Nông dân Mỹ khủng hoảng vì Trung Quốc ngừng mua đậu nành: Xuất khẩu sụt giảm, Brazil hưởng lợi

1. Thị trường đậu nành Mỹ chao đảo vì thiếu Trung Quốc

Sau hơn 20 năm, Trung Quốc lần đầu tiên không mua đậu nành từ vụ thu hoạch mùa thu của Mỹ, đánh dấu một cú sốc lớn cho thị trường nông sản Hoa Kỳ.

Cuộc chiến thuế quan giữa Washington và Bắc Kinh khiến đậu nành Mỹ bị áp thuế 23%, khiến giá thành cao hơn khoảng 2 USD/giạ so với hàng từ Brazil – nhà cung ứng cạnh tranh trực tiếp.

“Tin tốt chỉ đến khi Trung Quốc thực sự bắt đầu đặt hàng trở lại,” Gerrit Marx, CEO CNH Industrial, nhận định tại Triển lãm Nông nghiệp Decatur.

2️⃣ Khủng hoảng tại Illinois – “thủ phủ đậu nành” của Hoa Kỳ

Illinois, bang xuất khẩu đậu nành lớn nhất nước, đang chịu ảnh hưởng nặng nề.

Theo Đại học Illinois, nông dân phải đối mặt với khoản lỗ trung bình 64 USD/acre, khi giá bán giảm sâu và chi phí tăng cao (phân bón, năng lượng, nhân công).

Biểu đồ 1: Xuất khẩu đậu nành Mỹ sang Trung Quốc (2020–2025)

Theo USDA, Reuters tổng hợp – Xuất khẩu giảm 39% trong 7 tháng đầu năm 2025, chỉ còn 5,9 triệu tấn.

3️⃣ Brazil nổi lên thành nhà cung cấp thay thế

Khi Trung Quốc rút khỏi thị trường Mỹ, Brazil và Argentina nhanh chóng chiếm chỗ trống.

Argentina thậm chí tạm dừng thuế xuất khẩu đậu nành trong tháng 9, giúp thu hút đơn hàng lớn từ các nhà nhập khẩu Trung Quốc.

Trong khi đó, giá đậu nành giao tháng 9 của Brazil rẻ hơn 0,8–0,9 USD/giạ, tạo lợi thế cạnh tranh mạnh mẽ.

Theo CBOT, Barchart – Giá Mỹ cao hơn do chi phí thuế, khiến Trung Quốc chuyển hướng mua hàng Nam Mỹ.

4️⃣ Nỗ lực mở rộng thị trường xuất khẩu: Kết quả vẫn khiêm tốn

Dưới áp lực từ cuộc chiến thương mại, chính quyền Trump và các hiệp hội nông nghiệp Mỹ đã mở chiến dịch xúc tiến toàn cầu, từ Nigeria, Việt Nam đến Bangladesh.

Tuy nhiên, những thị trường mới này chỉ tiêu thụ một phần rất nhỏ so với quy mô nhập khẩu của Trung Quốc.

Ví dụ: Bangladesh chỉ mua hơn 400.000 tấn, trong khi Trung Quốc từng mua hơn 27 triệu tấn mỗi năm.

5️⃣ Trung Quốc – “người mua chi phối” thị trường đậu nành toàn cầu

Với hơn 1,4 tỷ dân và đàn lợn lớn nhất thế giới, Trung Quốc chiếm trung bình 61% tổng nhập khẩu đậu nành toàn cầu trong 5 năm qua, vượt xa mọi quốc gia khác cộng lại.

Biểu đồ 3: Cơ cấu nhập khẩu đậu nành toàn cầu năm 2024

6️⃣ Tác động lan tỏa: Từ nông dân đến doanh nghiệp cơ khí

Doanh thu lĩnh vực nông nghiệp của CNH Industrial – nhà sản xuất máy kéo lớn – giảm 20% trong nửa đầu năm 2025.

Các doanh nghiệp chế biến như Archer-Daniels-Midland (ADM) cũng giảm công suất vì lượng hàng tồn kho tăng cao.

Nông dân phải trữ hàng chờ giá, đẩy chi phí lưu kho tăng mạnh trong khi tín dụng nông thôn siết chặt.

Kết luận: Ngành nông sản Mỹ đối mặt bước ngoặt lịch sử

Việc Trung Quốc “bỏ rơi” thị trường Mỹ không chỉ là một cú sốc thương mại ngắn hạn, mà còn là sự tái định hình chuỗi cung ứng toàn cầu trong ngành đậu nành.

Dù chính quyền Trump đang nỗ lực hỗ trợ tài chính và tìm thị trường thay thế, sức mua của Trung Quốc vẫn là yếu tố quyết định.

Nếu Bắc Kinh không trở lại sớm, “thủ phủ đậu nành của thế giới” có thể chuyển từ Illinois sang Brazil – như lời thị trưởng Decatur nói, “có thể là Brazil”.