Rủi ro suy thoái khi tín dụng bị thắt quá chặt

Kết quả một cuộc khảo sát của Fed vừa được công bố cho thấy, các điều kiện tín dụng đối với doanh nghiệp và hộ gia đình Mỹ tiếp tục bị thắt chặt trong những tháng đầu năm. Nhưng điều đó dường như do tác động của việc Fed thắt chặt tiền tệ hơn là do nỗi lo

Điều kiện tín dụng thắt chặt

Kết quả cuộc khảo sát hàng quý của Fed đối với cán bộ cho vay cấp cao của các ngân hàng cho thấy, 46,0% ngân hàng đã thắt chặt các điều khoản tín dụng đối với danh mục cho vay kinh doanh chính đối với các doanh nghiệp vừa và lớn, tăng nhẹ so với 44,8% trong cuộc khảo sát trước đó vào tháng Giêng.

Đối với các doanh nghiệp nhỏ, các điều kiện tín dụng nghiêm ngặt hơn một chút với 46,7% ngân hàng cho biết các điều khoản tín dụng hiện nay khó khăn hơn so với con số 43,8% trong cuộc khảo sát trước.

Các ngân hàng báo cáo rằng, các công ty thuộc mọi quy mô đều cho thấy nhu cầu tín dụng ít hơn so với 3 tháng trước đó. Khả năng tiếp cận tín dụng có thể chỉ là một phần của câu chuyện, với việc các ngân hàng cũng báo cáo rằng họ đang giới hạn quy mô khoản vay và tăng chi phí vay.

Về phía người tiêu dùng, các ngân hàng cho biết, nhu cầu yếu đang chiếm ưu thế đối với thẻ tín dụng, vay mua ô tô và các hình thức tín dụng hộ gia đình khác, mặc dù không ở mức độ như hồi cuối năm ngoái. Căn cứ trên số dư nợ, các ngân hàng đang cho thấy sẵn sàng giảm dần trong việc cung cấp các khoản vay trả góp cho người tiêu dùng và cũng đang hạn chế quy mô của các khoản cho vay mua ô tô chẳng hạn.

“Đó không phải là một sự thay đổi lớn... Việc thắt chặt các tiêu chuẩn (tín dụng) có lẽ không nghiêm trọng như người ta có thể tưởng tượng là do căng thẳng trong hệ thống ngân hàng”, Michael

Feroli - Nhà kinh tế trưởng của J.P. Morgan viết. Nhưng sự sụt giảm nhu cầu, đặc biệt là hơn một nửa số ngân hàng chứng kiến sự sụt giảm số doanh nghiệp nhỏ muốn vay vốn, “dường như vẽ nên một bức tranh ảm đạm về triển vọng”.

Việc thắt chặt cũng phản ánh những lo ngại gia tăng nhẹ giữa các ngân hàng về nhu cầu bảo toàn vốn và duy trì thanh khoản đầy đủ trong bối cảnh triển vọng kinh tế yếu hơn. Các ngân hàng cỡ trung bình, Fed cho biết trong báo cáo kết quả khảo sát, dường như khá căng thẳng.

“Các ngân hàng thường trích dẫn sự suy giảm dự kiến về chất lượng tín dụng của danh mục cho vay và giá trị tài sản thế chấp của khách hàng, giảm khả năng chịu rủi ro và lo ngại về chi phí tài trợ của ngân hàng, vị thế thanh khoản của ngân hàng và dòng tiền gửi ra là những lý do để kỳ vọng thắt chặt cho vay tiêu chuẩn trong phần còn lại của năm 2023”, báo cáo khảo sát cho biết. “Các ngân hàng cỡ vừa cũng báo cáo những lo ngại về vị thế thanh khoản, dòng tiền gửi ra và chi phí tài trợ thường xuyên hơn so với các ngân hàng lớn”.

Lo ngại rủi ro suy thoái

Để kiểm soát lạm phát, Fed đã tăng lãi suất nhanh và mạnh kể từ tháng 3/2022 với mục tiêu là tăng chi phí vay tiền đối với các doanh nghiệp và hộ gia đình, đồng thời không khuyến khích các khoản đầu tư và mua sắm lớn.

Tác động của việc thắt chặt chính sách tiền tệ được cảm nhận nhanh chóng thông qua những thứ như lãi suất thế chấp nhà tăng, và ba cuộc khảo sát đối với cán bộ cho vay cấp cao của các ngân hàng gần đây nhất, tính từ thời điểm bắt đầu tăng lãi suất, đã cho thấy tỷ lệ các ngân hàng thắt chặt tiêu chuẩn cho vay ngày càng tăng.

Tuy nhiên các nhà hoạch định chính sách không muốn việc thắt chặt tín dụng đi quá xa bởi điều đó có thể đẩy nền kinh tế rơi vào suy thoái. “Những căng thẳng xuất hiện trong lĩnh vực ngân hàng vào đầu tháng 3 dường như dẫn đến các điều kiện tín dụng thậm chí còn thắt chặt hơn đối với các hộ gia đình và doanh nghiệp”, Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết tại buổi họp báo sau cuộc họp chính sách ngày 3/5. Mặc dù theo ông, “những điều kiện tín dụng chặt chẽ hơn này có khả năng ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế, việc tuyển dụng và lạm phát”, song “mức độ của những tác động này vẫn chưa chắc chắn”.

Các nhà kinh tế kỳ vọng tín dụng sẽ tiếp tục thắt chặt trong những tháng tới. Chẳng hạn, tỷ lệ các ngân hàng thắt chặt các tiêu chuẩn cho vay thương mại đối với các doanh nghiệp vừa và lớn được dự báo sẽ tăng từ 24% trong cuộc khảo sát từ tháng 4 đến tháng 6 lên 45% trong cuộc khảo sát trong khoảng 3 tháng cuối năm.

Các nhà kinh tế nghiên cứu các phản ứng của các ngân hàng cho biết, tỷ lệ ngày càng tăng của các ngân hàng thắt chặt dần tiêu chuẩn tín dụng dẫn đến hoạt động kinh tế chậm lại và thậm chí có thể là dấu hiệu báo trước cho một cuộc suy thoái.

“Giống như việc Fed tăng lãi suất, tác động của các tiêu chuẩn cho vay chặt chẽ hơn đối với nền kinh tế có một độ trễ dài và có thể thay đổi”, Michael Kantrowitz - Chiến lược gia trưởng về đầu tư của Piper Sandler & Co. viết hôm 8/5. “Xác nhận về các tiêu chuẩn cho vay chặt chẽ hơn đẩy tỷ lệ suy thoái thậm chí còn cao hơn”.