Sàng lọc cổ phiếu theo định tính và định lượng

Làm sao để sàng lọc cổ phiếu đạt hiệu suất cao, giảm thiểu rủi ro và áp lực “tin ra là bán” bất chấp vĩ mô hay kết quả doanh nghiệp tích cực?

Nắm “chu kỳ” đầu tư cổ phiếu

Nói về diễn biến thị trường chứng khoán Việt Nam (TTCK) tháng 7 và gần đây, trước hết chúng ta có thể nhìn lại một số chu kỳ trong quá khứ. Gần nhất, từ khoảng tháng 8 năm 2023 đến nay, cứ mỗi khi đến kỳ thị trường đón nhận báo cáo tài chính (BCTC) thì thị trường đều chứng kiến những lần tái cơ cấu danh mục đầu tư. Đợt đầu tiên là 18/8; 2 là 10/2023 và lần nữa 15/4, gần đây là 17/7/2024.

Nhà đầu tư thường có phản ứng tái cơ cấu danh mục ở những thời điểm ra BCTC.

Ở những thời điểm ra báo cáo tài chính, nhà đầu tư có phản ứng tái cơ cấu danh mục như vậy theo tôi, là do có những thông tin nằm ngoài kỳ vọng cũng như về phân tích BCTC ở chất lượng lợi nhuận. Ví dụ cổ phiếu giá đã tăng và lợi nhuận cũng tăng thì nhà đầu tư hiểu rằng giá đã được phản ánh; do đó khi gần ra BCTC hoặc đúng thời điểm ra BCTC thì nhà đầu tư có khuynh hướng chốt lời. Hoặc là họ kỳ vọng lợi nhuận sẽ tăng tốt nhưng kết quả BCTC ra lại không tốt như kỳ vọng thì nhà đầu tư sẽ bán cổ phiếu. Hoặc nếu như lợi nhuận không có, hay lợi nhuận được xử lý kỹ thuật đến từ các hoạt động tài chính, thì nhà đầu tư cũng có thể bán…

Nói chung, nhà đầu tư luôn có muôn vàn lý do để bán khi họ nhận thấy thị trường có sự suy yếu về dòng tiền. Đó là lý do vì sao bối cảnh vĩ mô tốt, báo cáo tài chính ra cũng tốt, mọi thông tin cơ bản tốt mà VN-Index lại giảm thấp, sàn chỉ số chính VN-Index nói riêng và các cổ phiếu nói chung cũng "chu kỳ" rơi vào chốt lời, bán tháo. Nắm được “chu kỳ” này, chúng ta sẽ thận trọng, cảnh giác hơn khi soi dữ liệu.

Đối với chúng ta, thực tế hoạt động chốt lời của nhà đầu tư không hề xấu, đã có đầu tư thì phải có lúc bán. Động thái này cũng không nằm ngoài kiểm soát hay ngoài hiểu biết của chúng ta. Thị trường có thể đã xuất hiện sự hoang mang một chút trong trạng thái bán tháo ở những phiên VN-Index về dưới 1.200 điểm vừa qua, nhưng tôi cho rằng đó là điều chỉnh thuần kỹ thuật. Khi thị trường điều chỉnh tới một mức độ giá thấp, đạt đến độ hấp dẫn thì thanh khoản thị trường sẽ tự động tăng. Có nghĩa là khi đó đã có cầu hấp thụ. Có những phiên thị trường cũng sẽ có sự điều chỉnh quá mức, chẳng hạn như phiên ngày 1/8, lực bán không quá mạnh nhưng thị trường giảm bởi cầu quá yếu.

Tuy nhiên, có một điều cần lưu ý giúp cho chúng ta an tâm là tiền bán không thoát khỏi thị trường mà tiền luôn nằm chờ. Chỉ cần thị trường cổ phiếu về giá đủ hấp dẫn thì dòng tiền lập tức chảy vào. Nếu nhà đầu tư tự chủ được trong việc đánh giá thị trường thì sẽ giảm rủi ro rơi vào tình thế bất ngờ.

Đầu tư theo định tính và định lượng, phương pháp nào?

Trước tiên, cần xác định rằng dù thị trường tăng hay là thị trường giảm thì ở xu hướng nào chúng ta cũng có thể tìm thấy cơ hội, quan trọng là trước đó chúng ta đã sẵn sàng thực hiện quản trị rủi ro trong danh mục đầu tư và xây dựng kịch bản để đưa lên kế hoạch hành động với danh sách cổ phiếu, danh mục ngành mà chúng ta theo dõi. Trên cơ sở đó, khi thị trường diễn biến theo hướng đã được dự báo trước hoặc ngược lại, chúng ta đều có thể chủ động trong từng hành động.

Về ý tưởng đầu tư, tôi chia làm hai phần: Một là định lượng - dựa vào những thống kê; Hai là dựa vào định tính - sự kỳ vọng khi đánh giá thị trường, vĩ mô hoặc báo cáo tài chính…

Với phương pháp định lượng, cũng chia làm 2 nội dung: Thứ nhất, đi theo sức mạnh của dòng tiền; Thứ hai, dựa vào phân tích hoạt động kinh doanh. Theo đó, ở phần thứ nhất - định lượng, khi cổ phiếu có tiền lớn xuất hiện và xuất hiện tần suất lớn 3-4 lần trong thời gian khoảng 2-3 tuần, cho thấy dòng tiền đang được dồn vào cổ phiếu này. Tín hiệu này có thể giúp cho nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro khi thị trường điều chỉnh, bởi khi cổ phiếu có tiền lớn đã vào, mức độ giảm sẽ chậm hơn so với những cổ phiếu khác. Nắm cổ phiếu như vậy, biên độ giảm sẽ ít hơn, nhà đầu tư sẽ có thời gian và đủ lực để cơ cấu lại cổ phiếu đó, nếu như không đạt kỳ vọng.

