 tỉ USD) và 3.750 tỉ NDT trái phiếu đặc biệt trong nước để giúp hạn chế tác động của đại dịch COVID-19 và giải cứu các doanh nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề.

Ông Ôn Lai Thành - giáo sư ngành khoa học tài chính tại Đại học Tài chính và kinh tế trung ương ở Bắc Kinh, cho biết: "Các biện pháp khẩn cấp được áp dụng vào năm 2020 đã làm tăng đáng kể rủi ro nợ của Trung Quốc. Đặc biệt, tỉ lệ nợ của chính quyền địa phương đã tăng vọt lên mức trung bình 90% GDP địa phương, gần với giới hạn đỏ".

Giáo sư Ôn Lai Thành cho rằng việc giảm tỉ lệ thâm hụt tài khóa từ 3,6% GDP của năm 2020 xuống 3% và giảm quy mô trái phiếu chuyên dùng trong nước sẽ gửi đi tín hiệu rõ ràng cho thấy Trung Quốc đang quay trở lại chính sách tài khóa bình thường hơn. Ông nói thêm: "Dựa trên các thông tư của chính phủ, có thể thấy các khoản nợ tiềm ẩn vẫn là mối quan ngại lớn".

Theo các chuyên gia phân tích, tại phiên họp sắp tới của Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc (tức Quốc hội), các nhà lãnh đạo dự kiến sẽ điều chỉnh sự hỗ trợ tài chính cho nền kinh tế nước này bằng cách giảm thâm hụt ngân sách cũng như giảm phát hành trái phiếu đặc biệt địa phương, vốn được dùng để tài trợ cho chi tiêu cơ sở hạ tầng, đồng thời tăng ngân sách cho các dự án liên quan đến sinh kế.

Việc thu hẹp kích thích kinh tế sẽ phù hợp với lời kêu gọi của chính quyền trung ương về cân bằng giữa phát triển và an ninh trong 15 năm tới, nỗ lực tập trung vào việc hạn chế những nguy cơ "tê giác xám" ["Tê giác xám" là một thuật ngữ để miêu tả những rủi ro mà nền kinh tế một quốc gia đã nhận thấy được nhưng thường bị lơ là]. có thể đe dọa sự ổn định của hệ thống tài chính Trung Quốc và sự phát triển kinh tế đất nước.

Tổng nợ của Chính phủ Trung Quốc là 46.550 tỉ NDT (7.200 tỉ USD) vào cuối năm 2020, bao gồm 20.890 tỉ NDT do chính quyền trung ương nợ và 25.660 tỉ NDT nợ của các chính quyền địa phương. Khối lượng nợ tương đương 45,8% GDP năm ngoái - dưới mức 60% GDP được các tổ chức quốc tế coi là ngưỡng cảnh báo về sự nguy hiểm - nhưng số liệu nợ chính thức này không phản ánh đầy đủ tổng nợ của chính phủ, vì nó không bao gồm các khoản nợ tiềm ẩn và nợ tiềm tàng bên trong các doanh nghiệp nhà nước hoặc các dự án công tư hợp doanh.

Mã Tuấn, một thành viên Ủy ban chính sách tiền tệ thuộc ngân hàng trung ương Trung Quốc - gần đây đã lập luận trong một diễn đàn công khai rằng Trung Quốc nên dừng đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế hàng năm trong một thời gian dài, vì mức độ vay tổng thể và nợ đang tăng với tốc độ nhanh nhất kể từ năm 2009.

Bộ trưởng Tài chính Trung Quốc Lưu Côn gần đây cũng đã nhấn mạnh rằng Trung Quốc phải tiếp tục chính sách thắt lưng buộc bụng và duy trì đủ không gian hành động để giải quyết các nguy cơ trong tương lai. Tân Hoa xã dẫn lời Lưu Côn: "Chúng ta phải tiến hành những dàn xếp hợp lý đối với các chính sách về thâm hụt tài chính, nợ và chi tiêu, và phải có những hành động đáng kể nhằm giải quyết rủi ro tiềm ẩn về nợ của địa phương".

Bộ Tài chính Trung Quốc mới đây đã khai trương một nền tảng trực tuyến tiếp nhận nhiều loại thông tin nợ địa phương, bao gồm quy mô dư nợ, các chỉ số kinh tế và năng lực tài khóa. Bộ này cũng ra lệnh cho các quan chức xem xét cách thức chi tiêu tiền thu từ trái phiếu cho mục đích đặc biệt ở cấp địa phương.

Người dân đi mua sắm đông đúc trước tết Nguyên đán vừa qua ở Bắc Kinh Kinh - Ảnh: REUTERS

Trước đó, cựu Bộ trưởng Tài chính Trung Quốc Lâu Kế Vỹ đã cảnh báo rằng khó khăn về nợ sẽ còn tiếp diễn trong một thời gian nữa, do Bắc Kinh duy trì chính sách tài khóa chủ động trong 12 năm liên tiếp, bắt đầu với gói kích thích trị giá 4.000 tỉ NDT được tung ra vào năm 2008 để chống lại tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Tại một diễn đàn hồi tháng 12-2020, vị cố vấn này của Chính phủ Trung Quốc thẳng thắn phát biểu: "Nợ chính phủ sẽ ngày càng trở thành mối đe dọa đối với sự ổn định tài khóa và an ninh kinh tế trong tương lai".

Chỉ riêng các khoản thanh toán lãi nợ đã là một gánh nặng lớn, chiếm 13% chi tiêu của chính quyền trung ương vào năm 2019, từ trước khi Trung Quốc thực hiện các biện pháp giảm nhẹ tác động của đại dịch COVID-19.

Ông Lâu Kế Vỹ ước tính rằng con số này đã tăng lên khoảng 15% vào năm 2020. Ông đề xuất hạn chế quy mô phát hành trái phiếu vì mục đích đặc biệt của địa phương, vốn không được tính vào tỷ lệ thâm hụt ngân sách được cơ quan lập pháp phê duyệt.

Theo ước tính của Ngân hàng Standard Chartered, quy mô tài khóa tăng cường của Trung Quốc - sự kết hợp giữa ngân sách công nói chung và ngân sách cấp vốn của chính phủ - đạt 8.700 tỉ NDT (1.350 tỉ USD) vào năm 2020, tương đương 8,6% GDP.

Thẩm Khương Quang, Trưởng cố vấn kinh tế thuộc JD Technology, cho biết điều kiện tài chính yếu kém của chính quyền địa phương là mối quan tâm lớn nhất đối với các nhà hoạch định chính sách, do mức nợ cao cũng như thuế và doanh thu từ bán đất giảm sút.

Tuy nhiên, ông cũng nói thêm rằng chính quyền trung ương có khả năng sẽ tiếp tục hỗ trợ tài chính trực tiếp cho chính quyền các địa phương, với tổng trị giá hơn 1.500 tỉ NDT vào năm 2020, và thu ngân sách có thể phục hồi khi nền kinh tế quốc gia dự kiến tăng trưởng khoảng 8% trong năm 2021.