Thực trạng kinh tế thế giới năm 2019 và dự báo năm 2020

Tính chất “khó lường” trong cuộc cạnh tranh thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới khiến kinh tế toàn cầu năm 2020 được dự báo vẫn đối mặt với khó khăn.

Những tín hiệu khả quan trong những ngày cuối năm 2019, từ việc Mỹ và Trung Quốc đạt thỏa thuận thương mại "giai đoạn một" tới kết quả cuộc bầu cử quốc hội Anh định hình rõ lộ trình Brexit, phần nào đã xoa dịu những mối lo dai dẳng trên thị trường trong cả năm 2019.

Giới chuyên gia kinh tế nhận định về mặt lý thuyết, đây có thể là “cú hích” tạo đà cho tăng trưởng kinh tế toàn cầu.

Tuy nhiên, tính chất “khó lường” trong cuộc cạnh tranh thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới cùng những diễn biến địa-chính trị phức tạp ở phần còn lại của thế giới khiến kinh tế toàn cầu năm 2019 và năm 2020 được dự báo vẫn đối mặt với khó khăn.

Hứng chịu hàng loạt yếu tố gây rủi ro cao trong năm 2019

Nhìn lại năm 2019, có thể thấy nền kinh tế toàn cầu đã trở nên mong manh do hệ thống thương mại và đầu tư suy yếu kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump theo đuổi “cuộc đấu” thuế quan với Trung Quốc.

Sau khi làm đảo lộn cục diện kinh tế toàn cầu và chặn đà tăng trưởng kinh tế từng được dự báo là khá vững chắc trong năm 2018, căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tiếp tục vẽ những "vệt tối" lên bức tranh kinh tế toàn cầu năm 2019.

Những đòn áp thuế "ăn miếng trả miếng" giữa Washington và Bắc Kinh nhằm vào một khối lượng lớn hàng hóa của nhau hồi giữa năm nay và đỉnh điểm là tháng 8 vừa qua đã phần nào làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, giảm lòng tin của giới đầu tư và kinh doanh, từ đó tạo ra những rào cản bất lợi cho tăng trưởng kinh tế thế giới.

Trong khi đó, tiến trình Brexit chông gai của nước Anh với những biến động liên tiếp trên chính trường nước này đã “phủ bóng đen” không chỉ lên nền kinh tế Anh mà cả châu Âu.

Nguy cơ của “Brexit cứng” không thỏa thuận kéo theo tình trạng hỗn loạn thị trường tài chính, đe dọa toàn bộ nền kinh tế thế giới, khiến giới đầu tư “đứng ngồi không yên” suốt nhiều tháng.

Kịch bản Brexit cứng được dự báo sẽ gây thiệt hại cho cả đôi bên, khiến tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Anh giảm 3,5%, trong khi GDP của EU cũng giảm hơn 0,5%.

Trên thực tế, chuỗi thời gian Brexit bất định kéo dài suốt 11 tháng đầu năm 2019, trước khi lộ trình mọi chuyện rõ ràng hơn sau cuộc bầu cử sớm ở Anh ngày 12/12 vừa qua, cũng đã đủ làm suy yếu nền kinh tế của cả Anh lẫn EU.

Kinh tế toàn cầu 2019 còn hứng chịu hàng loạt yếu tố gây rủi ro cao, từ làn sóng biểu tình bạo lực bùng phát ở Hong Kong (Trung Quốc) hay tình hình rối ren tại khu vực Mỹ Latinh, tới những căng thẳng Vùng Vịnh với nguy cơ một cuộc chiến tranh có thể bùng phát do xung đột Mỹ-Iran leo thang…

Hàng loạt diễn biến bất ổn khiến kinh tế thế giới năm 2019 rơi vào tình trạng “mất đà”. Hầu hết các nền kinh tế trên thế giới chứng kiến tình trạng suy giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế, bao gồm cả các nền kinh tế lớn nhất như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản...

Trong khi đó, kinh tế châu Âu đã bước vào giai đoạn tăng trưởng chậm kéo dài và lạm phát thấp trong bối cảnh bất ổn cao.

Sau khi tăng trưởng chậm lại trong quý II/2019, nền kinh tế EU dường như vẫn không cho thấy khả năng phục hồi trong năm.

Chính vì vậy, trong báo cáo Triển vọng Kinh tế thế giới năm 2019 công bố tháng 10 vừa qua, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đã hạ mức dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong năm nay xuống 3%, đồng thời cảnh báo kinh tế thế giới đang phát triển với nhịp độ yếu nhất kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu giai đoạn 2008-2009.

Còn Báo cáo của Ủy ban châu Âu (EC) công bố hồi tháng 11 cũng cho thấy, mặc dù Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu đã tăng trong nửa đầu năm do xu hướng bất ngờ tăng giá ở một số nền kinh tế tiên tiến và hoạt động mạnh mẽ trong khu vực Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), song sự phục hồi khiêm tốn này chỉ diễn ra trong ngắn hạn.

