'Tăng đấu thầu, đấu giá để giảm bức xúc chênh lệch địa tô'

Phó giáo sư Đinh Dũng Sỹ cho rằng lợi ích Nhà nước, người dân sẽ được đảm bảo nếu dự án được đấu thầu, đấu giá sòng phẳng, minh bạch.

Góp ý xây dựng dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) tại phiên họp do Ủy ban Kinh tế tổ chức sáng 4/8, Phó giáo sư Đinh Dũng Sỹ, nguyên Vụ trưởng Pháp luật (Văn phòng Chính phủ) ủng hộ sử dụng vốn ngân sách, vốn đầu tư công để giải tỏa, đền bù tái định cư.

Theo ông Sỹ, đây là giải pháp tốt nhất để giải quyết vấn đề địa tô chênh lệch - nguyên nhân của nhiều bức xúc, khiếu kiện đối với dự án giải tỏa, đền bù thời gian qua. Nếu đền bù bằng ngân sách, người dân phải chịu thiệt một chút nhưng Nhà nước có lợi chứ không phải nhà đầu tư, thì họ sẽ dễ đồng thuận hơn.

"Nên mời gọi ngân hàng thương mại cho vay để giải phóng mặt bằng. Nhà nước sau khi thu hồi, đấu giá, đấu thầu dự án sử dụng đất có thể hoàn lại cho ngân hàng thương mại mà vẫn giữ được khoản địa tô chênh lệch", ông Sỹ nói.

Ông Trần Văn Lâm, Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách, cho rằng không thể minh bạch, phân định rạch ròi đâu là phần lợi nhuận của nhà đầu tư, đâu là phần địa tô chênh lệch khiến việc đền bù, thu hồi đất có nhiều bức xúc, khiếu kiện. Ông đề nghị quy định Nhà nước thu hồi đất rồi tổ chức đấu giá, đấu thầu để khắc phục tình trạng này.

"Như vậy sẽ giải quyết được vấn đề dự án lập nên không qua đấu giá, đấu thầu, nhà đầu tư có lợi nhuận khủng, lại không cần phân phối cho người sở hữu đất ban đầu", ông Lâm nhìn nhận.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Đỉnh cho rằng phân bổ chênh lệch địa tô là chủ trương rất lớn trong Nghị quyết 18 của Trung ương cần thể chế hóa trong dự thảo. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc dự án phải đấu giá quyền sử dụng đất. "Cốt lõi của Luật Đất đai là đảm bảo giá đất phù hợp nguyên tắc thị trường. Nếu ta định giá đất sát thị trường thì sẽ không có chuyện thất thoát lãng phí và địa tô được phân bổ phù hợp", ông nói.

Theo TS Đỉnh, cơ sở hình thành chênh lệch địa tô là chuyển mục đích sử dụng đất. Quyền của Nhà nước là quyết định mục đích sử dụng đất và cho phép chuyển từ loại giá trị thấp sang giá trị cao. Vì vậy, nếu định giá đất trước khi thu hồi và sau khi chuyển mục đích sử dụng đều sát thị trường thì địa tô chênh lệch vẫn được đảm bảo mà không cần thiết phải đấu giá.

Đại diện cơ quan soạn thảo, Thứ trưởng Tài nguyên Môi trường Lê Minh Ngân đồng ý nếu định giá đất đúng thì không cần đấu giá, tuy nhiên "thực tế không thể định giá đất đúng". "Thị trường có thực sự đạt được sự minh bạch và lý tưởng để có thể định giá được không?", ông đặt câu hỏi.

Quan điểm của cơ quan soạn thảo là hài hòa giữa đấu thầu, đấu giá và nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Đối với dự án nhà ở thương mại, việc đấu giá, cân đối cho người sử dụng đất đã có chính sách đầy đủ, nhưng "dự án thu hồi đất xây dựng quốc lộ 1A, hàng nghìn ha đất thì lấy tiền đâu và đấu giá thế nào để lấy tiền chia lại cho người sử dụng đất bị thu hồi?".

Ông Ngân cho biết cơ quan soạn thảo đã cân nhắc vấn đề này. Tuy nhiên, Luật Đất đai cũng không điều chỉnh được hài hòa đấu giá, đấu thầu vì sau khi thu tiền về ngân sách, các quy định sử dụng lại phải thực hiện theo Luật Ngân sách khi chi cho đầu tư phát triển, an sinh, xã hội, lo đời sống nhân dân.

Dự luật Đất đai sửa đổi sẽ được Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp cuối năm 2023.