Thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh

Tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV đã nghe Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách (CCCS) đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh (Nghị quyết).

Theo chương trình Kỳ họp thứ 5, Quốc hội sẽ tiếp tục thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết vào ngày 5/6 và biểu quyết thông qua Nghị quyết vào ngày 22/6.

Phát huy tiềm năng, lợi thế, tạo đột phá trong phát triển Thành phố Hồ Chí Minh

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết: Dự thảo nghị quyết hướng đến xây dựng các CCCS đặc thù, vượt trội nhằm tạo cơ sở pháp lý để phát huy tiềm năng, lợi thế, tạo đột phá, giải quyết các điểm nghẽn, góp phần xây dựng và phát triển Thành phố Hồ Chí Minh như mục tiêu đã đặt ra tại các Nghị quyết của Bộ Chính trị và Quốc hội.

Việc xây dựng dự thảo Nghị quyết bảo đảm tuân thủ các quy định của Hiến pháp năm 2013, phù hợp với định hướng phát triển tại Nghị quyết 24-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội vùng Đông Nam bộ; Nghị quyết số 31-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Nghị quyết số 81/2023/QH15 của Quốc hội về Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Dự thảo Nghị quyết quy định một số CCCS đặc thù để phát triển Thành phố thuộc thẩm quyền của Quốc hội; Tạo điều kiện cho Thành phố phát huy vai trò là đầu tàu, dẫn dắt phát triển kinh tế của cả nước; Cho phép tiếp tục áp dụng các CCCS thực hiện đạt kết quả tại Nghị quyết số 54/2017/QH14 về thí điểm CCCS đặc thù đối với Thành phố Hồ Chí Minh.

Dự thảo Nghị quyết cũng bổ sung các cơ chế chính sách phù hợp đang được thí điểm tại một số địa phương và một số cơ chế chính sách có trong dự thảo Luật đất đai sửa đổi, Luật Nhà ở sửa đổi dự kiến trình Quốc hội thời gian tới.

Về nội dung chính của dự thảo Nghị quyết, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết: Có 7 nhóm CCCS từ Điều 4 đến Điều 10. Xét về tính mới và kế thừa, dự thảo Nghị quyết gồm 4 nhóm CCCS, gồm: Nhóm CCCS được kế thừa từ Nghị quyết số 54/2017/QH14; Nhóm CCCS được quy định tại các Nghị quyết đặc thù của các địa phương khác; Nhóm các CCCS được quy định tại các dự thảo Luật đang trình Quốc hội cho ý kiến; Nhóm các CCCS mới, đột phá, có tác động lan tỏa.

Tán thành sự cần thiết ban hành Nghị quyết

Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết: Ủy ban Tài chính, Ngân sách tán thành về sự cần thiết ban hành Nghị quyết.

Về căn cứ chính trị, Nghị quyết số 31-NQ/TW của Bộ Chính trị khẳng định “Đảng đoàn Quốc hội lãnh đạo ban hành Nghị quyết của Quốc hội (thay thế Nghị quyết số 54/2017/QH14) để cho phép thí điểm CCCS vượt trội phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”.

Về cơ sở pháp lý, Nghị quyết số 76/2022/QH15 của Quốc hội quy định: “Giao Chính phủ nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện CCCS đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh, trình Quốc hội xem xét, thông qua Nghị quyết thay thế Nghị quyết số 54/2017/QH14 trong thời gian sớm nhất”.

Bên cạnh đó, qua tổng kết Nghị quyết số 54/2014/QH14 cho thấy, phạm vi, quy mô, tính chất của các chính sách hiện hành còn chừng mực, chưa tạo sức nặng đột phá; nhiều vướng mắc về thể chế đang cản trở phát triển. Trong khi đó, Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế, thương mại, tài chính lớn nhất cả nước, có vai trò quan trọng trong điều tiết về ngân sách trung ương, hiện đang đóng góp khoảng 27%. Việc có chính sách vượt trội là cần thiết không chỉ đối với Thành phố mà cả Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và cả đất nước.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh, hồ sơ Dự thảo Nghị quyết cơ bản đủ điều kiện trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5. Tuy nhiên, phạm vi chính sách được đề xuất là khá rộng, trên nhiều lĩnh vực. Một số chính sách mới, tác động trực tiếp đến ngân sách nhà nước, đời sống, xã hội và chứa đựng nhiều quy định khác với pháp luật hiện hành. Do đó, để có căn cứ vững chắc cho việc quyết định, đề nghị Báo cáo đánh giá tác động cần cụ thể cả về mặt tích cực và cả những thách thức, những tác động không thuận khi triển khai; Cần chi tiết hơn về kết quả đầu ra, nhất là các chính sách tác động đến thu chi ngân sách Nhà nước, đến nguồn lực thực hiện.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh nhấn mạnh: Việc ban hành Nghị quyết cần lưu ý các quy định cần tháo gỡ kịp thời vướng mắc về thể chế đang cản trở phát triển, phát huy tiềm năng, khắc phục sức ỳ trong thực hiện các định hướng thời gian qua. Tuyệt đối không lợi dụng xây dựng pháp luật để hợp thức hóa sai phạm.

Chính sách mới cần “mang tính đột phá”, “vượt trội” theo đúng tinh thần Nghị quyết 24-NQ/TW, Nghị quyết số 31-NQ/TW, Nghị quyết số 81/2023/QH15, song cần khả thi, có trọng tâm, không dàn trải, tránh lợi dụng chính sách gây thất thoát, lãng phí.

Nghị quyết phải thực sự mang tính lan tỏa, tác động sâu rộng không chỉ đối với Thành phố mà cần mang lại hiệu ứng tích cực đối với vùng miền và đất nước, giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương. Đi đôi với tăng cường phân cấp, phân quyền, cần đề cao trách nhiệm.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách cho rằng: Cơ quan soạn thảo đã phối hợp với chính quyền Thành phố xây dựng Dự thảo Nghị quyết nghiêm túc, công phu, tâm huyết, cầu thị. Các quy định phù hợp với định hướng trong các Nghị quyết của Đảng và Quốc hội. Các chính sách khá toàn diện trên nhiều lĩnh vực, bảo đảm tính kế thừa Nghị quyết số 54/2014/QH14, tích hợp một số chính sách tương đồng với các địa phương có cơ chế đặc thù. “Nếu thực hiện thành công thí điểm các chính sách trong Dự thảo sẽ tạo tiền đề quan trọng cho bước phát triển mới cho Thành phố Hồ Chí Minh”, Chủ nhiệm Lê Quang Mạnh cho biết.

Để tiếp tục hoàn thiện dự thảo Nghị quyết, Ủy ban Tài chính, Ngân sách đề nghị: Chính phủ cần làm rõ phạm vi chính sách; Cần chú trọng hơn nữa những chính sách thực sự đột phá, tránh nhiều về số lượng nhưng hạn chế về sức nặng; Rà soát lại các chính sách có tác động trực tiếp đến ngân sách Trung ương; Bổ sung quy định về tăng cường giám sát, thanh tra, kiểm tra việc thực hiện; Làm rõ giá trị nhân rộng mô hình sau thí điểm để các tỉnh, thành khác có thể học tập, nhân rộng…