Sàng lọc theo các tiêu chí tăng trưởng của doanh nghiệp

Ở phần thứ hai - định lượng, tôi dựa vào phần phân tích về hoạt động kinh doanh, đặt ra tiêu chí; ví dụ với tiêu chí 5 tăng trưởng thì tín hiệu là: phải có tăng trưởng doanh thu từ hoạt động kinh doanh chính; lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh chính cũng phải tăng trưởng; nợ tăng lên cũng phải đồng nghĩa doanh nghiệp này có khuynh hướng mở rộng các hoạt động kinh doanh; tăng trưởng về hàng tồn kho cho thấy lượng hàng sẵn sàng bán ra và vòng quay hàng tồn kho cũng phải tăng lên…

5 tín hiệu này tăng đồng thời sẽ giúp chúng ta loại nhiễu được những doanh nghiệp cơ cấu lợi nhuận, tập trung chọn các doanh nghiệp có lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh thực. Qua đó, tìm ra được những cổ phiếu có dòng tiền tốt và an toàn trong hoạt động kinh doanh chính.

Ở phương pháp định tính, đó là các doanh nghiệp có những câu chuyện FA. Ví dụ dự kiến vào tháng 9 tới, Fed hạ lãi suất, những doanh nghiệp có hoạt động kinh doanh với ngành nghề có tỷ trọng nợ USD cao và đã có trích lập dự phòng tỷ giá rồi thì sẽ được hưởng lợi khi tỷ giá điều chỉnh giảm. Lưu ý, đây cũng chỉ là một phần chứ không phải là đóng góp quá lớn, nhưng là ý tưởng có thể xem xét.

Hay như trường hợp nhóm ngân hàng - nhóm trụ, với bối cảnh hiện nay, tôi kỳ vọng sẽ có một sự luân chuyển dòng tiền từ việc chốt là ngân hàng sang bất động sản diễn ra trong giai đoạn cuối Quý 3 (cuối tháng 8 - cuối tháng 9). Thứ ba, lưu ý các cổ phiếu được đồng thời các tổ chức mua ròng từ ngày 17/7 cho tới nay, gồm lực mua từ tổ chức trong nước, tự doanh và tổ chức nước ngoài. Đây cũng có thể là một cơ sở để tìm kiếm bởi không phải nhà đầu tư nào cũng có thời gian, khả năng đọc và phân tích được các cái hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp; hơn nữa nếu nhìn và mua theo trader trên thị trường thì có thể do 1 nhóm dẫn dắt, nhưng nếu đồng thời các tổ chức mua trong thời gian dài thì hàm ý gần như chắc chắn những doanh nghiệp đó có hoạt động kinh doanh chính rất ổn. Từ đó có thể lọc lại doanh nghiệp, xem giá, dòng tiền… và xây dựng, chủ động danh mục và chọn điểm mua.

Giao dịch mua ròng theo cổ phiếu ngành của tổ chức.

Căn cứ trên các yếu tố định tính và các yếu tố định lượng, kỳ vọng tới đây, sẽ có lực tăng ở nhóm ngân hàng và chuyển dần sang bất động sản - ưu tiên là nhóm bất động sản dân cư với các doanh nghiệp có dự án đã có quỹ đất sạch, đã đóng tiền sử dụng đất; bên cạnh đó là bất động sản khu công nghiệp với triển vọng FDI ở các khu vực Bắc Ninh, Hưng Yên, Bà Rịa Vũng Tàu… Điểm luân chuyển dòng tiền sẽ chốt lời từ Becamex sang nhóm họ Sonadezi, IDC.

Bán lẻ cũng đang có tín hiệu hồi phục lợi nhuận từ trực tiếp giảm chi phí và tăng trưởng doanh thu dù tăng trưởng không nhiều. Do đó từ khoảng tháng 6 thì tốc độ tăng trưởng giá của cổ phiếu ngành bán lẻ chậm lại, phản ánh cách thức tăng trưởng lợi nhuận của nhóm ngành này. Tuy nhiên, nhóm này vẫn được kỳ vọng tăng trưởng khi là ngành đi theo đà hồi phục của nền kinh tế. MWG là mã cổ phiếu có thể xem xét.

Thép cũng là ngành đã có biến động những phiên đầu tháng 8, nhưng là một trong những ngành đạt tiêu chí về năm tăng trưởng. Bên cạnh đó là Điện với kỳ vọng cổ phiếu POW.

Để đánh giá dòng tiền, nhà đầu tư cũng có thể sử dụng công cụ xét dòng tiền theo ngành và cổ phiếu của TVN &Partners. Sử dụng công cụ này, phân hóa nhóm dòng tiền mạnh, dòng tiền lưỡng lự và dòng tiền hồi phục, tôi nhận thấy Bán lẻ, Dịch vụ tài chính, Thực phẩm đang là nhóm có dòng tiền hồi phục.