Trong vòng xoáy margin

Cho vay margin của các công ty chứng khoán tăng liên tục khiến giới chuyên gia lo ngại sẽ có những đợt giải chấp tác động tiêu cực lên thị trường. Trong khi các nhà cho vay vẫn khẳng định dư nợ cho vay margin mới chỉ khoảng 2,75% vốn hóa thị trường sàn TP.HCM.

Theo Công ty Chứng khoán Yuanta, tính đến cuối quý III, tổng dư nợ cho vay margin của 60 công ty chứng khoán trên thị trường đã tăng lên mức 154.049 tỷ đồng, tăng 21,5% so với quý trước (tương đương với giá trị 27.284 tỷ đồng) và tăng 119% so với đầu năm 2021. Tỷ trọng cho vay margin đến thời điểm cuối quý III chiếm 2,75% vốn hóa thị trường trên sàn TP.HCM; trong khi 7 năm trước, tỷ trọng này chỉ ở mức 0,9%

Thị trường chứng khoán liên tiếp có những đợt sóng mới, kích thích mạnh các nhà đầu tư cá nhân mới tham gia thị trường sử dụng margin và các công ty chứng khoán từ đầu năm đến nay cũng liên tục tăng vốn để mở rộng quy mô cho vay margin. Bởi theo quy định hiện hành, tổng dư nợ cho vay giao dịch ký quỹ (margin) không được vượt quá 2 lần vốn chủ sở hữu của công ty chứng khoán. Vì thế muốn đẩy mạnh cho vay margin, buộc các công ty chứng khoán phải tăng vốn.

Đặc biệt, các công ty chứng khoán có vốn nước ngoài với lợi thế nguồn vốn giá rẻ từ nước ngoài đang bơm mạnh tiền vào thị trường Việt Nam, đáp ứng cơn khát margin cho nhà đầu tư mới. Một nhân viên môi giới chứng khoán ở TP.HCM cho biết, công ty không thiếu vốn cho vay margin, vấn đề là có đủ room để tiếp tục cấp khoản vay cho nhà đầu tư lướt sóng chứng khoán hay không thôi.

Với các công ty chứng khoán, bên cạnh yếu tố lợi nhuận, việc đẩy mạnh cho vay margin còn để thu hút nhà đầu tư nhằm mở rộng cung ứng các dịch vụ chứng khoán khác; còn nếu không đủ room cho vay margin, cũng đồng nghĩa với việc họ sẽ đánh mất khách hàng.

Bởi vậy mặc dù theo quy định hiện hành, công ty chứng khoán được cho vay margin với tỷ lệ tối đa là 50%, tức tỷ lệ ký quỹ tối thiểu phải là 50%, nhà đầu tư chỉ được sử dụng đòn bẩy tài chính đến 1:2. Tuy nhiên, Công ty Chứng khoán SSI cho biết, có những công ty chứng khoán có thể lách quy định cho vay đến 1:3.

Người sử dụng margin để mua chứng khoán lướt sóng tìm kiếm lợi nhuận nhanh chứ không phải đầu tư giá trị, nên không quan tâm đến tình hình hoạt động của doanh nghiệp phát hành cổ phiếu thế nào và để giảm bớt chi phí những nhà đầu tư này thường chỉ cầm cổ phiếu trong thời gian siêu ngắn.

Mặc dù theo các công ty chứng khoán, các cổ phiếu được cấp margin đều là những cổ phiếu thanh khoản cao, có thị giá tốt, nền tảng công ty tốt. Thế nhưng trong cơn khát margin cả nhà đầu tư và công ty chứng khoán hiện tại, rất khó đoán định những yếu tố rủi ro thị trường.

Bởi khi cổ phiếu rớt giá, nhà đầu tư sử dụng margin phải bổ sung tiền vào tài khoản chứng khoán cho đủ tỷ lệ theo quy định của công ty chứng khoán. Trường hợp nhà đầu tư không bơm thêm tiền, nghiệp vụ giải chấp tự động của các công ty chứng khoán bán chứng khoán nhưng trong áp lực bán mạnh lại đẩy thị trường giảm sâu. Rủi ro lúc này không chỉ còn của riêng nhà đầu tư sử dụng margin mà ảnh hưởng lan sang các công ty chứng khoán. Mặc dù các công ty chứng khoán có nghiệp vụ tự doanh, nhưng trong xu hướng thị trường giảm không dễ bán những cổ phiếu sử dụng margin để thu hồi vốn.

Mặc dù, hiện tại thị trường chưa đến mức áp lực bán lớn, nhưng với tốc độ tăng trưởng cho vay margin trong 9 tháng đầu năm 2021 tăng trên 119% là điều không thể chủ quan. Minh chứng chưa xa, trong quý III năm nay, thị trường có một đợt điều chỉnh kéo hàng loạt cổ phiếu ngân hàng, bất động sản, thép… xuống thấp đến nay vẫn chưa lấy lại phong độ của nửa đầu năm 2021, kéo theo phần tự doanh của một số công ty chứng khoán xuống theo. Cụ thể: AGR doanh thu quý III năm nay lỗ tự doanh 12,7 tỷ đồng, chi phí quản lý cũng tăng gấp hai lần. BMS lỗ tự doanh gần 66 tỷ đồng…

Cơn khát margin vẫn chưa dừng lại khi số nhà đầu tư mới tham gia thị trường ngày càng nhiều. Trong 10 tháng năm 2021, bình quân mỗi tháng thị trường có 108.600 tài khoản chứng khoán mở mới. Lượng người đầu tư chứng khoán tăng đồng nghĩa với việc gia tăng margin. Thời điểm năm 2021 sắp hết, nhiều công ty chứng khoán cũng đang tìm vốn để chuẩn bị cho kế hoạch mở rộng quy mô để tiếp tục cho vay margin trong năm 2022.

Các chuyên gia chứng khoán cho rằng, những nhà đầu tư cá nhân mới tham gia thị trường rất ham sử dụng margin, nhất là khi họ mua chứng khoán khi thị trường tăng đều, thu được lợi nhuận nhanh nhưng nếu thị trường gãy đổ những nhà đầu tư cá nhân khó gượng dậy nhất.