Nhập khẩu thép tăng "chóng mặt", ngành thép Việt Nam đứng trước nguy cơ gì?

Thép Trung Quốc xuất khẩu mạnh trong quý I/2024 đang làm tăng các mối lo ngại về thừa cung, tác động tiêu cực đến sức cạnh tranh của ngành sản xuất thép trong nước.

Báo Vietnamnet đưa tin, theo số liệu thống kê của Tổng Cục Hải quan, trong 2 tháng đầu năm 2024, lượng sắt thép nhập khẩu về Việt Nam là gần 2,65 triệu tấn, gấp gần 2 lần so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, thép nhập từ Trung Quốc chiếm 1,8 triệu tấn, cao gấp 3 lần về lượng và gấp 2,4 lần về trị giá và chưa có dấu hiệu dừng lại về con số thép nhập khẩu.

Năm 2023, Việt Nam cũng nhập khẩu tới 13,8 triệu tấn thép các loại (bao gồm cả hàng tạm nhập tái xuất, nhập vào khu chế xuất…), tăng 3,2% so với 2022 và 11% so với năm 2021. Trong năm 2023, Việt Nam phải chi tới 10,4 tỷ USD để nhập khẩu thép.

Hầu hết các sản phẩm thép nhập về Việt Nam đều tăng so với năm 2022 và 2021. Trong đó, sản phẩm thép được nhập khẩu nhiều nhất là thép cán nóng (HRC) với 10 triệu tấn, tăng 2,84% so với 2022 (gồm thép cán nóng dạng cuộn và dạng tấm), chiếm 73% tổng lượng thép nhập về Việt Nam.

Trong khi đó, theo tờ Thời Báo Ngân Hàng, nhiều chuyên gia, tổ chức đã lên tiếng cảnh báo doanh nghiệp kinh doanh thép cần cẩn trọng áp lực từ thép giá rẻ của Trung Quốc. CTCK Rồng Việt (VDSC) cho rằng dù lợi nhuận ngành thép có khả quan hơn so với năm năm ngoái, nhưng thị trường thép Việt Nam đang hứng chịu nhiều ảnh hưởng tiêu cực từ thị trường Trung Quốc (đặc biệt là thép xây dựng). Tổ chức này nhấn mạnh về vấn đề cạnh tranh trong bán hàng với các nhà sản xuất thép nội địa và giá thép Việt Nam chịu ảnh hưởng từ sự biến động của giá thép Trung Quốc, cũng như sự tương quan cao giữa các thị trường.

Theo Hiệp hội Thép Việt Nam, nghịch lý đang xảy ra đối với ngành thép đó chính là hiện chi phí đầu vào vẫn duy trì ở mức cao và có sự biến động liên quan đến việc tăng lãi suất vốn vay. Việc thay đổi tỉ giá khiến hàng loạt doanh nghiệp lỗ nặng, buộc phải chuyển ngành, chuyển hướng kinh doanh đầu tư bù lỗ. Trong khi đó, theo quy định của Việt Nam, thép không nằm trong mặt hàng nhóm 2 gây mất an toàn nên không yêu cầu công bố hợp quy, kiểm tra sản phẩm, hàng hóa nhập khẩu.

Thép được nhập khẩu đa phần được hưởng mức thuế 0%, thép Trung Quốc cũng chỉ gánh chịu thuế chống bán phá giá dao động trong khoảng 4,43 - 25,22%... điều này là không công bằng đối với các doanh nghiệp trong nước. Do đó, điều mà các doanh nghiệp thép rất cần đó chính là một giải pháp đồng bộ từ chính sách Nhà nước hướng tới một thị trường lành mạnh, công bằng hơn.