Nghị quyết 57 – Bệ phóng chiến lược cho đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững của Việt Nam

Áp lực đổi mới từ thực tiễn tăng trưởng

Trong nhiều thập kỷ, kinh tế Việt Nam đạt tốc độ tăng trưởng ấn tượng nhờ mô hình dựa vào lao động giá rẻ và dòng vốn đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, mô hình này đang bộc lộ hạn chế rõ rệt: giá trị gia tăng thấp, phụ thuộc nặng nề vào gia công – lắp ráp, trong khi năng suất lao động chỉ bằng 1/15 Singapore và 1/5 Malaysia. Khoảng cách này không chỉ là con số, mà là lời cảnh báo về nguy cơ tụt hậu nếu Việt Nam không kịp chuyển mình.

Trong bối cảnh đó, Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị ra đời như một “ngọn hải đăng” định hướng phát triển mới. Lần đầu tiên, khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không còn được xem là lựa chọn bổ sung, mà trở thành điều kiện sống còn để bảo đảm sự thịnh vượng bền vững.

Tầm nhìn chiến lược và điểm nhấn đột phá

Theo ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương), Nghị quyết 57 không chỉ mang tính định hướng, mà còn thể hiện quyết tâm chính trị trong việc đưa Việt Nam thoát khỏi quỹ đạo tăng trưởng cũ.

Một điểm nhấn đặc biệt của nghị quyết là việc dành 25.000 tỷ đồng cho phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Ông Đỗ Tiến Thịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), nhận định đây là minh chứng rõ ràng cho ưu tiên của Nhà nước. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh nguồn lực này cần được phân bổ có trọng tâm, tập trung vào các lĩnh vực đột phá như:

- Công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo,

- Năng lượng tái tạo,

- Vật liệu mới,

Y sinh học và công nghệ y tế.

Ở góc nhìn doanh nghiệp, bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, lưu ý rằng năng lực công nghiệp hỗ trợ trong nước còn yếu. Tỷ lệ nội địa hóa mới đạt:

- 35–40% ở điện tử,

- 45% ở dệt may,

- 15% ở ô tô.

Điều này khiến doanh nghiệp Việt khó tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Vì vậy, nếu không có chính sách đi kèm để nâng cao năng lực sản xuất nội địa, Việt Nam dễ “bỏ lỡ chuyến tàu” hội nhập.

 

Giải pháp đồng bộ để biến nghị quyết thành hiện thực

1. Hoàn thiện thể chế pháp luật

Doanh nghiệp đổi mới sáng tạo hiện gặp nhiều rào cản về thủ tục đầu tư, sở hữu trí tuệ, thương mại hóa sản phẩm. Một môi trường pháp lý minh bạch, thông thoáng chính là “đất màu” cho ý tưởng phát triển, giúp nghị quyết thực sự đi vào đời sống.

2. Phát triển thị trường khoa học – công nghệ

Doanh thu CNTT Việt Nam năm 2024 đạt 152 tỷ USD, trong đó phần mềm và dịch vụ chiếm 13 tỷ USD, xuất khẩu 7 tỷ USD. Tuy vậy, nhiều kết quả nghiên cứu trong nước vẫn “nằm trong ngăn kéo” do thiếu cơ chế định giá, giao dịch minh bạch. Việc xây dựng sàn giao dịch công nghệ quốc gia sẽ là bước then chốt để biến tri thức thành hàng hóa giá trị.

3. Phát triển nhân lực chất lượng cao

Việt Nam có khoảng 300.000 kỹ sư CNTT, nhưng chỉ 30% đạt chuẩn quốc tế. Trong khi đó, NIC dự báo đến năm 2030 cần ít nhất 1,3 triệu nhân lực số. Khoảng cách lớn này đòi hỏi cải cách căn bản trong giáo dục – đào tạo, tăng cường gắn kết đại học – doanh nghiệp, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế.

4. Thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư R&D

Chi cho nghiên cứu và phát triển (R&D) hiện mới ở mức 0,44% GDP, quá thấp so với chuẩn 2–3% ở các quốc gia phát triển. Chỉ khi doanh nghiệp coi R&D là khoản đầu tư chiến lược, Việt Nam mới có thể tạo ra những sản phẩm công nghệ cao gắn thương hiệu quốc gia.

5. Tăng cường hội nhập quốc tế

Để tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, doanh nghiệp Việt cần đạt các chứng chỉ quốc tế khắt khe như ISO 9001, ISO 14001, IATF 16949, SA8000. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội nâng cấp năng lực sản xuất. Đồng thời, việc tận dụng các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới sẽ mở ra cánh cửa kết nối công nghệ, thu hút vốn đầu tư chất lượng cao.

Kết luận

Nghị quyết 57 không chỉ là một văn bản định hướng, mà là bệ phóng chiến lược cho Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới. Nếu được triển khai đồng bộ – từ thể chế, nguồn lực tài chính, nhân lực, đến thị trường và hội nhập quốc tế – nghị quyết sẽ giúp Việt Nam thoát khỏi quỹ đạo tăng trưởng truyền thống, tiến tới một nền kinh tế tri thức, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.