EC dự báo tăng trưởng GDP toàn cầu, không kể Liên minh châu Âu (EU), sẽ giảm mạnh từ mức 3,8% trong năm ngoái xuống còn 3,2% năm nay.

Dự báo vẫn "kém sắc" trong năm 2020

IMF từng đề cập khả năng nền kinh tế thế giới có thể hồi phục nếu căng thẳng thương mại Mỹ-Trung Quốc “hạ nhiệt”.

Tuy nhiên, theo nhận định của các chuyên gia kinh tế, những bất ổn ảnh hưởng tới chính sách thương mại toàn cầu do những hành động đơn phương của Mỹ sẽ vẫn là nguyên nhân chính dẫn đến nền kinh tế kém khởi sắc trong năm tới, kể cả khi thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung đã tạo nên những tín hiệu lạc quan về tăng trưởng.

Bên cạnh đó, cuộc đàm phán về mối quan hệ thương mại tương lai giữa EU và Anh mới chỉ bắt đầu và được dự báo sẽ rất khó khăn. Một số nguy cơ bất ổn khác có thể xuất hiện trong năm 2020 cũng sẽ kìm hãm tăng trưởng kinh tế toàn cầu.

Đối với nền kinh tế Mỹ, vốn được coi là nền tảng cho sự thịnh vượng toàn cầu, tăng trưởng nhiều khả năng sẽ tiếp tục chậm lại trong năm 2020 do bất ổn thương mại kéo dài, thị trường lao động có thể suy yếu và triển vọng toàn cầu bấp bênh.

Các chuyên gia dự báo GDP của Mỹ sẽ giảm còn 1,8% vào năm 2020. Còn với Trung Quốc, trong khi nền kinh tế số hai thế giới đang giải quyết tình trạng giảm tốc kinh tế, một số chiến lược đối phó của nước này cũng phụ thuộc vào những chiến thuật đầy rủi ro và do đó làm gia tăng khả năng tốc độ tăng trưởng kinh tế của chính nước này sẽ bị suy giảm đáng kể, nhất là nếu cuộc chiến Mỹ Trung lại leo thang căng thẳng.

Các chuyên gia dự báo GDP của Trung Quốc sẽ giảm còn 5,8% vào năm 2020. Thế nhưng, nhiều khả năng là dù cho tốc độ tăng trưởng kinh tế của Mỹ và Trung Quốc chậm lại thì cả hai nước cũng sẽ không để xảy ra những cú lao dốc đột ngột về kinh tế.

Tăng trưởng kinh tế ở Tây Âu sẽ tiếp tục ảm đạm và chắc chắn sẽ ở mức dưới 1% trong cả năm. Một yếu tố quan trọng dẫn tới tình trạng này là do nền kinh tế Đức trì trệ mà chính quyền Berlin không sẵn sàng đưa ra các giải pháp kích thích nền kinh tế.

Các thị trường mới nổi cũng sẽ phải chuẩn bị tinh thần cho một năm 2020 đầy khó khăn. Vấn đề quan trọng nhất vẫn là sự phát triển của chính sách thương mại: nếu không có thêm cú sốc thương mại mới nào, các nền kinh tế đang nổi ở châu Á sẽ ổn định, và lạm phát cũng lãi suất của các thị trường mới nổi vẫn ở mức thấp. Argentina sẽ đắm chìm trong khủng hoảng kinh tế.

Brazil và Ấn Độ sẽ phải vật lộn cải cách cơ cấu hệ thống để có thể duy trì được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao. Nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ, vốn đã điêu đứng vì những chính sách kích thích kinh tế thiếu bền vững, có thể sẽ từ từ phục hồi nhưng chắc chắn không thể nhanh được.

Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) mới đây đã hạ mức dự báo tăng trưởng kinh tế trên toàn thế giới xuống 2,9% trong năm 2020, mức thấp nhất kể từ cuộc suy thoái toàn cầu cách đây tròn 10 năm. OECD cũng cảnh báo nguy cơ suy thoái cao khi tốc độ tăng trưởng của các nền kinh tế tiếp tục giảm.

Nhà kinh tế trưởng của OECD Laurence Boone thậm chí còn cho rằng thế giới đang trải qua một giai đoạn "đáng lo ngại". Còn IMF lạc quan hơn khi đưa ra mức dự báo tăng trưởng 3,4% cho năm 2020, nhưng đồng thời cảnh báo nguy cơ kinh tế thế giới "giảm tốc đồng bộ".

Có thể thấy, các thách thức trên toàn cầu đã đặt nền kinh tế thế giới vào tình trạng bấp bênh với hàng loạt rủi ro rình rập.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng ưu tiên chính sách hiện tại là dỡ bỏ rào cản thương mại bằng các thỏa thuận bền vững và kiềm chế căng thẳng địa-chính trị. Tuy nhiên, đây đều là những vấn đề không thể được giải quyết trong “một sớm, một chiều”./.